ΣΑΡΑΝΤΗΣ ΚΑΡΑΒΟΥΖΗΣ ΚΑΙ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΕΡΟΣ

Μέσα από μια θεωρία της επίδρασης διαβάζεις το έργο ζωγραφικής ως διπλό. Ξεφεύγεις από τον φορμαλισμό και εντάσσεις το έργο μέσα στην ιστορία. Η επίδραση είναι πάντα αγωνιστική, δύναμη για επικράτηση. Παίρνει ποικίλες μορφές. Η Αθηνά Σχοινά, επιμελήτρια της έκθεση αντιλαμβάνεται την επίδραση σαν "μια νοερή συνομιλία, ενός έμμεσου χαιρετισμού, μέσα από έναν εικαστικό λόγο νευμάτων που στέλνουν προς τους προγόνους της παλαιότερης γενιάς". Η φιλόδοξη έκθεση στο Ίδρυμα Κυδωνιέως έχει ακριβώς αυτόν ως στόχο της. Να προσδιορίσει τη σχέση δύο μεγάλων εικαστικών, του Σαράντη Καραβούζη και του Δημήτρη Γέρου με την παράδοση.

Το έργο του Σαράντη Καραβούζη προσεγγίζεται στη σχέση με τον εικαστικό πρόγονό του, τον Τζιόρτζιο ντε Κίρικο. Στον Σαράντη Καραβούζη ο αινιγματικός χαρακτήρας του έργου αποκτά την ουσιαστικότητά του και την πληρότητά του. Για το έργο του ισχύει η διαπίστωση ότι έργα τέχνης που αποκαλύπτουν κάθε στοιχείο τους στον παρατηρητή δεν είναι έργα τέχνης. Μάλιστα, ο αινιγματικός τους χαρακτήρας δεν οφείλεται τόσο στην ανορθολογικότητά τους αλλά κυρίως στην ορθολογικότητα τους. Όσο πιο ορθολογικά κατασκευάζονται τόσο πιο ανάγλυφη είναι η αινιγματικότητά τους. Το πνεύμα μιας τέτοιας κατασκευαστικής αμφισημίας εντάσσει τον Καραβούζη στη μεταφυσική παράδοση. Αλλά και οι σκηνοθετικές λύσεις του Καραβούζη είναι παράλληλες με αυτές του προγόνου του. Για παράδειγμα, η πολλαπλή εστίαση του βλέμματος σε πολλά σημεία μέσα στο έργο είναι μια λύση που πρώτος έδωσε ο Ντε Κίρικο και διαφοροποιούσε το έργο του από αυτό της παράδοσης στην οποία το έργο έχει αυστηρή αρχή, μέση και τέλος.

Οι ίδιες παρατηρήσεις μπορούν να γίνουν και για το έργο του Δημήτρη Γέρου. Με τη διαφορά ότι εδώ οι σκηνοθετικές λύσεις που βρίσκει ο καλλιτέχνης θα αναχθούν στο πνεύμα του υπερρεαλισμού και κυρίως του Έλληνα εκπροσώπου του κινήματος, του Νίκου Εγγονόπουλου. Όποιος κατανοεί τα έργα του Γέρου με μια συνείδηση που εμμένει στενά στο πλαίσιό τους, μπορούμε να πούμε ότι αυτός τα κατανοεί και συγχρόνως δεν τα κατανοεί. Γιατί και σ’ αυτόν το αίτιο και το αιτιατό αποσυνδέονται αν και διατηρούν τη λογικοφανή συνοχή τους. Το οικείο ταυτίζεται με το παράδοξο ή το απρόβλεπτο. Και εδώ, όσο μεγαλώνει η κατανόηση τόσο εντονότερη γίνεται η αίσθηση ότι η κατανόηση δεν είναι επαρκής. Όσο καλύτερα κατανοεί κάποιος ένα έργο του Σαράντη Καραβούζη ή του Δημήτρη Γέρου τόσο πληρέστερα μπορεί το έργο να αποκαλύψει μια διάσταση της αινιγματικότητάς του αλλά, και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, τόσο λιγότερο φωτίζει τη συστατική του αινιγματικότητα. Με τις έννοιες της ψυχολογίας θα λέγαμε ότι στο έργο του δεν ολοκληρώνεται το gestalt του, παραμένει ανοιχτό.

Ο Δημήτρης Γέρος μάς θυμίζει, και εδώ θα εντοπιστεί η ουσιώδης συνάφεια του με τον υπερρεαλισμό, ότι η απαίτηση για εικαστικότητα στο όνειρο και με αυτήν την έννοια στο ίδιο το ασυνείδητο αποτελεί μία από τις βασικότερες συνιστώσες του. Ο Freud επισημαίνει πως το όνειρο "κάθε στιγμή πρέπει, για να διαφύγει από τη λογοκρισία, να βρει καινούργιες εξομοιώσεις, καινούργια σύμβολα γιατί τα παλιά έχουν καεί". Άλλωστε, μια συνεχής παραγωγή συμβόλων δεν αποτελεί το έργο του Γέρου;

Παναγιώτης Σ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, Η Αυγή, 20/07/2008

Ίδρυμα Κυδωνιέως, Χώρα-Άνδρου, Μέχρι 28 Σεπτεμβρίου 2008.