ΚΛΟΣΑΡ, ΗΔΟΝΟΒΛΕΨΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ

Μιροσλάβ Τισί

ΠΑΡΙΣΙ, Της ΗΡΑΣ ΦΕΛΟΥΚΑΤΖΗ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 22/07/2008

Το έργο του Τσέχου φωτογράφου Μιροσλάβ Τισί, ενός περιθωριακού καλλιτέχνη που εκφράστηκε σε αντίθεση με το κατεστημένο, με το κοινωνικό και πολιτικό σύστημα του κομμουνισμού στη χώρα του, παρουσιάζει το Κέντρο Πομπιντού σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση-αφιέρωμα. Ο Τισί είναι σήμερα 80 ετών. Το έργο του ανακαλύφθηκε το 1989 και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Μπιενάλε της Σεβίλης το 2004. Η έκθεση του Μπομπούρ, που θα διαρκέσει μέχρι τις 22 Σεπτεμβρίου, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αυθεντικότητά της αλλά και γιατί προβάλλει έναν καλλιτέχνη που έζησε συνειδητά σαν ερημίτης, υιοθετώντας στρατηγική άρνησης συμμετοχής στα κοινά. Η αμφισβήτησή του τον οδήγησε σε μια επαναστατική αυτοτέλεια ακόμα και ως προς τα υλικά μέσα που χρησιμοποιούσε για τη φωτογραφία.

Ο Τισί κατασκεύαζε μόνος του τις μηχανές του από κονσέρβες, γυαλιά, χαρτόνια παπουτσιών. Δεν ήθελε να χρησιμοποιεί κανένα από τα λειτουργικά μέσα της κοινωνίας, που είχε ολοκληρωτικά απαρνηθεί

Ο καλλιτέχνης πρόβαλε άτεγκτη προσωπική αντίσταση απέναντι στις αξίες του κομμουνισμού που κυριάρχησαν στη χώρα του. Σε πολιτιστική απομόνωση, ζώντας στον δικό του κόσμο, κατάφερε να βρει διέξοδο έκφρασης χάρη στη μύησή του από το 1950 στη φωτογραφική τέχνη. Την επανεφευρίσκει, όμως, ολοκληρωτικά. Κατασκευάζει δικές του φωτογραφικές συσκευές και σύστημα εμφάνισης από ευτελή υλικά -κουτιά από κονσέρβες, γυαλιά, χαρτόνια παπουτσιών. Τα επεξεργάζεται, τα ανακυκλώνει. Κι αυτό γιατί δεν ήθελε να χρησιμοποιήσει κανένα από τα λειτουργικά μέσα της κοινωνίας μέσα στην οποία ζούσε.

Τα μηχανήματά του ήταν έκφραση της προσωπικής φιλοσοφίας του, της ανεξαρτησίας και αυτονομίας του στον αντίποδα της κομμουνιστικής ιδεολογίας. Ζούσε πρωτόγονα σαν «κλοσάρ», κατασκεύαζε όλα όσα είχε ανάγκη μόνος του. Στην είσοδο της έκθεσης ο επισκέπτης μπορεί να δει σε ειδική βιτρίνα τις αυτοσχέδιες φωτογραφικές μηχανές που χρησιμοποιούσε ο Τισί, εργαλεία πρωτόγονα, χονδροειδή, απίθανα. Ο ίδιος έλεγε «είμαι φωτογράφος της παλαιολιθικής εποχής».

Λάτρης των γυναικών, τ φωτογράφιζε κρυφά όπου μπορούσε. Αλλωστε έβγαζε 100 φωτογραφίες την ημέρα περπατώντας

Το φωτογραφικό αφιέρωμα του Μπομπούρ παρουσιάζει 100 φωτογραφίες σε πέντε ενότητες που ανταποκρίνονται στις διάφορες πτυχές της έκφρασης του Τισί. Την ισχυρή εικονική επίδραση στο έργο του δείχνει το πρώτο τμήμα «Φιγούρες/μελέτες». Την απεικόνιση της σχέσης του με το μοντέλο προβάλλει η ενότητα «Πρόσωπα/πορτρέτα». Νεκρές φύσεις και περιβάλλον απεικονίζονται στο τμήμα «Αντικείμενα/τοπία». Την απόσταση του φωτογράφου από το εικονογραφικό θέμα του προβάλλει το τμήμα «Κοντινό/μακρινό». Και, τέλος, η αναπαράσταση και η παραμόρφωση απεικονίζονται με την ενότητα «Εμφανίσεις/ εξαφανίσεις».

Τις φωτογραφίες του, εικόνες «αταξινόμητες και διαχρονικές», ο Τισί τις δημιουργεί με τρόπο ενστικτώδη. Η έκφρασή του επικεντρώνεται στην απεικόνιση μιας πραγματικότητας που διαπνέεται από ερωτισμό, φαντασίωση, ονειρικό κλίμα. «Δεν επιλέγω τίποτε, κοιτάζω από τον φακό κι ό,τι μοιάζει με πραγματικότητα της ζωής, το κάνω εικόνα» εξηγεί. «Επαιρνα εκατό φωτογραφίες την ημέρα. Περπατούσα στην πόλη, όλα γίνονταν αυτόματα, φωτογράφιζα χωρίς προσπάθεια. Δεν ήμουν παρά ένας απλός παρατηρητής, αλλά είχα μάτι...»

Λάτρης της γυναίκας, τη φωτογραφίζει συνέχεια. Οι γάμπες, το στήθος, τα μπράτσα φωτίζονται μέσα από το βλέμμα του σαν σύμβολα της θηλυκότητας. Ο φακός του απαθανατίζει ακόμα και τον αισθησιασμό της γυναικείας κίνησης. Γυναίκες με μαγιό δίπλα στην πισίνα, γυναίκες στον δρόμο, σε πάρκα, σε δωμάτιο ή γυναικείες φιγούρες σε οθόνες τηλεοράσεων αποτελούν τη θεματολογία ερωτισμού που διατρέχει σαν έμμονη ιδέα όλο το έργο του. Δηλώνει ωστόσο ότι «για μένα η γυναίκα είναι ένα μοτίβο, σιλουέτα, κίνηση. Ο ερωτισμός δεν είναι παρά ένα όνειρο. Ο κόσμος δεν είναι παρά αυταπάτη, η αυταπάτη μας».

Στο τμήμα «Εμφανίσεις/εξαφανίσεις» κυριαρχεί το φωτεινό - σκοτεινό. Ο Τισί έκοβε, δούλευε και επεξεργαζόταν τις φωτογραφίες του και τις ποδοπατούσε καμιά φορά, μέχρι την εξαφάνιση της εικόνας, για να αποδώσει ένα ειδικό εφέ. Θεωρεί ότι ακόμα και τα ελαττώματα είναι αναπόσπαστο μέρος της φωτογραφικής έκφρασής του. Επιμένει στην αξία του απρόβλεπτου και κυρίως του αυθορμητισμού. Τονίζει ότι «το τυχαίο δρα, αυτό μόνο υπάρχει».