Θαυμάζουμε που δεν καταθέτετε τα όπλα

• Η Βρετανίδα καλλιτέχνις Σάρα Λούκας εντάσσει την εγχώρια κρίση στη γενική κατάρρευση μιας ολόκληρης εποχής

• Συνέντευξη στη Μαργαριτα Πουρναρα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 06/06/2010

• Η εικόνα που είχα για τη Σάρα Λούκας, βασιζόταν στην πιο γνωστή φωτογραφική της αυτοπροσωπογραφία της. Βουλιαγμένη σε μια καρέκλα με ένα φθαρμένο τζιν και χοντροκομμένα παπούτσια, ύφος βαρύ, σχεδόν θυμωμένο και στα στήθη της, δύο αυγά μάτια. Σε αντίθεση με τους υπόλοιπους Young British Αrtists, που έγιναν εικαστικοί αστέρες εξαργυρώνοντας τις αυθάδεις και έξυπνες ιδέες τους αντί εκατομμυρίων στερλινών, η Λούκας διατήρησε την άγρια μποέμ πλευρά της. Στο απόγειο της καριέρας της δούλευε σε μπαρ, έπινε και κάπνιζε σαν να μην υπήρχε αύριο, έκανε τα πιο ευφάνταστα έργα της τις δύσκολες ώρες του hangover. Ο φίλος της Ντέιμιεν Χερστ την αποκαλούσε συχνά «Μάγκα». Μια φορά που βρέθηκαν τυχαία σε ένα μπαρ τού όρμηξε, πάλεψε μαζί του στο πάτωμα και τον απειλούσε ότι θα του κόψει τη γλώσσα. Ευτυχώς κάτι τέτοιο δεν συνέβη. Στη συνάντησή μας πριν από λίγο καιρό στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, αντί να δω μπροστά μου ένα πλάσμα που ζει στα όρια, η Λούκας ήταν απρόσμενα γλυκιά και ντροπαλή. Καθίσαμε ανάμεσα στα έργα της με τίτλο Nuds, ξεκινώντας την κουβέντα μας από την πολιτική. Απολύτως ενήμερη για το τι συμβαίνει στην Ελλάδα, η καλλιτέχνις ενέταξε την εγχώρια κρίση στη γενική κατάρρευση μιας ολόκληρης εποχής. «Δεν βρίσκω απαραίτητο να μας λένε συνεχώς οι πολιτικοί πόσο άσχημα θα πάνε τα πράγματα. Ούτε οι ίδιοι δεν έχουν ιδέα».

Δεν ψήφισα

– Υποψιάζομαι ότι δεν πήγατε να ψηφίσετε στις πρόσφατες βρετανικές εκλογές...

– Τη γλίτωσα. Είχα μια πτήση την ημέρα των εκλογών. Οποιος και αν είναι στην ηγεσία έχει τελικά μικρά περιθώρια διαφοροποίησης μιας και οι εξελίξεις υπαγορεύονται πλέον από τη διεθνή κατάσταση. Το ίδιο το Εργατικό Κόμμα μετά τον θρίαμβο του Μπλερ το 1997 έγινε έρμαιο της μιντιακής του εικόνας. Ολη η πολιτική σκηνή άρχισε να μαστίζεται από αυτό το φαινόμενο. Οι πολιτικοί δεν κρίθηκαν για το τι έπρατταν, αλλά αν χαμογελούσαν σωστά ή λάθος μπροστά στις κάμερες. Είμαστε πια σε μια εποχή που μάλλον πρέπει να παραδεχθούμε πως δεν έχουμε έλεγχο πάνω στα πράγματα και να πορευτούμε με αυτήν την πεποίθηση. Δεν μιλάω για συμβιβασμούς αλλά για ένα είδος συνειδητοποίησης που μπορεί να μας πάει μπροστά.

– Ποια εικόνα έχετε σχηματίσει για την ελληνική κρίση;

– Στη Βρετανία, όσο και αν σας ακούγεται περίεργο, υπάρχει ένα είδος θαυμασμού για την Ελλάδα ανάμεσα στους φίλους και τους γνωστούς μου, για την ακατάβλητη μαχητικότητά σας και για το πώς δεν καταθέτετε τα όπλα. Οπωσδήποτε το απίστευτα θλιβερό επεισόδιο των τριών θανάτων είχε πολύ κακό αντίκτυπο για τις κινητοποιήσεις. Ομως για έναν λαό όπως ο βρετανικός που έχει μάθει να είναι εγκρατής, είναι σημαντικό το να βλέπουμε κάποιους που είναι σε θέση να βγουν μαζικά στους δρόμους και να εκφράσουν την οργή τους. Στη δική μας κοινωνία έχουν γίνει όλα αυτοματοποιημένα. Παίρνεις τηλέφωνο την αγγλική ΔΕΗ να διαμαρτυρηθείς για τον φουσκωμένο λογαριασμό σου και επί μισή ώρα απαντάς σε φωνητικές εντολές ενός αυτόματου τηλεφωνητή, μέχρι να νιώσεις εντελώς ακυρωμένος. Δεν έχεις πια θυμό, είσαι ένα τίποτα. Πολλές σύγχρονες κοινωνίες έχουν εγκαταστήσει τέτοιους μηχανισμούς που εξουδετερώνουν τις αντιδράσεις, τις φωνές διαμαρτυρίας, τη διάθεση να βρεις το δίκιο σου.

– Ανδρωθήκατε καλλιτεχνικά σε μια γενιά που ανέδειξε ο συλλέκτης Σαάτσι. Κάποιοι από αυτήν τη φουρνιά όπως ο Ντέιμιεν Χερστ και η Τρέισι Εμιν τράβηξαν την προσοχή με έργα ακραία και πολλές φορές αντίστοιχη προκλητική συμπεριφορά. Πώς νιώθετε σήμερα;

– Θεέ μου έχουν περάσει τόσα χρόνια από τότε. Ηταν ενδιαφέροντες καιροί. Κάνοντας έναν απολογισμό, δεν σκέφτομαι τόσο τον Σαάτσι ως καταλύτη. Προφανώς ήταν εκεί, αγόραζε τα έργα μας και μας πέρασε στην α΄ κατηγορία της Αγοράς της Τέχνης. Αυτό που μου έχει εγγραφεί είναι η περίοδος πριν από την αναγνώριση των Young British Artists. Υπήρχε μεταξύ μας τρομερή βοήθεια και στήριξη, τότε που καταλαμβάναμε άδεια μαγαζιά και στήναμε αυτοσχέδιες γκαλερί.

Διαφορετική πορεία

– Υστερα όμως γίνατε σούπερ σταρ.

– Από τη μια νιώθω μέλος αυτής της γενιάς από την άλλη βρίσκω ότι ορισμένες εκλεκτικές συγγένειες αναπτύχθηκαν μάλλον τυχαία. Συναντηθήκαμε στο ξεκίνημα, αλλά μετά είχαμε ο καθένας διαφορετική πορεία, ζήσαμε σε μια άλλη ιστορία. Ακόμα και η επιτυχία του καθενός είχε διαφορετική γεύση, ανάλογα με την προσωπικότητά του. Κάποιοι ήθελαν να γίνουν οπωσδήποτε οι πιο ακριβοπληρωμένοι καλλιτέχνες. Εγώ δεν ήμουν φιλόδοξη με αυτόν τον τρόπο. Δεν ήθελα ποτέ να αντιμετωπίζω την τέχνη ως δουλειά και να αγωνιώ για το τι τιμές θα πιάσουν τα έργα μου. Αδιαφορούσα λες και είμαι ακόμα έφηβη ή κομμουνίστρια. Κάποιες φορές σοκαρίστηκα με τον Ντέιμιεν αλλά κατανοώ τη λογική του. Παραμένει καλός φίλος.

– Γιατί εξακολουθείτε να κάνετε προκλητικά έργα;

– Η προσπάθειά μου επικεντρώνεται στο να δημιουργήσω μια δυνατή φόρμα που περικλείει τα μηνύματα. Κάποιοι νομίζουν ότι η προσωπική μου ιστορία τρυπώνει μέσα στις δημιουργίες μου υποσυνείδητα. Με ρωτούν συχνά π.χ. συχνά γιατί τα έργα μου περιγράφουν τη σεξουαλική πράξη με τόσο σκοτεινό τρόπο; Μα είμαστε περικυκλωμένοι από σκοτάδι, από μοναξιά ή αγωνία. Εγώ είμαι ο αγωγός αυτών των συναισθημάτων. Δεν είναι μόνο δικά μου, είναι συλλογικά. Τα τελευταία έργα μου είναι πιο αισιόδοξα.

– Αλλαξε κάτι στον τρόπο που βλέπετε τη ζωή και τον κόσμο;

– Νιώθω λιγότερη καταπίεση. Το σκοτάδι έχει υποχωρήσει. Εφυγα από το Λονδίνο και επειδή λατρεύω την εξοχή, μένω στο Σάφολκ. Πήγα από τη φασαρία στη σιωπή. Τα δέντρα και τα φυτά με εμπνέουν και τα έργα μου έχουν φόρμες που είναι πιο κοντινές στη Φύση. Στην εξοχή όλα είναι ζωή, όλα είναι αναπαραγωγή. Το σεξ είναι παντού στη Φύση.

• Εκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Η Σάρα Λούκας, γεννημένη το 1962, ανήκει στη γενιά των νέων Βρετανών καλλιτεχνών (Young British Artists) που εμφανίστηκαν κατά τη δεκαετία του ’90. Αποφοίτησε από το Goldsmith College το 1987 και συμμετείχε με τους Τρέισι Εμιν, Γκάρι Χιουμ και Λιαμ Γκίλικ στη θρυλική ομαδική έκθεση Freeze (1987), την οποία οργάνωσε ο Χερστ. Στα γλυπτά της χρησιμοποιεί φθαρμένα έπιπλα, ρούχα, φρούτα, λαχανικά, εφημερίδες, τσιγάρα, αυτοκίνητα, ρητίνη, γύψο, λάμπες νέον καταπιανόμενη με θέματα όμως η σεξουαλικότητα, τα δύο φύλα και το ανθρώπινο σώμα. Η έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής θα διαρκέσει μέχρι και τις 12 Σεπτεμβρίου.