Η Ξανθή Λητώ και το Ζεϊμπέκικο του Τσαρούχη

Ανοιξε για το κοινό το σπίτι - μουσείο του ζεύγους με τα 60 έργα τέχνης μεγάλων ζωγράφων. Επανεκδίδεται το βιβλίο «Αγγελος Κατακουζηνός, ο Βαλής μου»

Μια όμορφη μικρή ακουαρέλα του Μαρκ Σαγκάλ, πορτρέτο της Λητώς Κατακουζηνού, με μια μεταγενέστερη επιγραφή: «Το ξανθό κεφάλι της Λητώς μες στου Σαγκάλ το γαλάζιο». Απέναντι, μια νεκρή φύση του Γιάννη Τσαρούχη, λεπτομέρεια από το «Ζεϊμπέκικο» του '66. Μια προτομή του Θεόφιλου, από τον Μιχαήλ Τόμπρο. Οι Τέσσερις Πόρτες-Εποχές του Χατζηκυριάκου-Γκίκα, που χωρίζουν το σαλόνι από την τραπεζαρία, σχηματίζοντας με το άνοιγμά τους έναν διάδρομο. «Εχετε το καλύτερό μου έργο» έλεγε ο ζωγράφος. Ενα μικρό σχέδιο του Πικάσο βρίσκεται σε θυρίδα. Τέσσερα ερωτικά «Φιλιά», του Γουναρόπουλου, στους τοίχους της κρεβατοκάμαρας. Η φωνή του Σεφέρη από εκδήλωση το '68 στην Ελληνοαμερικανική Ενωση και η φωνή του Αγγελου Κατακουζηνού από τα εγκαίνια του Μουσείου Θεόφιλου στη Μυτιλήνη.

Μαρκ Σαγκάλ, «Το ξανθό κεφάλι της Λητώς μες στου Σαγκάλ το γαλάζιο»

Βρισκόμαστε στο σπίτι-μουσείο του Αγγελου και της Λητώς Κατακουζηνού, στον πέμπτο όροφο της οδού Αμαλίας 4, με θέα μοναδική στον Εθνικό Κήπο. Οι αφορμές είναι δύο: η επανέκδοση του περίφημου βιβλίου της Λητώς Κατακουζηνού «Αγγελος Κατακουζηνός, ο Βαλής μου», το οποίο πρωτοεκδόθηκε το 1988 (Καστανιώτης), έξι χρόνια μετά τον θάνατο του Αγγελου Κατακουζηνού και εννέα πριν από τον δικό της.

Η Λητώ Κατακουζηνού κατά τη διάρκεια εκδήλωσης μετά την απελευθέρωση, προς τιμήν των Ελλήνων που εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς στην Καισαριανή.

Η τωρινή δεύτερη επανέκδοσή του (πρώτη, '94, Λιβάνης), πολυτελής, σαν κόσμημα, σε κασετίνα, από τη «Μικρή Αρκτο» του Παρασκευά Καρασούλου, είναι συμπληρωμένη, με εκατοντάδες υποσημειώσεις, δεκάδες ανέκδοτες φωτογραφίες και δύο κείμενα για τον Εμφύλιο -το ένα συζήτηση ανάμεσα σε Κατακουζηνό, Βενέζη και Παπανούτσο- που συμπληρώνουν την ιστορία και τις απόψεις του ζευγαριού, αλλά και του τόπου.

Η δεύτερη αφορμή είναι το άνοιγμα της οικίας για το κοινό, από σήμερα έως τις 30 Μαρτίου (καθημερινά 4:00-7:30 μ.μ., Σαββατοκύριακο 12:00-4:00 μ.μ.), με μια έκθεση που παρουσιάζει για πρώτη φορά σχεδόν την πλήρη συλλογή έργων τέχνης, που είναι γύρω στα 60, τοποθετημένα μέσα στον χώρο, ενδεχομένως όπως ήταν άλλοτε.

Οι χώροι του σπιτιού, με τα έπιπλα, τα φωτιστικά, τα έργα τέχνης κ.λπ., είναι ολοζώντανοι. Οικοδεσπότες, πρόθυμοι να μας ξεναγήσουν στο μαγευτικό, όχι χλιδάτο, σπίτι, ήταν δύο μέλη του Δ.Σ. του Ιδρύματος Κατακουζηνού, ο αρχιτέκτονας Γιώργος Μαγγίνης και η Σοφία Πελοποννησίου, υπεύθυνη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του ΜΙΕΤ, δύο άτομα που σηκώνουν το μεγάλο βάρος της έρευνας, της τακτοποίησης του πλούσιου αρχείου των Κατακουζηνών.

Ο επισκέπτης του διαμερίσματος, ενωμένου εσωτερικά με το γραφείο, στον ίδιο όροφο της διπλανής πολυκατοικίας, του νευρολόγου-ψυχιάτρου, καθηγητή Αγγελου Κατακουζηνού, επιστρέφει στις δεκαετίες του '50 και του '60, όταν ο χώρος αυτός ήταν από τα πιο γνωστά και πιο πνευματικά λογοτεχνικά και καλλιτεχνικά σαλόνια της Αθήνας. Εκεί, στο πιάνο του σπιτιού, ο Μάνος Χατζιδάκις έπαιξε για πρώτη φορά τον «Μεγάλο Ερωτικό».

Εκεί ο Σαγκάλ γνώρισε τη Γενιά του '30, καθώς το ζεύγος Κατακουζηνού ζήτησε έργα από τους Νικολάου, Τσαρούχη, Γκίκα κ.ά., κρυφά από τον καθένα, και έστησε μια έκθεση-έκπληξη για τον δημοφιλή φίλο. Ο Μαρίνος Καλλιγάς είπε τότε πως αυτή ήταν η πρώτη Πανελλήνια Εκθεση. Από εκεί πέρασαν ο Καμί, ο Φόκνερ, ο Λε Κορμπιζιέ, εκεί μαζεύονταν και συζητούσαν οι δύο Ελληνες νομπελίστες, ο Εμπειρίκος, ο Κατσίμπαλης και τόσοι άλλοι.

• ΑΓΓΕΛΙΑΦΟΡΟΙ
Ο Αγγελος και η Λητώ Κατακουζηνού, από μεγαλοαστικές οικογένειες αλλά όχι πλούσιοι -τα έργα τέχνης ήταν δώρα των φίλων τους ζωγράφων-, ήταν πρεσβευτές της Ελλάδας στο εξωτερικό και αγγελιαφόροι στην Ελλάδα για το τι συνέβαινε στο εξωτερικό.

ΔΗΜΗΤΡΑ ΡΟΥΜΠΟΥΛΑ, ΕΘΝΟΣ, 17/3/2011