ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΟ

Ο Τακάσι Μουρακάμι είναι ίσως ο διασημότερος και ο πιο προκλητικός καλλιτέχνης της Ιαπωνίας σήμερα. Εξαιτίας της ευφυούς αυτοδιαφήμισής του και του εξίσου ευφυούς τρόπου με τον οποίο συγχέει τα όρια στη δημιουργία του, μεταξύ τέχνης και εμπορίου έχει αποκληθεί ο «Ιάπωνας Αντι Γουόρχολ». Τούτο είναι φανερό με περισσότερους από ένα τρόπους στην τρέχουσα αναδρομική έκθεσή του στο Μουσείο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης.

• Από Αντι Γουόρχολ

Εκεί βλέπει ο επισκέπτης τις πλαστικές κούκλες του σε διάφορες ερωτικές πόζες, τα εξωγήινα πλάσματά του με τα μυτερά κεφάλια, περιτριγυρισμένα από δορυφόρους σε σχήμα φυτών αλλά και κάτι άλλο, στο κέντρο του εκθεσιακού χώρου, ένα κατάστημα Louis Vuitton όπου οι επισκέπτες μπορούν να αγοράσουν τις γνωστές τσάντες πολυτελείας της μάρκας στολισμένες με σχέδια του Μουρακάμι (τιμή 650 δολάρια).

Επιπρόσθετα στις τσάντες, η δική του εταιρεία προωθεί τα προϊόντα της, από πίνακες έως κολιέ και δαχτυλίδια. Η «επιτυχημένη μπίζνες είναι η ωραιότερη μορφή τέχνης», έχει πει ο Αντι Γουόρχολ και την παρατήρηση αυτή υπενθυμίζει η ίδια η διαφημιστική καμπάνια του Μαρακάμι για τα προϊόντα του, όπου η τέχνη τους καθορίζεται από την τιμή τους.

Δεν υπάρχει γι’ αυτόν διάκριση μεταξύ τεχνικής και υψηλής τέχνης, αυτό είναι μια δυτική προκατάληψη. Δημιούργημά του είναι ο όρος superflat ως συμβόλου της άποψης ότι η στυλιζαρισμένη, άνευ βάθους κλασική ιαπωνική ζωγραφική είναι ίδιας αξίας με την κατώτερη τέχνη του σκίτσου και της γελοιογραφίας. Γενικά στην ιαπωνική τέχνη, κατά τον Μουρακάμι, δεν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ υψηλής και λαϊκής τέχνης. Για τους επικριτές του αυτά δεν είναι παρά εκφράσεις ενός καπιταλισμού σε νηπιακή μορφή.

Η έκθεση τούτη, όπως γράφει ο «Εκόνομιστ» είναι η πιο φιλόδοξη παρουσίαση της δημιουργίας του Μουρακάμι, που διακρίνεται για τον συνδυασμό του αθώου στοιχείου με το αμαρτωλό. Πίνακες με τεράστια μανιτάρια που κοίταζαν με ορθάνοιχτα μάτια, τοίχοι με αλλοπρόσαλλα λουλούδια, ένα γυναικείο ρομπότ που μετατρέπεται σε αεροπλάνο, ένα δαιμονικό πρόσωπο ονόματι DOB προερχόμενο από τα «Μίκι Μάους» και βιντεοφίλμ, όπου πρωταγωνιστούν δύο αλλόκοτα πλάσματα λεγόμενα Καϊκάι και Κίκι.

Αυτό είναι και το όνομα της εταιρείας του Μουρακάμι με δύο γραφεία, ένα στο Τόκιο και ένα στη Νέα Υόρκη, με 100 υπαλλήλους. Η διαφορά τους από το «Φάκτορι» του Γουόρχολ όπου επικρατούσε μια (προσεκτικά οργανωμένη) ανεμελιά, είναι ότι δουλεύουν ακαταπόνητα στη διαφήμιση των προϊόντων τους και την πώλησή τους σε υψηλές τιμές. Σε περσινή έκθεση στην Γκαλερί Γκαγκόσιαν στο Μανχάταν, τα έργα του είχαν πουληθεί πριν ανοίξει η έκθεση, σε τιμές από 100 χιλιάδες έως 1,6 εκατομμύρια δολάρια.

• Προβολή και κριτική

Εργα, όπως το πλαστικό «Μις ΚΟ2 στο Φεστιβάλ Θαυμάτων 2000» με τα τεράστια στήθη και τα ανόητα μάτια όπου το ιαπωνικό κόμικ manga και προβάλλεται και κριτικάρεται. Η απουσία ορίων άμεσα στα δύο είναι το φόρτε του Ιάπωνα καλλιτέχνη, ο οποίος στον αόριστο μέσο χώρο, δημιουργεί και εκμεταλλεύεται εμπορικά τη δουλειά του. Ισως το σωστότερο που θα μπορούσε να πει κανείς γι’ αυτόν, είναι ότι η ροπή του προς την εμπορική τέχνη είναι πιο τίμια απ’ ό,τι κυνική. [The Economist, Η Καθημερινή, 11/07/2008]