Είναι αξιοπρόσεκτη η συχνότητα με την οποία πραγματοποιούνται στη Γερμανία, εκθέσεις αφιερωμένη στη ρωσική τέχνη. Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ήταν εκείνη, προ μηνών στη Βόννη, με επίλεκτα έργα, εικόνες, πίνακες και σχέδια από την Γκαλερί Τρετιάκοφ της Μόσχας. Οι επισκέπτες της είχαν την ευκαιρία να δουν, για πρώτη φορά έξω από τη χώρα τους, τους μεγάλους Ρώσους ρεαλιστές του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα, τον Ιλια Ρέπιν, τον Ιβάν Κραμσκόι και τον Βασίλι Πολενόφ. Και άλλες όμως γερμανικές πόλεις φιλοξενούν τέτοιες εκθέσεις, που χορηγοί τους είναι οι μεγάλες εταιρείες ενέργειας οι οποίες έχουν στενούς δεσμούς με τη Ρωσία. Και η «Γκαζπρόμ», το κρατικό ενεργειακό μονοπώλιο, γενναιόδωρα συμβάλλει σε αυτές.
Η αποφασιστική στιγμή
Η «Γκαζπρόμ» έχει ιδιαίτερα εμφανή παρουσία στο Βερολίνο. Πρόσφατα συνδιοργάνωσε εκεί την έκθεση «Δύναμη και φιλία: Αγία Πετρούπολη 1800-1860» η οποία ιχνηλατούσε τις γερμανορωσικές σχέσεις μέσα από μια γενναία συλλογή ζωγραφικών έργων. Εάν μη τι άλλο η έκθεση εκείνη, όπως γράφει η Τζούντι Ντέμπσι στην «Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίμπιουν» αποκάλυπτε τους μακρόχρονους και ταραγμένους δεσμούς μεταξύ των δύο χωρών με σχέσεις οι οποίες κλιμακώνονταν από τη γοητεία και τον θαυμασμό έως το μίσος και τον φόβο. Κορύφωση ήταν ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Εδώ υπεισέρχεται η τωρινή έκθεση στο Μάρτιν Γκρόπιους Μπάου του Βερολίνου, με τίτλο: «Γκεβγένι Χαλντέι: Η αποφασιστική στιγμή. Μια αναδρομική».
Για πρώτη φορά παρουσιάζεται η θαυμάσια και σχεδόν ολόκληρη σειρά των φωτογραφιών που τράβηξε ο Χαλντέι μεταξύ του 1936 και 1994 όταν και οι τελευταίοι Ρώσοι στρατιώτες εγκατέλειψαν το Βερολίνο. Αυτή που έκανε διάσημο τον φωτογράφο στα πέρατα του κόσμου είναι το Ράιχσταγκ όπου στις 2 Μαΐου 1945, ένας στρατιώτης του Κόκκινου Στρατού (με κάποια πονηρή συνεργεία του Χαλντέι) κάρφωσε τη σοβιετική σημαία με το σφυροδρέπανο στο μισοκαταστρεμμένο στηθαίο του κτιρίου. Ο Χαλντέι απαθανάτισε την ιστορική στιγμή, χρησιμοποιώντας ένα ολόκληρο κύλινδρο φιλμ. Αλλά και έτσι έπρεπε να επέμβει στη φωτογραφία για να γίνει σύμβολο της πτώσης του Γ΄ Ράιχ και της νίκης του Κόκκινου Στρατού. Η φωτογραφία δεν πάρθηκε ακριβώς όταν ο Κόκκινος Στρατός κατέλαβε το Ράιχσταγκ – «ήταν πολύ σκοτεινά», εξήγησε ένας από τους διοργανωτές της έκθεσης.
Η φωτογραφία που ξέρουμε είναι κυρίως δουλειά εργαστηρίου. Ο Χαλντέι επιστρέφοντας στη Μόσχα επεξεργάστηκε το μοντάζ, προσθέτοντας στην εικόνα καπνό και σύννεφα. Ο δε στρατιώτης που καρφώνει τον ιστό της σημαίας, δεν θα ήταν σοφό να φορά δύο ρολόγια, ένα στο κάθε χέρι (προφανώς προϊόντα λεηλασίας). Σε ένα από τα αρνητικά, έξυσε το ρολόι του δεξιού χεριού και έτσι «εξάγνισε» τη φωτογραφία που ταξίδεψε στα πέρατα του κόσμου. Πέρα από τη φωτογραφία τούτη, η αρετή της έκθεσης είναι αποτύπωση ενός αιώνα, του 20ού, σημαδεμένου από την κομμουνιστική ουτοπία και από τις φρίκες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, αμφότερα καθόρισαν τη ζωή του φωτογράφου.
Ο Χαλντέι ήταν παιδί μιας εβραϊκής οικογένειας από τη σημερινή Ουκρανία (γεν. 1917) που η μητέρα του δολοφονήθηκε σε ένα πογκρόμ όταν αυτός ήταν μόλις ενός έτους. Στα 12 χρόνια του, αγόρασε την πρώτη φωτογραφική μηχανή του και αμέσως άρχισε να αποτυπώνει φωτογραφικά τη ζωή γύρω του. Από τη δεκαετία του 1930 είναι η φωτογραφία του με τη χαμογελαστή Σοβιετική αγρότισσα, οδηγώντας ένα τρακτέρ. Με τον πόλεμο έγινε φωτογράφος του «Τας», το 1941, επίσημος πολεμικός φωτογράφος του Κόκκινου Στρατού και έτσι εργάστηκε έως το 1945. Οι φωτογραφίες του εκείνων των χρόνων, αποδίδουν την καταστροφή και την οδύνη. Σκοτωμένοι Ούγγροι πολίτες κείτονται στους δρόμους της Βουδαπέστης, Αυστριακοί ναζιστές που έχουν αυτοκτονήσει, Ρώσοι στρατιώτες αργοπεθαίνοντας, Γερμανοί αιχμάλωτοι πολέμου οδηγούμενοι σε ρωσικά στρατόπεδα, η Σεβαστούπολη και το Βερολίνο, κατεστραμμένες από τους βομβαρδισμούς. Μετά τη νίκη, φωτογραφίες του Στάλιν, του Τρούμαν και του Τσόρτσιλ και της Δίκης της Νυρεμβέργης (με σπάνιες εικόνες του Χέρμαν Γκέρινγκ και του Ρούντολφ Χες).
Ο Χαλντέι κατόπιν επέστρεψε στη Μόσχα όπου παρά τις υπηρεσίες του στον Κόκκινο Στρατό, έχασε τη δουλειά του στο «Τας» «επειδή ήμουν Εβραίος», έγραψε σε ένα από τα κείμενά του. Επέζησε όμως στην «Πράβδα», την καθημερινή εφημερίδα του Κ.Κ. Εκεί τράβηξε ορισμένες κλασικές σοβιετικές φωτογραφίες, εικόνες γελαστών εργατών, απλών οικογενειών, μαγαζιών και του πανταχού παρόντος Στάλιν. Επίσης, ωραίες φωτογραφίες του τσελίστα Μετσλάβ Ροστροπόβιτς να παίζει στη Μόσχα του 1951 και άλλων καλλιτεχνών. Ο επισκέπτης βγαίνει από την έκθεση έχοντας τουλάχιστον διαισθανθεί γιατί οι σχέσεις Ρωσίας - Γερμανίας ήταν τόσο βαθιές και πολύπλοκες.
No comments:
Post a Comment