Αναδρομική Τσαρούχη

Μεγάλο εκθεσιακό αφιέρωμα στον Γιάννη Τσαρούχη, διοργανώνει (17/12 - 13/3, κτίριο οδού Πειραιώς) το Μουσείο Μπενάκη, στο πλαίσιο του εορτασμού των εκατό χρόνων από τη γέννηση του. Πρόκειται για την πρώτη ολοκληρωμένη αναδρομική έκθεση, με 670 περίπου έργα του, που συγκεντρώθηκαν από Ιδρύματα, Μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Σκοπός της να παρουσιάσει μια κατά το δυνατόν πληρέστερη εικόνα του πλούσιου ζωγραφικού έργου του Γ. Τσαρούχη, αλλά και να τονίσει την καθοριστική συμβολή του στο νεοελληνικό θέατρο. Η έκθεση πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Ιδρυμα Γιάννη Τσαρούχη και το Πολιτιστικό Ιδρυμα της Τράπεζας Κύπρου.

Πέντε «Ευαγγελισμοί». Εκθεση-ζουμ σε ένα θέμα που συγκινούσε τον Κωνσταντίνο Παρθένη

• Πέντε «Ευαγγελισμοί» του Κωνσταντίνου Παρθένη, ανάμεσά τους και ένας που δεν έχει παρουσιαστεί στο ευρύτερο κοινό, θα συναντηθούν σε μια έκθεση, μικρή αλλά σημαντική, την οποία διοργανώνει το Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών - Ιδρυμα Βούρου-Ευταξία (Παπαρρηγοπούλου 5-7, Πλατεία Κλαυθμώνος), από τις 9 Δεκεμβρίου έως την 1η Φεβρουαρίου.

Ενας από τους «Ευαγγελισμούς» του Κωνσταντίνου Παρθένη, που ανήκει στη συλλογή του Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών, όπου θα γίνει και η θεματική έκθεση

Το θέμα του Ευαγγελισμού φαίνεται πως συγκινούσε ιδιαίτερα τον μεγάλο ζωγράφο, ο οποίος το απέδωσε με μια σύνθεση που δεν συναντάται ούτε στην ευρωπαϊκή ούτε στη βυζαντινή εικονογραφία. Τρία από τα πέντε έργα της έκθεσης φέρουν τον ίδιο τίτλο, «Ευαγγελισμός», τα οποία χρονολογούνται μεταξύ 1910 και 1911.

Ανήκουν στις συλλογές της Εθνικής Τράπεζας, της Εθνικής Πινακοθήκης και στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών (δωρεά της οικογένειας Παπαστράτου). Αλλος ένας «Ευαγγελισμός» καταγράφεται, μια εικοσαετία αργότερα, στη δεκαετία του '30, με εντελώς άλλη εικονογραφία.

Ο πίνακας αυτός, που δεν περιλαμβάνεται στην επικείμενη έκθεση, παρουσιάζει ένα τοπίο με ένα κτίσμα δεξιά, μπροστά από το οποίο στέκεται η Παναγία, ενώ από την άλλη άκρη έρχεται ο Αγγελος και της απευθύνει τον Χαιρετισμό.

Στα τελευταία χρόνια της δημιουργίας του, στη δεκαετία του 50, λίγα σχετικά χρόνια πριν από το θάνατό του το 1967, ο Παρθένης δημιούργησε έναν άλλο πίνακα που συναντάται με δύο τίτλους, «Ποίηση» και «Ευαγγελισμός». Αυτός ο πίνακας, μεγάλων διαστάσεων (318Χ158), ο οποίος ανήκει σε ιδιωτική συλλογή, θα εκτεθεί για πρώτη φορά.

Εχει δημοσιευτεί στην μεγάλη, πρόσφατη, μονογραφία για τον Παρθένη του ιστορικού τέχνης Ευγένιου Ματθιόπουλου, αλλά ουσιαστικά δεν έχει μελετηθεί. Μαζί θα παρουσιαστεί και το προσχέδιό του, ιδίων περίπου διαστάσεων και με τους ίδιους τίτλους (συλλογή Εθνικής Πινακοθήκης). Ετσι η έκθεση προσφέρεται και ως θέμα μελέτης για τους περί τον Παρθένη ειδικούς. Την έκθεση θα παρουσιάσει στα εγκαίνια (Τετάρτη 9 Δεκεμβρίου, 7 μ.μ.) ο ομότιμος καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης Νίκος Ζίας.

• Δ.Ρ., ΕΘΝΟΣ, 30/11/2009
  

Η ιστορία 22 ελληνικών πορτραίτων

• Mεγάλες στιγμές της ζωγραφικής του 20ού αιώνα με έργα Μπουζιάνη, Λύτρα, Βουρλούμη, Μαυροΐδη, Μαλέα, Παπαλουκά

• Της Νελλης Aμπραβανελ, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 29/11/2009
  

Στο ίδιο σημείο όπου ο Χριστόφορος Νέζερ συναντά τη Μαρία Χορς, και εκεί όπου ο Γιώργος Διαμαντόπουλος ανταμώνει τη Μαρία Σνάιντερ, όλοι ντυμένοι με την αύρα των πρώτων δεκαετιών του περασμένου αιώνα, ανακαλύπτει κανείς άλλη μία παράλληλη σύναξη. Στους πρόποδες της Ακρόπολης, βρίσκουν ευκαιρία να συναντηθούν και ο Δήμος Δήμας με τον Νίκο Λύτρα, και αυτός με τη σειρά του, με τον Γιώργο Ροϊλό. Και δεν είναι μόνοι τους. Συνοδεύονται από άλλους δεκατέσσερις μεγάλους Ελληνες καλλιτέχνες. Μπουζιάνης, Βουρλούμης, Βιτσώρης, Αγγελόπουλος, Τσαρούχης... Αυτή την ευτυχή συνάντηση, τόσο των εικονιζόμενων όσο και των καλλιτεχνών, εμπνεύστηκε ένας άνθρωπος που δεν είναι Ιστορικός Τέχνης ούτε ακαδημαϊκός. Ο Δημήτρης Πόρτολος, επιχειρηματίας (αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας «Ελληνικοί Λευκόλιθοι Α. Ε.»), συλλέκτης, συνιδρυτής και γενικός γραμματεύς του «Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου» (ΕΛΙΑ), τρέφει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την τέχνη. Το πρώτο του πτυχίο, άλλωστε, ήταν στη Μεσαιωνική και Νεώτερη Ιστορία, ενώ ο ίδιος είναι σημαντικός συλλέκτης νομισμάτων και χαρτών μεταξύ άλλων αντικειμένων τέχνης. Μαζί με την Λένα Κουγέα και τον Σίμο Τσουκαλά, πραγματοποιεί αυτή την εβδομάδα μια ιδέα που γεννήθηκε πέρυσι, παρουσιάζοντας στην Astra Galerie, 22 ξεχωριστά πορτραίτα, φιλοτεχνημένα από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της χώρας μας.

Και γιατί μόνο 22; Η απάντηση είναι καθαρά πρακτική. Ο χώρος της γκαλερί δεν επιτρέπει μεγαλύτερη «προσέλευση». Σε μια χώρα όπου η ιδέα της ίδρυσης μιας πινακοθήκης ή μουσείου, αφιερωμένου αποκλειστικά στην τέχνη του πορτραίτου, ένα όνειρο του τύπου National Portait Gallery του Λονδίνου, είναι ακριβώς αυτό, ένα όνειρο, ο Δημήτρης Πόρτολος δεν φοβάται να ελπίζει. «Δεν είναι καθόλου κακή ιδέα. Υπάρχουν σίγουρα ορισμένα πράγματα που λείπουν ή που έχουμε παραβλέψει, και στην περίπτωση του πορτραίτου, επειδή αποτελεί μια ξεχωριστή κατηγορία, σίγουρα θα μπορούσε να σταθεί ένα τέτοιο μουσείο. Κατά κάποιον τρόπο, ήδη βρίσκει κανείς κάποια κομμάτια μιας τέτοιας παρουσίασης στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, με πορτραίτα των Αγωνιστών για παράδειγμα». Ο ίδιος άλλωστε εκλαμβάνει την έκθεση που στήνει αυτή τη στιγμή, τα «Ελληνικά Πορτραίτα: 1900 - 1975» σαν «ένα πείραμα για κάτι μεγαλύτερο»...

Κάθε έκθεση και μια ιστορία

Για τον Δημήτρη Πόρτολο που «σκέφτεται και ξανασκέφτεται» τη συγκεκριμένη έκθεση χρόνια τώρα, «κάθε έκθεση έχει μια ιστορία». Σίγουρα, δεν φτάνει να στήσεις και να κρεμάσεις 22 έργα, χωρίς να έχεις κάτι πολύ συγκεκριμένο να αφηγηθείς. «Κάθε έργο αναλαμβάνει και την αφήγηση ενός κομματιού της ιστορίας που θέλεις να παρουσιάσεις». Ποια ιστορία συνθέτουν όμως αυτά τα διαφορετικά κομμάτια;

«Στις αρχές του 20ού αιώνα υπήρχαν δύο κατηγορίες πορτραίτων. Η πρώτη αφορούσε τις κατά παραγγελίαν προσωπογραφίες, και ως εκ τούτου, την αυστηρή απεικόνιση. Η δεύτερη αφορούσε το πορτραίτο ως ζωγραφική, όπου το έργο αποτελούσε πρόκληση για τον ζωγράφο, η πρόκληση τού να αποδώσει ένα συγκεκριμένο πρόσωπο. Κάτω από αυτή τη δεύτερη κατηγορία γεννήθηκε και η οικειότητα και η ελευθεριότητα που διακρίνει την προσωπογραφία του 20ού αιώνα».

Σε αυτό το σημείο, άλλωστε, στέκεται περισσότερο η συγκεκριμένη έκθεση. Γιατί πριν το 1900, τα πιο γνωστά πορτραίτα ήταν αυτά των επωνύμων, των μεγαλοαστών, των στρατιωτικών, όλα φιλοτεχνημένα από μεγάλους ζωγράφους και δασκάλους της εκάστοτε εποχής. Μετά το 1900, το είδος διαδίδεται, χάνοντας και τον συντηρητισμό που το διέκρινε.

Το πορτραίτο αλλάζει

«Η επιθυμία να παρουσιάσουμε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα ελληνικών πορτραίτων είναι παλιά, είχε δε αρχικό κίνητρο την αποκατάσταση μιας ανισορροπίας η οποία τοποθετούσε το πορτραίτο ως μια θεματικά υποδεέστερη μορφή ζωγραφικής, αδιάφορη και τυποποιημένη».

Ο Δημήτρης Πόρτολος εξηγεί ότι το πορτραίτο, ως θέμα, είχε λιγότερη απήχηση στα μάτια του κοινού απ’ ό, τι είχε μια ηθογραφική θεματογραφία, ένα τοπίο ή μια θαλασσογραφία, που βασικός τους σκοπός ήταν να διακοσμήσουν. Η προσωπογραφία είχε μια πιο στατική, συντηρητική μορφή και, ως εκ τούτου, η απήχησή της ήταν πολύ μικρότερη. «Πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν μας, επίσης, ότι ένα μέτριο τοπίο, περνάει πολύ πιο εύκολα, ενώ ένα μέτριο πορτραίτο εκλαμβάνεται καμιά φορά ως βαρετό, ακόμα και αντιπαθές». Ενας ακόμα λόγος που αδικήθηκε. «Βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε την υποκειμενική διάσταση του θέματος του επιπέδου ενός έργου...»

Συνήθεις ύποπτοι...

Ποιοι υπογράφουν όμως αυτά τα 22 έργα που αναλαμβάνουν να αφηγηθούν με τον τρόπο τους αυτή την ιστορία; Ο επιμελητής της έκθεσης αναφέρεται στους «απαραίτητους» και τις «εκπλήξεις». Οι μεν πρώτοι είναι οι συνήθεις ύποπτοι, αυτοί που ο «καθένας θα περίμενε να ανταμώσει σε μιαν έκθεση αφιερωμένη στην ελληνική προσωπογραφία: Ανάμεσά τους, ο Μπουζιάνης με τα πορτρέτα της Μαίρης Αντωνοπούλου (π. 1943) και του Γιάννη Μηλιάδη (π. 1950), ο Λύτρας με τα πορτρέτα του Χριστόφορου Νέζερ (1914) και του Γιώργου Διαμαντόπουλου (π. 1914 - 1915), ο Βουρλούμης με τη μόνη αυτοπροσωπογραφία της έκθεσης («Αθλητής» (1953)), ο Μαυροΐδης με το Πορτραίτο Νέας (Ζωής Πίττα) (1961)... «Υπάρχουν βέβαια και οι εκπλήξεις, όπως ο Μαλέας με το Πορτραίτο Αιγυπτίου (1923), ο Παπαλουκάς με το Γυναικείο Πορτραίτο (1925) ή ο Τριανταφυλλίδης με το πορτραίτο της Ελένης Παγκάλου (π. 1935 - 1940), ζωγράφοι των οποίων το έργο δεν αντιπροσωπεύεται απαραίτητα από την παραγωγή προσωπογραφιών».

Ολα τα έργα ανήκουν σε ιδιωτικές συλλογές, ανθρώπων που κατά τον Δημήτρη Πόρτολο, δείχνουν να κατανοούν ότι «η συλλογή δεν σημαίνει ιδιοκτησία αλλά προσφορά... Η έκθεση ήταν πραγματικά μια ευκαιρία συμμετοχής σε μια συλλογική προσπάθεια, αφού πολλές από τις ιστορίες των πορτραίτων προήλθαν από τις γνώσεις και την έρευνα των ίδιων των συλλεκτών».

Σύμφωνα με τον Δ. Πόρτολο, η σχέση καλλιτέχνη με τον εικονιζόμενο προσφέρει κάποιες εξηγήσεις–κλειδιά στην εξέλιξη της προσωπογραφίας. «Τη στιγμή που ζητάς από τον ξάδελφό σου να καθίσει για να τον ζωγραφίσεις, αμέσως κερδίζεις και μεγαλύτερη ελευθερία. Δεν πρόκειται πια για τον αστό, τον τραπεζίτη ή μια στημένη οικογένεια, οι οποίοι όλοι έχουν πολύ λιγότερη κατανόηση και τρέφουν πολύ λιγότερο ενδιαφέρον για να δουν το έργο σαν έργο».

• «Ελληνικά Πορτραίτα: 1900 - 1975», Astra Galerie, 2 - 21 Δεκεμβρίου (Καρυατίδων 8)

Η Πινακοθήκη χρειάζεται προοπτική για το μέλλον

• Η λειτουργικότητα αποτελεί το μεγάλο στοίχημα για την αρχιτεκτονική μελέτη

• Του Παναγιωτη Tετση*, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 29/11/2009
  

Να λοιπόν που η πτωχή φυματική συγγενής, η Εθνική Πινακοθήκη, αναπτερώνεται και της προετοιμάζεται ένα καλύτερο κτιριακά ευρύτερο μέλλον. Σύμφωνα με όσα στοιχεία εκθέτει η δημοσιογράφος της «Καθημερινής» Γιώτα Συκκά (8.8.2009), στοιχεία τα οποία θα εδόθησαν από τους υπεύθυνους της Πινακοθήκης ή τους μελετητές, η Διεύθυνση Αναστηλώσεως Νεωτέρων και Συγχρόνων Μνημείων έχει εγκρίνει τη μελέτη εφαρμογής, όπως και τα τεύχη δημοπρατήσεως. Ας ελπίσουμε ότι από εδώ και εμπρός δεν θα υπάρξουν εμπόδια, αναστολές και ότι θα ακολουθήσει ομαλά η διαδικασία προκηρύξεως διαγωνισμού και ότι δεν θα ανακύψουν παλινδρομήσεις προσφυγών ακυρώσεως στο Συμβούλιο της Επικρατείας.

Η κ. Συκκά μάς ενημερώνει, από τις πληροφορίες που έλαβε, για το πώς θα προχωρήσει και ποιο το αποτέλεσμα του έργου· παραθέτει δε οκτώ φωτογραφίες, αφού αναφέρει ότι η μελέτη η οποία ενεκρίθη αφορά την αρχιτεκτονική μορφή, τη στατιστική του κτιρίου (το μέλος του προηγουμένου Δ.Σ., πολ. μηχανικός και φιλότεχνος κ. Κορκολόπουλος, είχε επισημάνει επιμόνως την αναγκαιότητα ενισχύσεως του κουρασμένου σκελετού, όπως και την απουσία εξόδων κινδύνου) και στην ηλεκτρομηχανική· και ότι θα δημιουργηθούν νέοι εκθεσιακοί χώροι εκατοντάδων τετραγωνικών.

Δύο αλλαγές

Η προηγούμενη μελέτη, προ ετών, από τους δύο εκ των τριών αρχικών μελετητών, από την οποία δεν πολυκαταλαβαίναμε ποια θα ήταν η τελική μορφή, υποσχόταν πέντε χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα.

Η τωρινή, στην οποία συνεργάζεται ο ένας εκ των αρχικών δημιουργών, προτείνει έναν ακόμα όροφο ο οποίος, όπως δείχνει το φωτογραφικό σχέδιο, θα ακολουθεί την ίδια διάταξη με τους δύο υπάρχοντες, όπως και υπόγειους χώρους φωτιζόμενους από γυάλινο κυλινδρικό φωταγωγό.

Απ’ όσα κατάλαβα, δύο είναι οι βασικές αλλαγές: η μία, η πιο σημαντική, η αύξηση των χώρων· και η δεύτερη, η αλλαγή όψεως, μιας νεωτεριστικής προσόψεως από την πλευρά της εισόδου (η καλή), που θα σηκωθεί ένας φράχτης γυάλινος· αυτές είναι οι δύο κύριες βελτιώσεις. Η γυάλινη όψη θα είναι απομακρυσμένη –αν πάλι κατάλαβα– από τη σημερινή με τον φανερό σκελετό, κολώνες και δοκάρια, έτσι όπως ήταν η σύλληψη των τότε μελετητών· και στο προκύπτον διάστημα χώρου θα κατασκευαστούν κεκλιμένα επίπεδα (ράμπες) ανόδου - καθόδου συνδέσεως των ορόφων. Η πίσω όψις η προς την Βασιλέως Κωνσταντίνου παραμένει ίδια συν τον πρόσθετο όροφο με σκούρα τζάμια, το εύρημα της προσόψεως παρακάμπτεται έτσι που είναι εμφανές το «πανωσήκωμα».

Αυτή η πλαστική εγχείριση του λίφτινγκ είναι θέμα καλλωπισμού· όμως παραμένει ένα πρόβλημα μέγα: αυτό της λειτουργικότητος ως Πινακοθήκης. Δηλαδή: ο νέος όροφος θα ακολουθεί –είναι προφανές– την άβολη, ακατάλληλη διάταξη των παραλληλόγραμμων, των μακρόστενων άβολων αιθουσών. Απ’ αρχής, παλιά, γεννιόταν η απορία, γιατί να ακολουθούσε ο κύριος κτιριακός όγκος το άχαρο «μακρυνάρι» με γυάλινους φεγγίτες, κατά μήκος, πάνω στα δύο μέτρα, έτσι που το φως να χτυπάει στα μάτια με αποτέλεσμα να εμποδίζει στην όραση του θεατή· επιμελητές και διευθυντές του Ιδρύματος επέφεραν όσες εσωτερικές αλλαγές μπορούσαν ώστε να βελτιώσουν τους εκθεσιακούς χώρους προς ανετότερη παραμονή των επισκεπτών αλλά και, μάταια, να αποφύγουν την εν σειρά κουραστική και βαρετή διάταξη των εκθεμάτων. Είναι αδύνατον να εκτιμήσει ο επισκέπτης και να απολαύσει τις αρετές ενός έργου τέχνης που απαιτεί να έχει τον δικό του χώρο. Πώς μπορεί να διαχέονται προς τον θεατή αυτές οι αρετές του λαμπερού κοσμήματος του Αλταμούρα «Το λιμάνι της Κοπεγχάγης» ή του «Τσίρκου» ή «Βάρκας» του Βολανάκη, του Λεμπέση, του Καλούδη· θέλουν το δικό τους χώρο για να προσκαλούν.

Αδυναμίες

Απορία μου: πώς οι τότε μελετητές και κυρίως ο Παύλος Μυλωνάς, ο πλέον έμπειρος των τριών, πνευματικός άνθρωπος φίλος, πρότεινε, και η επιτροπή κρίσεως, ο διευθυντής τότε Μαρίνος Καλλιγάς, υψηλής παιδείας και κοσμογυρισμένος σε μουσεία, υιοθέτησαν μια τέτοια λύση, συνηθισμένη μεν, αλλά αναχρονιστική, που ευδοκιμούσε σε οικοδομήματα παλαιών ανακτόρων, μουσεία σήμερα μη επιδεχόμενα μετατροπές, και που η εσωτερική διαμόρφωση ενός ατέλειωτου παραλληλογράμμου επέβαλε τέτοια διάταξη με συνέπεια αυτή να επιφέρει κούραση, ανία και το χασμουρητό του επισκέπτη, συνέπεια που προκαλούσε ακόμα η ατέλειωτη μεγάλη galerie του Λούβρου, άλλοτε –δεν γνωρίζω αν υπάρχει αλλαγή σήμερα– με την παράλληλη διάταξη των δεκάδων επιλέκτων αριστουργημάτων της Αναγεννήσεως, στην οποία μετά λίγο ο επισκέπτης αναπόφευκτα επιτάχυνε το βήμα του αδιάφορος για να παρακάμψει τον χείμαρρο της τέχνης με μόνη αναλαμπή στον μύθο της Τζοκόντας· η θρυαλλίς μιας αρχικής αισθητικής ευφορίας μετά λίγο ήταν αδύνατο να διατηρηθεί. Μικρές συγγενείς ομάδες έργων ζωγραφικής έχουν αξίωση για δικό τους οικείο χώρο, όπως ανέφερα για το έργο του Αλταμούρα· τότε θα υπάρχει το πρόσθετο ευχάριστο στοιχείο της ανακάλυψης και της έκπληξης, έτσι η συμμετοχή του επισκέπτη θα είναι και ενεργός, ώστε να αισθάνεται την ιδιαίτερη χαρά, που αυτή δεν θα πρέπει να φτιασιδώνεται από τα σύγχρονα ηλεκτρονικά ακουστικά ψιμύθια πληροφόρησης της φωνής ιστορικού τέχνης, ενίοτε παραμυθά, και που υποκλέπτει την απόλαυση της παρθενικής επαφής με το έργο τέχνης. Ενα λιγόλογο λιτό έντυπο θα ήταν η λύση για πληροφόρηση.

Αυτά που γράφτηκαν πριν είναι αιτία, κατά τον γράφοντα, αδυναμιών του οικοδομήματος. Γνωρίζουμε τις περιπέτειες της Εθνικής Πινακοθήκης και επομένως μπορούμε να χαρακτηρίσουμε το υπάρχον κτίριο ως προγεφύρωμα για άλλο μελλοντικό. Βέβαια, όταν πριν από σαράντα πέντε χρόνια θεμελιώθηκε από τον Γεώργιο Παπανδρέου (παππού) μετά ατέλειωτους αγώνες του Μαρίνου Καλλιγά, ήταν ξεκίνημα εκ του μηδενός· επομένως, έστω και αυτό ήταν θεία προσφορά στην τέχνη, ήταν ημέρα γιορτής τότε· αλλά τα χρόνια περνούν.

Δωρεές

Παίρνοντας την τόλμη να έχω άποψη, πιστεύω ότι η παρούσα λύση δίχως αμφιβολία είναι βελτίωση, αλλά για πόσο; Για κάποιες λίγες δεκαετίες. Ενα μουσείο δεν είναι για δεκαετίες, είναι για κάνα δυο αιώνες. Οι ανάγκες αυξάνονται. Πρέπει το μουσείο με το κύρος του –και η Πινακοθήκη το έχει– αλλά και με τις δυνατότητες των εγκαταστάσεων να γίνεται μαγνήτης δωρεών, ώστε να εγγυάται τη διαφύλαξη του δωρήματος να λάβει την πρέπουσα θέση στις συλλογές να εκτίθεται και έτσι ο καλλιτέχνης ή συλλέκτης να έχει εμπιστοσύνη. Αν πάρουμε την περίπτωση, που κατ’ ευχήν, θα υπήρχε πρόθεση δωρεάς κάποιας συλλογής, που μόνον έτσι μπορεί να πλουτιστεί η Εθνική Πινακοθήκη, αδυνατώντας λόγω οικονομικής ανέχειας, να προβεί σε αγορές –και είναι γνωστό πόσες σημαντικές συλλογές βρίσκονται στη γειτονιά μας. Ποιος συλλέκτης θα το τολμούσε; Γνωρίζοντας τις περιπέτειες της πλούσιας αισθητικά και υπερπλούσιας οικονομικά συλλογής Β. και Ελ. Γουλανδρή. Μια μεγάλη συλλογή θα κατελάμβανε έναν όροφο.

Συμπεραίνω: Οσο και αν επεκταθεί το οικοδόμημα, σε λίγο θα προκύψει ανεπάρκεια και κατά συνέπεια η αδυναμία να προσελκύσει δωρητές. Αλλά μόνο στους συλλέκτες, και τώρα και στο μέλλον, θα αποβλέπει η Πινακοθήκη για εμπλουτισμό. άρα πρέπει να τους χαμογελάει και να τους ενθαρρύνει με το κατάλληλο κτίριο, μεγάλο με αρκετές διαθέσιμες αίθουσες· το Metropolitan της Νέας Υόρκης δεν έχει αίθουσες με τα ονόματα Ελλήνων δωρητών; Και όχι μόνο να ’ναι μεγάλο αυτό το κτίριο, με σύγχρονες απαιτήσεις, αλλά να ’ναι εύκολο σε πρόσβαση για άνετη επίσκεψη. Η άποψή μου είναι σαφής: η Εθνική Πινακοθήκη πρέπει να ’ναι το Ιδρυμα που περιλαμβάνει και προβάλλει τα δημιουργήματα των πλαστικών τεχνών, γι’ αυτό πρέπει να έχει μακρινή προοπτική μέλλοντος και γι’ αυτό της πρέπει δραστική λύση, για να είναι Εθνική.

«Εκεί μέσα, το πανόραμά της είναι ελλιπέστατο»

Δεν έπαψα να επισημαίνω από χρόνια και έχω γράψει σε τούτη την εφημερίδα παρεμφερή με τα σημερινά και δεν παρέλειπα να τονίζω, όταν μου δινόταν η ευκαιρία να προλογίζω εκδηλώσεις της, επιμόνως και εκνευριστικά ενώπιον κοινού και της διευθύντριας κ. Λαμπράκη, την ανεπάρκεια και την προσωρινότητα της επέκτασης.

Εχω διατυπώσει μέσω της φιλόξενης «Καθημερινής» συγκεκριμένες προτάσεις· περίμενα να βρεθούν χέρια να πάρουν τη σκυτάλη, αλλά ούτε καλλιτέχνες ούτε φιλότεχνοι ούτε το Επιμελητήριο συγκινήθηκαν για να κινηθούν· ίσως να τις θεωρούσαν παράλογες και ανέφικτες· να πω ότι οφείλεται στο καθημερινό παρατεταμένο «μεταμεσημβριάζειν» όλων μας;

Από τις εκάστοτε κυβερνήσεις και υπουργεία Πολιτισμού ανελλιπώς επαναλαμβάνεται πρόθεση προβολής της νεοελληνικής τέχνης εις την αλλοδαπήν· όταν ζητούν ξένοι φορείς έργα ελληνικής τέχνης εννοούν της Αρχαιότητας και του Βυζαντίου· δικαιολογημένα, γιατί δεν γνωρίζουν τίποτε άλλο. Κατά μια επίσκεψή τους εδώ και στην Εθνική Πινακοθήκη δεν θα αποκομίσουν παρά μια περιορισμένη, ανεπαρκή εντύπωση, γιατί, εκεί μέσα, το πανόραμά της είναι ελλιπέστατο. Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης περιμένει κάπου δύο δεκαετίες, η επέκταση της Πινακοθήκης κάπου το ίδιο. Και όμως, η Πινακοθήκη, με τις περιορισμένες δυνατότητες και εις βάρος των συλλογών της, αναπληρώνει την περιορισμένη καλλιτεχνική τροφή μας, με τις δραστηριότητες εκθέσεων από αλλοδαπή και ημεδαπή.

Εχουν γίνει θαύματα, επί διευθύνσεως Παπαστάμου στο παρελθόν και επί σημερινής διευθύνσεως Λαμπράκη, με τέτοια επιτυχία προσφοράς προς το ευρύτερο κοινό, που τα φωτογραφικά πειστήρια με τις ουρές αναμονής εισόδου είναι μάρτυρες που δεν ψεύδονται. Κανένα Μουσείο μας, πλην του σημερινού της Ακροπόλεως, δεν παρουσίασε τέτοια έλξη.

Σε τούτο το σήμα, το υπουργείο Πολιτισμού θα έπρεπε από καιρό να είχε γίνει δέκτης προς κινητοποίηση. Ας ελπίσουμε πως από εκεί θα υπάρξει φως προσεχώς.

* Ο κ. Π. Τέτσης είναι ζωγράφος, ακαδημαϊκός.

Η Πινακοθήκη χρειάζεται προοπτική για το μέλλον

• Η λειτουργικότητα αποτελεί το μεγάλο στοίχημα για την αρχιτεκτονική μελέτη

• Του Παναγιωτη Tετση*, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 29/11/2009
  

Να λοιπόν που η πτωχή φυματική συγγενής, η Εθνική Πινακοθήκη, αναπτερώνεται και της προετοιμάζεται ένα καλύτερο κτιριακά ευρύτερο μέλλον. Σύμφωνα με όσα στοιχεία εκθέτει η δημοσιογράφος της «Καθημερινής» Γιώτα Συκκά (8.8.2009), στοιχεία τα οποία θα εδόθησαν από τους υπεύθυνους της Πινακοθήκης ή τους μελετητές, η Διεύθυνση Αναστηλώσεως Νεωτέρων και Συγχρόνων Μνημείων έχει εγκρίνει τη μελέτη εφαρμογής, όπως και τα τεύχη δημοπρατήσεως. Ας ελπίσουμε ότι από εδώ και εμπρός δεν θα υπάρξουν εμπόδια, αναστολές και ότι θα ακολουθήσει ομαλά η διαδικασία προκηρύξεως διαγωνισμού και ότι δεν θα ανακύψουν παλινδρομήσεις προσφυγών ακυρώσεως στο Συμβούλιο της Επικρατείας.

Η κ. Συκκά μάς ενημερώνει, από τις πληροφορίες που έλαβε, για το πώς θα προχωρήσει και ποιο το αποτέλεσμα του έργου· παραθέτει δε οκτώ φωτογραφίες, αφού αναφέρει ότι η μελέτη η οποία ενεκρίθη αφορά την αρχιτεκτονική μορφή, τη στατιστική του κτιρίου (το μέλος του προηγουμένου Δ.Σ., πολ. μηχανικός και φιλότεχνος κ. Κορκολόπουλος, είχε επισημάνει επιμόνως την αναγκαιότητα ενισχύσεως του κουρασμένου σκελετού, όπως και την απουσία εξόδων κινδύνου) και στην ηλεκτρομηχανική· και ότι θα δημιουργηθούν νέοι εκθεσιακοί χώροι εκατοντάδων τετραγωνικών.

Δύο αλλαγές

Η προηγούμενη μελέτη, προ ετών, από τους δύο εκ των τριών αρχικών μελετητών, από την οποία δεν πολυκαταλαβαίναμε ποια θα ήταν η τελική μορφή, υποσχόταν πέντε χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα.

Η τωρινή, στην οποία συνεργάζεται ο ένας εκ των αρχικών δημιουργών, προτείνει έναν ακόμα όροφο ο οποίος, όπως δείχνει το φωτογραφικό σχέδιο, θα ακολουθεί την ίδια διάταξη με τους δύο υπάρχοντες, όπως και υπόγειους χώρους φωτιζόμενους από γυάλινο κυλινδρικό φωταγωγό.

Απ’ όσα κατάλαβα, δύο είναι οι βασικές αλλαγές: η μία, η πιο σημαντική, η αύξηση των χώρων· και η δεύτερη, η αλλαγή όψεως, μιας νεωτεριστικής προσόψεως από την πλευρά της εισόδου (η καλή), που θα σηκωθεί ένας φράχτης γυάλινος· αυτές είναι οι δύο κύριες βελτιώσεις. Η γυάλινη όψη θα είναι απομακρυσμένη –αν πάλι κατάλαβα– από τη σημερινή με τον φανερό σκελετό, κολώνες και δοκάρια, έτσι όπως ήταν η σύλληψη των τότε μελετητών· και στο προκύπτον διάστημα χώρου θα κατασκευαστούν κεκλιμένα επίπεδα (ράμπες) ανόδου - καθόδου συνδέσεως των ορόφων. Η πίσω όψις η προς την Βασιλέως Κωνσταντίνου παραμένει ίδια συν τον πρόσθετο όροφο με σκούρα τζάμια, το εύρημα της προσόψεως παρακάμπτεται έτσι που είναι εμφανές το «πανωσήκωμα».

Αυτή η πλαστική εγχείριση του λίφτινγκ είναι θέμα καλλωπισμού· όμως παραμένει ένα πρόβλημα μέγα: αυτό της λειτουργικότητος ως Πινακοθήκης. Δηλαδή: ο νέος όροφος θα ακολουθεί –είναι προφανές– την άβολη, ακατάλληλη διάταξη των παραλληλόγραμμων, των μακρόστενων άβολων αιθουσών. Απ’ αρχής, παλιά, γεννιόταν η απορία, γιατί να ακολουθούσε ο κύριος κτιριακός όγκος το άχαρο «μακρυνάρι» με γυάλινους φεγγίτες, κατά μήκος, πάνω στα δύο μέτρα, έτσι που το φως να χτυπάει στα μάτια με αποτέλεσμα να εμποδίζει στην όραση του θεατή· επιμελητές και διευθυντές του Ιδρύματος επέφεραν όσες εσωτερικές αλλαγές μπορούσαν ώστε να βελτιώσουν τους εκθεσιακούς χώρους προς ανετότερη παραμονή των επισκεπτών αλλά και, μάταια, να αποφύγουν την εν σειρά κουραστική και βαρετή διάταξη των εκθεμάτων. Είναι αδύνατον να εκτιμήσει ο επισκέπτης και να απολαύσει τις αρετές ενός έργου τέχνης που απαιτεί να έχει τον δικό του χώρο. Πώς μπορεί να διαχέονται προς τον θεατή αυτές οι αρετές του λαμπερού κοσμήματος του Αλταμούρα «Το λιμάνι της Κοπεγχάγης» ή του «Τσίρκου» ή «Βάρκας» του Βολανάκη, του Λεμπέση, του Καλούδη· θέλουν το δικό τους χώρο για να προσκαλούν.

Αδυναμίες

Απορία μου: πώς οι τότε μελετητές και κυρίως ο Παύλος Μυλωνάς, ο πλέον έμπειρος των τριών, πνευματικός άνθρωπος φίλος, πρότεινε, και η επιτροπή κρίσεως, ο διευθυντής τότε Μαρίνος Καλλιγάς, υψηλής παιδείας και κοσμογυρισμένος σε μουσεία, υιοθέτησαν μια τέτοια λύση, συνηθισμένη μεν, αλλά αναχρονιστική, που ευδοκιμούσε σε οικοδομήματα παλαιών ανακτόρων, μουσεία σήμερα μη επιδεχόμενα μετατροπές, και που η εσωτερική διαμόρφωση ενός ατέλειωτου παραλληλογράμμου επέβαλε τέτοια διάταξη με συνέπεια αυτή να επιφέρει κούραση, ανία και το χασμουρητό του επισκέπτη, συνέπεια που προκαλούσε ακόμα η ατέλειωτη μεγάλη galerie του Λούβρου, άλλοτε –δεν γνωρίζω αν υπάρχει αλλαγή σήμερα– με την παράλληλη διάταξη των δεκάδων επιλέκτων αριστουργημάτων της Αναγεννήσεως, στην οποία μετά λίγο ο επισκέπτης αναπόφευκτα επιτάχυνε το βήμα του αδιάφορος για να παρακάμψει τον χείμαρρο της τέχνης με μόνη αναλαμπή στον μύθο της Τζοκόντας· η θρυαλλίς μιας αρχικής αισθητικής ευφορίας μετά λίγο ήταν αδύνατο να διατηρηθεί. Μικρές συγγενείς ομάδες έργων ζωγραφικής έχουν αξίωση για δικό τους οικείο χώρο, όπως ανέφερα για το έργο του Αλταμούρα· τότε θα υπάρχει το πρόσθετο ευχάριστο στοιχείο της ανακάλυψης και της έκπληξης, έτσι η συμμετοχή του επισκέπτη θα είναι και ενεργός, ώστε να αισθάνεται την ιδιαίτερη χαρά, που αυτή δεν θα πρέπει να φτιασιδώνεται από τα σύγχρονα ηλεκτρονικά ακουστικά ψιμύθια πληροφόρησης της φωνής ιστορικού τέχνης, ενίοτε παραμυθά, και που υποκλέπτει την απόλαυση της παρθενικής επαφής με το έργο τέχνης. Ενα λιγόλογο λιτό έντυπο θα ήταν η λύση για πληροφόρηση.

Αυτά που γράφτηκαν πριν είναι αιτία, κατά τον γράφοντα, αδυναμιών του οικοδομήματος. Γνωρίζουμε τις περιπέτειες της Εθνικής Πινακοθήκης και επομένως μπορούμε να χαρακτηρίσουμε το υπάρχον κτίριο ως προγεφύρωμα για άλλο μελλοντικό. Βέβαια, όταν πριν από σαράντα πέντε χρόνια θεμελιώθηκε από τον Γεώργιο Παπανδρέου (παππού) μετά ατέλειωτους αγώνες του Μαρίνου Καλλιγά, ήταν ξεκίνημα εκ του μηδενός· επομένως, έστω και αυτό ήταν θεία προσφορά στην τέχνη, ήταν ημέρα γιορτής τότε· αλλά τα χρόνια περνούν.

Δωρεές

Παίρνοντας την τόλμη να έχω άποψη, πιστεύω ότι η παρούσα λύση δίχως αμφιβολία είναι βελτίωση, αλλά για πόσο; Για κάποιες λίγες δεκαετίες. Ενα μουσείο δεν είναι για δεκαετίες, είναι για κάνα δυο αιώνες. Οι ανάγκες αυξάνονται. Πρέπει το μουσείο με το κύρος του –και η Πινακοθήκη το έχει– αλλά και με τις δυνατότητες των εγκαταστάσεων να γίνεται μαγνήτης δωρεών, ώστε να εγγυάται τη διαφύλαξη του δωρήματος να λάβει την πρέπουσα θέση στις συλλογές να εκτίθεται και έτσι ο καλλιτέχνης ή συλλέκτης να έχει εμπιστοσύνη. Αν πάρουμε την περίπτωση, που κατ’ ευχήν, θα υπήρχε πρόθεση δωρεάς κάποιας συλλογής, που μόνον έτσι μπορεί να πλουτιστεί η Εθνική Πινακοθήκη, αδυνατώντας λόγω οικονομικής ανέχειας, να προβεί σε αγορές –και είναι γνωστό πόσες σημαντικές συλλογές βρίσκονται στη γειτονιά μας. Ποιος συλλέκτης θα το τολμούσε; Γνωρίζοντας τις περιπέτειες της πλούσιας αισθητικά και υπερπλούσιας οικονομικά συλλογής Β. και Ελ. Γουλανδρή. Μια μεγάλη συλλογή θα κατελάμβανε έναν όροφο.

Συμπεραίνω: Οσο και αν επεκταθεί το οικοδόμημα, σε λίγο θα προκύψει ανεπάρκεια και κατά συνέπεια η αδυναμία να προσελκύσει δωρητές. Αλλά μόνο στους συλλέκτες, και τώρα και στο μέλλον, θα αποβλέπει η Πινακοθήκη για εμπλουτισμό. άρα πρέπει να τους χαμογελάει και να τους ενθαρρύνει με το κατάλληλο κτίριο, μεγάλο με αρκετές διαθέσιμες αίθουσες· το Metropolitan της Νέας Υόρκης δεν έχει αίθουσες με τα ονόματα Ελλήνων δωρητών; Και όχι μόνο να ’ναι μεγάλο αυτό το κτίριο, με σύγχρονες απαιτήσεις, αλλά να ’ναι εύκολο σε πρόσβαση για άνετη επίσκεψη. Η άποψή μου είναι σαφής: η Εθνική Πινακοθήκη πρέπει να ’ναι το Ιδρυμα που περιλαμβάνει και προβάλλει τα δημιουργήματα των πλαστικών τεχνών, γι’ αυτό πρέπει να έχει μακρινή προοπτική μέλλοντος και γι’ αυτό της πρέπει δραστική λύση, για να είναι Εθνική.

«Εκεί μέσα, το πανόραμά της είναι ελλιπέστατο»

Δεν έπαψα να επισημαίνω από χρόνια και έχω γράψει σε τούτη την εφημερίδα παρεμφερή με τα σημερινά και δεν παρέλειπα να τονίζω, όταν μου δινόταν η ευκαιρία να προλογίζω εκδηλώσεις της, επιμόνως και εκνευριστικά ενώπιον κοινού και της διευθύντριας κ. Λαμπράκη, την ανεπάρκεια και την προσωρινότητα της επέκτασης.

Εχω διατυπώσει μέσω της φιλόξενης «Καθημερινής» συγκεκριμένες προτάσεις· περίμενα να βρεθούν χέρια να πάρουν τη σκυτάλη, αλλά ούτε καλλιτέχνες ούτε φιλότεχνοι ούτε το Επιμελητήριο συγκινήθηκαν για να κινηθούν· ίσως να τις θεωρούσαν παράλογες και ανέφικτες· να πω ότι οφείλεται στο καθημερινό παρατεταμένο «μεταμεσημβριάζειν» όλων μας;

Από τις εκάστοτε κυβερνήσεις και υπουργεία Πολιτισμού ανελλιπώς επαναλαμβάνεται πρόθεση προβολής της νεοελληνικής τέχνης εις την αλλοδαπήν· όταν ζητούν ξένοι φορείς έργα ελληνικής τέχνης εννοούν της Αρχαιότητας και του Βυζαντίου· δικαιολογημένα, γιατί δεν γνωρίζουν τίποτε άλλο. Κατά μια επίσκεψή τους εδώ και στην Εθνική Πινακοθήκη δεν θα αποκομίσουν παρά μια περιορισμένη, ανεπαρκή εντύπωση, γιατί, εκεί μέσα, το πανόραμά της είναι ελλιπέστατο. Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης περιμένει κάπου δύο δεκαετίες, η επέκταση της Πινακοθήκης κάπου το ίδιο. Και όμως, η Πινακοθήκη, με τις περιορισμένες δυνατότητες και εις βάρος των συλλογών της, αναπληρώνει την περιορισμένη καλλιτεχνική τροφή μας, με τις δραστηριότητες εκθέσεων από αλλοδαπή και ημεδαπή.

Εχουν γίνει θαύματα, επί διευθύνσεως Παπαστάμου στο παρελθόν και επί σημερινής διευθύνσεως Λαμπράκη, με τέτοια επιτυχία προσφοράς προς το ευρύτερο κοινό, που τα φωτογραφικά πειστήρια με τις ουρές αναμονής εισόδου είναι μάρτυρες που δεν ψεύδονται. Κανένα Μουσείο μας, πλην του σημερινού της Ακροπόλεως, δεν παρουσίασε τέτοια έλξη.

Σε τούτο το σήμα, το υπουργείο Πολιτισμού θα έπρεπε από καιρό να είχε γίνει δέκτης προς κινητοποίηση. Ας ελπίσουμε πως από εκεί θα υπάρξει φως προσεχώς.

* Ο κ. Π. Τέτσης είναι ζωγράφος, ακαδημαϊκός.

Η Πινακοθήκη χρειάζεται προοπτική για το μέλλον

• Η λειτουργικότητα αποτελεί το μεγάλο στοίχημα για την αρχιτεκτονική μελέτη

• Του Παναγιωτη Tετση*, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 29/11/2009
  

Να λοιπόν που η πτωχή φυματική συγγενής, η Εθνική Πινακοθήκη, αναπτερώνεται και της προετοιμάζεται ένα καλύτερο κτιριακά ευρύτερο μέλλον. Σύμφωνα με όσα στοιχεία εκθέτει η δημοσιογράφος της «Καθημερινής» Γιώτα Συκκά (8.8.2009), στοιχεία τα οποία θα εδόθησαν από τους υπεύθυνους της Πινακοθήκης ή τους μελετητές, η Διεύθυνση Αναστηλώσεως Νεωτέρων και Συγχρόνων Μνημείων έχει εγκρίνει τη μελέτη εφαρμογής, όπως και τα τεύχη δημοπρατήσεως. Ας ελπίσουμε ότι από εδώ και εμπρός δεν θα υπάρξουν εμπόδια, αναστολές και ότι θα ακολουθήσει ομαλά η διαδικασία προκηρύξεως διαγωνισμού και ότι δεν θα ανακύψουν παλινδρομήσεις προσφυγών ακυρώσεως στο Συμβούλιο της Επικρατείας.

Η κ. Συκκά μάς ενημερώνει, από τις πληροφορίες που έλαβε, για το πώς θα προχωρήσει και ποιο το αποτέλεσμα του έργου· παραθέτει δε οκτώ φωτογραφίες, αφού αναφέρει ότι η μελέτη η οποία ενεκρίθη αφορά την αρχιτεκτονική μορφή, τη στατιστική του κτιρίου (το μέλος του προηγουμένου Δ.Σ., πολ. μηχανικός και φιλότεχνος κ. Κορκολόπουλος, είχε επισημάνει επιμόνως την αναγκαιότητα ενισχύσεως του κουρασμένου σκελετού, όπως και την απουσία εξόδων κινδύνου) και στην ηλεκτρομηχανική· και ότι θα δημιουργηθούν νέοι εκθεσιακοί χώροι εκατοντάδων τετραγωνικών.

Δύο αλλαγές

Η προηγούμενη μελέτη, προ ετών, από τους δύο εκ των τριών αρχικών μελετητών, από την οποία δεν πολυκαταλαβαίναμε ποια θα ήταν η τελική μορφή, υποσχόταν πέντε χιλιάδες τετραγωνικά μέτρα.

Η τωρινή, στην οποία συνεργάζεται ο ένας εκ των αρχικών δημιουργών, προτείνει έναν ακόμα όροφο ο οποίος, όπως δείχνει το φωτογραφικό σχέδιο, θα ακολουθεί την ίδια διάταξη με τους δύο υπάρχοντες, όπως και υπόγειους χώρους φωτιζόμενους από γυάλινο κυλινδρικό φωταγωγό.

Απ’ όσα κατάλαβα, δύο είναι οι βασικές αλλαγές: η μία, η πιο σημαντική, η αύξηση των χώρων· και η δεύτερη, η αλλαγή όψεως, μιας νεωτεριστικής προσόψεως από την πλευρά της εισόδου (η καλή), που θα σηκωθεί ένας φράχτης γυάλινος· αυτές είναι οι δύο κύριες βελτιώσεις. Η γυάλινη όψη θα είναι απομακρυσμένη –αν πάλι κατάλαβα– από τη σημερινή με τον φανερό σκελετό, κολώνες και δοκάρια, έτσι όπως ήταν η σύλληψη των τότε μελετητών· και στο προκύπτον διάστημα χώρου θα κατασκευαστούν κεκλιμένα επίπεδα (ράμπες) ανόδου - καθόδου συνδέσεως των ορόφων. Η πίσω όψις η προς την Βασιλέως Κωνσταντίνου παραμένει ίδια συν τον πρόσθετο όροφο με σκούρα τζάμια, το εύρημα της προσόψεως παρακάμπτεται έτσι που είναι εμφανές το «πανωσήκωμα».

Αυτή η πλαστική εγχείριση του λίφτινγκ είναι θέμα καλλωπισμού· όμως παραμένει ένα πρόβλημα μέγα: αυτό της λειτουργικότητος ως Πινακοθήκης. Δηλαδή: ο νέος όροφος θα ακολουθεί –είναι προφανές– την άβολη, ακατάλληλη διάταξη των παραλληλόγραμμων, των μακρόστενων άβολων αιθουσών. Απ’ αρχής, παλιά, γεννιόταν η απορία, γιατί να ακολουθούσε ο κύριος κτιριακός όγκος το άχαρο «μακρυνάρι» με γυάλινους φεγγίτες, κατά μήκος, πάνω στα δύο μέτρα, έτσι που το φως να χτυπάει στα μάτια με αποτέλεσμα να εμποδίζει στην όραση του θεατή· επιμελητές και διευθυντές του Ιδρύματος επέφεραν όσες εσωτερικές αλλαγές μπορούσαν ώστε να βελτιώσουν τους εκθεσιακούς χώρους προς ανετότερη παραμονή των επισκεπτών αλλά και, μάταια, να αποφύγουν την εν σειρά κουραστική και βαρετή διάταξη των εκθεμάτων. Είναι αδύνατον να εκτιμήσει ο επισκέπτης και να απολαύσει τις αρετές ενός έργου τέχνης που απαιτεί να έχει τον δικό του χώρο. Πώς μπορεί να διαχέονται προς τον θεατή αυτές οι αρετές του λαμπερού κοσμήματος του Αλταμούρα «Το λιμάνι της Κοπεγχάγης» ή του «Τσίρκου» ή «Βάρκας» του Βολανάκη, του Λεμπέση, του Καλούδη· θέλουν το δικό τους χώρο για να προσκαλούν.

Αδυναμίες

Απορία μου: πώς οι τότε μελετητές και κυρίως ο Παύλος Μυλωνάς, ο πλέον έμπειρος των τριών, πνευματικός άνθρωπος φίλος, πρότεινε, και η επιτροπή κρίσεως, ο διευθυντής τότε Μαρίνος Καλλιγάς, υψηλής παιδείας και κοσμογυρισμένος σε μουσεία, υιοθέτησαν μια τέτοια λύση, συνηθισμένη μεν, αλλά αναχρονιστική, που ευδοκιμούσε σε οικοδομήματα παλαιών ανακτόρων, μουσεία σήμερα μη επιδεχόμενα μετατροπές, και που η εσωτερική διαμόρφωση ενός ατέλειωτου παραλληλογράμμου επέβαλε τέτοια διάταξη με συνέπεια αυτή να επιφέρει κούραση, ανία και το χασμουρητό του επισκέπτη, συνέπεια που προκαλούσε ακόμα η ατέλειωτη μεγάλη galerie του Λούβρου, άλλοτε –δεν γνωρίζω αν υπάρχει αλλαγή σήμερα– με την παράλληλη διάταξη των δεκάδων επιλέκτων αριστουργημάτων της Αναγεννήσεως, στην οποία μετά λίγο ο επισκέπτης αναπόφευκτα επιτάχυνε το βήμα του αδιάφορος για να παρακάμψει τον χείμαρρο της τέχνης με μόνη αναλαμπή στον μύθο της Τζοκόντας· η θρυαλλίς μιας αρχικής αισθητικής ευφορίας μετά λίγο ήταν αδύνατο να διατηρηθεί. Μικρές συγγενείς ομάδες έργων ζωγραφικής έχουν αξίωση για δικό τους οικείο χώρο, όπως ανέφερα για το έργο του Αλταμούρα· τότε θα υπάρχει το πρόσθετο ευχάριστο στοιχείο της ανακάλυψης και της έκπληξης, έτσι η συμμετοχή του επισκέπτη θα είναι και ενεργός, ώστε να αισθάνεται την ιδιαίτερη χαρά, που αυτή δεν θα πρέπει να φτιασιδώνεται από τα σύγχρονα ηλεκτρονικά ακουστικά ψιμύθια πληροφόρησης της φωνής ιστορικού τέχνης, ενίοτε παραμυθά, και που υποκλέπτει την απόλαυση της παρθενικής επαφής με το έργο τέχνης. Ενα λιγόλογο λιτό έντυπο θα ήταν η λύση για πληροφόρηση.

Αυτά που γράφτηκαν πριν είναι αιτία, κατά τον γράφοντα, αδυναμιών του οικοδομήματος. Γνωρίζουμε τις περιπέτειες της Εθνικής Πινακοθήκης και επομένως μπορούμε να χαρακτηρίσουμε το υπάρχον κτίριο ως προγεφύρωμα για άλλο μελλοντικό. Βέβαια, όταν πριν από σαράντα πέντε χρόνια θεμελιώθηκε από τον Γεώργιο Παπανδρέου (παππού) μετά ατέλειωτους αγώνες του Μαρίνου Καλλιγά, ήταν ξεκίνημα εκ του μηδενός· επομένως, έστω και αυτό ήταν θεία προσφορά στην τέχνη, ήταν ημέρα γιορτής τότε· αλλά τα χρόνια περνούν.

Δωρεές

Παίρνοντας την τόλμη να έχω άποψη, πιστεύω ότι η παρούσα λύση δίχως αμφιβολία είναι βελτίωση, αλλά για πόσο; Για κάποιες λίγες δεκαετίες. Ενα μουσείο δεν είναι για δεκαετίες, είναι για κάνα δυο αιώνες. Οι ανάγκες αυξάνονται. Πρέπει το μουσείο με το κύρος του –και η Πινακοθήκη το έχει– αλλά και με τις δυνατότητες των εγκαταστάσεων να γίνεται μαγνήτης δωρεών, ώστε να εγγυάται τη διαφύλαξη του δωρήματος να λάβει την πρέπουσα θέση στις συλλογές να εκτίθεται και έτσι ο καλλιτέχνης ή συλλέκτης να έχει εμπιστοσύνη. Αν πάρουμε την περίπτωση, που κατ’ ευχήν, θα υπήρχε πρόθεση δωρεάς κάποιας συλλογής, που μόνον έτσι μπορεί να πλουτιστεί η Εθνική Πινακοθήκη, αδυνατώντας λόγω οικονομικής ανέχειας, να προβεί σε αγορές –και είναι γνωστό πόσες σημαντικές συλλογές βρίσκονται στη γειτονιά μας. Ποιος συλλέκτης θα το τολμούσε; Γνωρίζοντας τις περιπέτειες της πλούσιας αισθητικά και υπερπλούσιας οικονομικά συλλογής Β. και Ελ. Γουλανδρή. Μια μεγάλη συλλογή θα κατελάμβανε έναν όροφο.

Συμπεραίνω: Οσο και αν επεκταθεί το οικοδόμημα, σε λίγο θα προκύψει ανεπάρκεια και κατά συνέπεια η αδυναμία να προσελκύσει δωρητές. Αλλά μόνο στους συλλέκτες, και τώρα και στο μέλλον, θα αποβλέπει η Πινακοθήκη για εμπλουτισμό. άρα πρέπει να τους χαμογελάει και να τους ενθαρρύνει με το κατάλληλο κτίριο, μεγάλο με αρκετές διαθέσιμες αίθουσες· το Metropolitan της Νέας Υόρκης δεν έχει αίθουσες με τα ονόματα Ελλήνων δωρητών; Και όχι μόνο να ’ναι μεγάλο αυτό το κτίριο, με σύγχρονες απαιτήσεις, αλλά να ’ναι εύκολο σε πρόσβαση για άνετη επίσκεψη. Η άποψή μου είναι σαφής: η Εθνική Πινακοθήκη πρέπει να ’ναι το Ιδρυμα που περιλαμβάνει και προβάλλει τα δημιουργήματα των πλαστικών τεχνών, γι’ αυτό πρέπει να έχει μακρινή προοπτική μέλλοντος και γι’ αυτό της πρέπει δραστική λύση, για να είναι Εθνική.

«Εκεί μέσα, το πανόραμά της είναι ελλιπέστατο»

Δεν έπαψα να επισημαίνω από χρόνια και έχω γράψει σε τούτη την εφημερίδα παρεμφερή με τα σημερινά και δεν παρέλειπα να τονίζω, όταν μου δινόταν η ευκαιρία να προλογίζω εκδηλώσεις της, επιμόνως και εκνευριστικά ενώπιον κοινού και της διευθύντριας κ. Λαμπράκη, την ανεπάρκεια και την προσωρινότητα της επέκτασης.

Εχω διατυπώσει μέσω της φιλόξενης «Καθημερινής» συγκεκριμένες προτάσεις· περίμενα να βρεθούν χέρια να πάρουν τη σκυτάλη, αλλά ούτε καλλιτέχνες ούτε φιλότεχνοι ούτε το Επιμελητήριο συγκινήθηκαν για να κινηθούν· ίσως να τις θεωρούσαν παράλογες και ανέφικτες· να πω ότι οφείλεται στο καθημερινό παρατεταμένο «μεταμεσημβριάζειν» όλων μας;

Από τις εκάστοτε κυβερνήσεις και υπουργεία Πολιτισμού ανελλιπώς επαναλαμβάνεται πρόθεση προβολής της νεοελληνικής τέχνης εις την αλλοδαπήν· όταν ζητούν ξένοι φορείς έργα ελληνικής τέχνης εννοούν της Αρχαιότητας και του Βυζαντίου· δικαιολογημένα, γιατί δεν γνωρίζουν τίποτε άλλο. Κατά μια επίσκεψή τους εδώ και στην Εθνική Πινακοθήκη δεν θα αποκομίσουν παρά μια περιορισμένη, ανεπαρκή εντύπωση, γιατί, εκεί μέσα, το πανόραμά της είναι ελλιπέστατο. Το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης περιμένει κάπου δύο δεκαετίες, η επέκταση της Πινακοθήκης κάπου το ίδιο. Και όμως, η Πινακοθήκη, με τις περιορισμένες δυνατότητες και εις βάρος των συλλογών της, αναπληρώνει την περιορισμένη καλλιτεχνική τροφή μας, με τις δραστηριότητες εκθέσεων από αλλοδαπή και ημεδαπή.

Εχουν γίνει θαύματα, επί διευθύνσεως Παπαστάμου στο παρελθόν και επί σημερινής διευθύνσεως Λαμπράκη, με τέτοια επιτυχία προσφοράς προς το ευρύτερο κοινό, που τα φωτογραφικά πειστήρια με τις ουρές αναμονής εισόδου είναι μάρτυρες που δεν ψεύδονται. Κανένα Μουσείο μας, πλην του σημερινού της Ακροπόλεως, δεν παρουσίασε τέτοια έλξη.

Σε τούτο το σήμα, το υπουργείο Πολιτισμού θα έπρεπε από καιρό να είχε γίνει δέκτης προς κινητοποίηση. Ας ελπίσουμε πως από εκεί θα υπάρξει φως προσεχώς.

* Ο κ. Π. Τέτσης είναι ζωγράφος, ακαδημαϊκός.

«Χρώματα» του χειμώνα

Εργο του Κώστα Παπατριανταφυλλόπουλου

Εκθεση ζωγραφικής των Κώστα Παπατριανταφυλλόπουλου - Ελσας Ζαχαράκη εγκαινιάζεται την Τρίτη (7μ.μ.) στην γκαλερί «Χρυσόθεμις» (25ης Μαρτίου 20, Χαλάνδρι). Ο Κ. Παπατριανταφυλλόπουλος παρουσιάζει πορτρέτα, φιγούρες και τοπία σε λάδι. Οπως αναφέρει ο δημιουργός «αρχίζω και τελειώνω τα έργα μου μπροστά στο θέμα όποιο και να είναι αυτό, πρόσωπο ή φύση». Η Ελσα Ζαχαράκη παρουσιάζει σειρά από τέμπερες, με θέματα παρμένα από τη φύση.

Στον «Τεχνοχώρο» της Ενωσης Ελλήνων Χαρακτών (Λεμπέση 4 και Μακρυγιάννη) φιλοξενείται (έως 5/12) έκθεση χαρακτικής της Ράνιας Σταθοπούλου με τίτλο «Νύξεις». Εμπνευσμένη από τη γιαπωνέζικη ποίηση χαϊκού, η δουλειά της δημιουργού ακολουθεί τη λακωνικότητα των ποιημάτων.

Με τίτλο «Μέρα όπερας, Μαρία Κάλλας» η Τζούλια Γκερρέρο παρουσιάζει την πρόσφατη εικαστική της δημιουργία στην έκθεση που εγκαινιάζεται (1/12, 8.30μ.μ.) στην Τεχνόπολη (Πειραιώς 100, Γκάζι) του Δήμου Αθηναίων. Υφασμα, μέταλλο, ακρυλικό, κέντημα, ξύλο είναι μερικά από τα ετερόκλητα υλικά, που τολμά να συνδυάσει, μέσα από 70 έργα, τη λατινοαμερικάνικη ατμόσφαιρα που αποπνέουν οι δημιουργίες της. Οι καινούριες της συνθέσεις είναι εμπνευσμένες από τους ρόλους που ερμήνευσε η μεγάλη πρωταγωνίστρια της όπερας, Μαρία Κάλλας. Διάρκεια έως 6/12.

Στην «γκαλερί της Ερσης» (Κλεομένους 4) μέχρι τις 10/12 παρουσιάζεται έκθεση ζωγραφικής του Στέλιου Κατσούλη. Εκτίθενται λάδια, ακουαρέλες και παστέλ, με σημείο αναφοράς τοπία της Υδρας, αλλά και δραματικές όψεις του αττικού ουρανού.

Η γκαλερί «Λόλα Νικολάου» (Τσιμισκή 52, Θεσσαλονίκη) φιλοξενεί έκθεση κεραμικής του Γιώργου Βαβάτση. Επαφή... γνωριμία... έρωτας... θάνατος... Με αποκλειστικό μέσο το χρηστικό αντικείμενο, ο καλλιτέχνης συνθέτει μια ιστορία. [Ριζοσπάστηςσ, 28/11/2009]

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

8/3/2009

-- Λαμπερά χρώματα, τολμηροί συνδυασμοί

1/12/2002

-- ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΔΟΜΑΔΑΣ

2/12/2001

-- Χρώμα και κίνηση

8/4/2000

-- Διπλά εγκαίνια

8/5/1999

-- Χρωστήρας γυναικών

Προσφορά στο λαό της Θεσσαλίας

«Μαρίνος Αντύπας - Κιλελέρ 1910»

Σε μια μεγάλης αξίας και σημασίας προσφορά προς το λαό της Θεσσαλίας προχωρά η μη κερδοσκοπική «Εταιρεία Εικαστικών Τεχνών Α. Τάσσος». Οπως ανακοίνωσε ο πρόεδρός της, Κώστας Νίτσος, προχτές βράδυ, στα εγκαίνια της έκθεσης «Νέοι Χαράκτες», στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας, η εταιρεία πρότεινε στο Δήμο Λάρισας να του εξασφαλίσει πιστά αντίγραφα του έργου του Α. Τάσσου «Μαρίνος Αντύπας - Κιλελέρ 1910», για να τα διαθέσει, με λογικό κόστος, σε όλες τις νομαρχίες, τους δήμους και τις κοινότητες της Θεσσαλίας, στους αγροτικούς συλλόγους και τους συνεταιρισμούς, στα εργατικά συνδικάτα, άλλους μαζικούς φορείς της περιοχής, ακόμα και στα καφενεία, εστιατόρια, ξενοδοχεία, κλπ. Τα αντίγραφα θα είναι αριθμημένα, σφραγισμένα και με υπογραμμένη από την εταιρεία τη γνησιότητά τους.

Σημειώνουμε ότι το έργο αυτό είναι ένα από μεγάλα έργα του Α. Τάσσου, που αναπαριστά τον Μαρίνο Αντύπα στεφανωμένο με δρεπάνια εξεγερμένων αγροτών του Κιλελέρ, διαστάσεων 87χ130 εκ., σε ατόφιο πλάγιο ξύλο, από το οποίο δεν έχει τυπωθεί ούτε ένα δοκίμιο και ανήκει στη σειρά «Χαράγματα Τοίχου», που ο Α. Τάσσος προόριζε για μνημειακή και μόνο ανάρτηση ή εντοίχιση.

Αυτό το έργο, που η «Εταιρεία» το δώρισε το 1991 στο Δήμο Λάρισας, αλλά, δυστυχώς, έμεινε αναξιοποίητο, βρίσκεται «έγκλειστο» σε αποθήκη της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας - Μουσείο Γ. Ι. Κατσίγρα και είναι καιρός να βγει, επιτέλους, από τη «φυλακή» του.

«Πιστεύω ακράδαντα - τόνισε ο Κ. Νίτσος - ότι ο δολοφονημένος Αντύπας με τους νικηφόρους αγρότες θα είναι η πιο διδακτική εικόνα για τη θεσσαλική κοινωνία. Ενα έργο τόσο υψηλής τέχνης και ιστορικής σημασίας πρέπει να φτάσει στην κοινωνία για την οποία έγινε. Απόψε έσπειρα. Ο σπόρος μένει. Στο χέρι σας είναι να βλαστήσει, να καρπίσει, ν' αποδώσει! Περιμένουμε...». [Ριζοσπάστης, 28/11/2009].

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

26/11/2009

-- Εκθεση νέων χαρακτών στη Λάρισα

23/5/2006

-- Εκθεση νέων χαρακτών στη Λάρισα

18/5/2006

-- Νέοι χαράκτες στη Λάρισα

21/11/2003

-- Σε νέα στέγη το Μουσείο Κατσίγρα

Δίκτυο με 17 μουσεία της Αθήνας

• Με σήμα ένα «Δ» σε σχήμα καραβιού που είναι έτοιμο να ταξιδέψει, 17 μουσεία της Αθήνας και 9 Πολιτιστικοί Φορείς - παρατηρητές ανακοίνωσαν χθες τη δημιουργία του Δικτύου Μουσείων και Πολιτιστικών Φορέων Ιστορικού Κέντρου Αθηνών.

Πρόκειται για την αρχή μιας πρωτοβουλίας συνεργασίας μεταξύ των μουσείων που «θα πολλαπλασιάσει αυτομάτως τους χώρους και την επικοινωνία, ενώ θα ισχυροποιήσει τη φωνή μας» όπως είπε η Ειρήνη Γαβρυλάκη του Κέντρου Μελέτης Νεώτερης Κεραμικής.

Στο Δίκτυο συμμετέχουν ανάμεσα σε άλλα, το Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, το Μουσείο Ηρακλειδών, το Μουσείο της Ιστορίας της Ελληνικής Ενδυμασίας του Λυκείου των Ελληνίδων, το Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μoυσικών Οργάνων Φοίβου Ανωγειανάκη, το Μουσείο Ελληνικής Παιδικής Τέχνης, το Ιδρυμα Αγγελου και Λητώς Κατακουζηνού, το Μουσείο Κοσμήματος Ηλία Λαλαούνη, το Μουσείο Σπύρου Βασιλείου, το Ιδρυμα Εικαστικών Τεχνών & Μουσικής Β. και Μ. Θεοχαράκη, το Ιδρυμα Πολιτισμού και Εκπαίδευσης «Ανδρέας Λεντάκης», το Ιστορικό Αρχείο της Εθνικής Τράπεζας και το Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Αϊ-Στράτη που θα ανακοινώνουν προσεχώς κοινές δράσεις τους για την ουσιαστικότερη και ευκολότερη επαφή των πολιτών με τα μουσεία.

Τα μπρούντζινα του Ντεγκά

• Εκθεση με 74 γλυπτά του Γάλλου καλλιτέχνη εγκαινιάζεται την Παρασκευή

• Νελλη Aμπραβανελ, Η Καθημερινή, 24/11/2009
  

ΓΛΥΠΤΙΚΗ. Η έκθεση που εγκαινιάζεται την Παρασκευή στο Μουσείο Ηρακλειδών στο Θησείο, κρύβει μια ενδιαφέρουσα ιστορία, αφού συνδέεται με μια ανακάλυψη που αλλάζει ριζικά τη γνώση μας για την τέχνη του Εντγκάρ Ντεγκά. Εβδομήντα τέσσερα μπρούτζινα γλυπτά του Γάλλου καλλιτέχνη, δανεισμένα από τη συλλογή του M. T. Abraham Center for the Visual Arts, παρουσιάζονται για πρώτη φορά παγκοσμίως, σε μια περιοδεύουσα έκθεση που ξεκινάει το ταξίδι της από την Αθήνα.

Εως τις 25 Απριλίου, θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε από κοντά τη διάσημη «Μικρή Δεκατετράχρονη Χορεύτρια», όπως λίγοι την έχουν απολαύσει έως τώρα. Γιατί η συγκεκριμένη μπρούτζινη χορεύτρια, χυτεύθηκε με βάση ένα πρόσφατα ανακαλυφθέν γύψινο εκμαγείο που δημιουργήθηκε όταν ο καλλιτέχνης βρισκόταν ακόμα εν ζωή. Σημαντικό στοιχείο, εφόσον έως τώρα, τα μπρούτζινα γλυπτά του Ντεγκά που βρίσκονται σε μουσεία, βασίζονται σε γύψινα εκμαγεία που δημιουργήθηκαν όλα, ανεξαιρέτως, μετά τον θάνατο του καλλιτέχνη.

Από το 2001 έως το 2004, εντοπίστηκαν άλλα 73 γύψινα εκμαγεία, κρυμμένα από το 1955 στο Χυτήριο Valsuani στο Παρίσι. Δημιουργός τους ήταν ο Μπαρτολομέ, στενός φίλος του Ντεγκά, ο οποίος τα έφτιαξε με βάση τα γλυπτά από κερί και πηλό που συνήθιζε να δουλεύει ο καλλιτέχνης. Το κληροδότημα του Μπαρτολομέ επιτρέπει σήμερα σε ειδικούς και μη, να μελετήσουν και να απολαύσουν μια σειρά μπρούτζινων γλυπτών που χαρίζει μια πιο πιστή εικόνα των μορφών που έπλαθε ο Ντεγκά όσο ζούσε, και που συνήθως δεν είχε καμία πρόθεση να εκθέσει.

Η συλλογή που φιλοξενείται στο Μουσείο Ηρακλειδών όχι μόνο επαναπροσδιορίζει τη σημασία του Ντεγκά ως γλύπτη στο πλαίσιο της Ιστορίας της Τέχνης του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, αλλά δείχνει συγχρόνως τον ρόλο που έπαιξε η γλυπτική του στην εξέλιξη της ζωγραφικής του.

Συμπόρευση Τέχνης και αγώνων

Την αλληλεγγύη τους στους αγώνες των εργατών της Ναυπηγοεπισκευαστικής Ζώνης Περάματος, εκφράζουν περισσότεροι από 150 εικαστικοί, με την έκθεση, που εγκαινιάζεται στις 4 Δεκέμβρη (7 μ.μ.) στον πολυχώρο «Μάνος Λοΐζος» (Μηχανική Καλλιέργεια, Θηβών 245 και Π. Ράλλη) του Δήμου Νίκαιας. Μια έκθεση προσφοράς έργων τέχνης, για την οικονομική ενίσχυση των αγώνων των εργαζομένων στη Ζώνη, που, όπως αναφέρθηκε σε χτεσινή συνέντευξη Τύπου, «αποφασιστικά και συσπειρωμένα μέσα από τα ταξικά σωματεία, συνεχίζουν αταλάντευτα τον αγώνα τους για το δικαίωμα στη δουλειά, στην αξιοπρεπή διαβίωση αυτών και των οικογενειών τους, ενάντια στην ερήμωση της Ζώνης και τη διάλυσή της».

Η έκθεση πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Δήμου Νίκαιας. Οπως σημειώνει ο δήμαρχος Νίκαιας, Στέλιος Μπενετάτος: «Στηρίζουμε τις αγωνιστικές πρωτοβουλίες των εργαζομένων της Ζώνης, εκφράζουμε την αλληλεγγύη μας και με ιδιαίτερη χαρά, υποστηρίζουμε και φιλοξενούμε στην πόλη μας την έκθεση των εικαστικών καλλιτεχνών. Μία παρουσίαση που έχει στόχο την οικονομική ενίσχυση των εργαζομένων στη Ζώνη».

Τα έργα που προσφέρουν οι συμμετέχοντες εικαστικοί θα πωλούνται σε προσιτές τιμές. Τα έσοδα θα διατεθούν εξ ολοκλήρου για την οικονομική ενίσχυση του αγώνα των εργαζομένων της Ναυπηγοεπισκευαστικής Ζώνης. Οπως αναφέρθηκε, «σήμερα οι εργατοτεχνίτες της Ναυπηγοεπισκευαστικής είναι αντιμέτωποι με 80 δικαστικές διώξεις αυταρχισμού και καταστολής για την ποινικοποίηση των αγωνιστικών τους κινητοποιήσεων, του μόνου όπλου που έχουν για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους». Η έκθεση θα λειτουργεί έως τις 13/12, καθημερινά (5 μ.μ. - 9 μ.μ.) και Σαββατοκύριακα (10 π.μ. - 9 μ.μ.). Σημειώνουμε ότι η 4η έκθεση «Ζώνη Περάματος - Ανθρωποι - Χρώμα και Σίδερο», θα γίνει τον Απρίλιο του 2010, ενώ οι συμμετέχοντες εικαστικοί αποφάσισαν την πραγματοποίηση μαθημάτων εικαστικής δημιουργίας για τους εργαζόμενους.

• ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Τετάρτη 25 Νοέμβρη 2009

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

2/6/2007

-- Πέραμα πολιτισμού και αγώνων

26/5/2007

-- Αξιόλογη έκθεση στο Πέραμα

11/5/2007

-- Ζώνη εργατιάς και πολιτισμού

4/5/2006

-- Στην έκθεση εικαστικών στη Ναυπηγοεπισκευαστική

11/2/2006

-- Εικαστική έκθεση για τη ζωή και τον αγώνα

Γρήγορη πινελιά- υπομονετική βελονιά

Η ιστορία, η ιστορία της τέχνης, η ζωγραφική ως μοτίβο που αναπαράγεται για λόγους ισχυρούς. Στο ζήτημα να ξαναδούν οι καλλιτέχνες μας τη μεγάλη τέχνη των μουσείων κάτω από μια άλλη οπτική που πιθανώς την απενοχοποιεί από την έννοια του αριστουργήματος και τη φέρει στα οικεία έως τον πολιτικό και εννοιολογικό ρόλο που μπορεί να έχει το αριστούργημα του μουσείου σήμερα κατά τον Αρθρουρ Ντάντο, το έργο γίνεται και ξαναγίνεται ενθαρρύνοντας κάθε φορά έναν ανανεωμένο διάλογο.

Ο Δημήτρης Ζουρούδης εμπλέκει τις μορφές με τις φόρμες, τις βάζει να κάνουν διάλογο, θυμάται τα ηρωικά τετράγωνα αλλά και τη φωτεινότητα της τέχνης της μεσογειακής Ανατολής Ο Δημήτρης Ζουρούδης ανατρέχει στην ιστορία των μεγάλων που κατοικούν στο Πράντο και εκείνων που κατοικούν στο ΜΟΜΑ. Εμπλέκει τις μορφές και τις φόρμες, τις βάζει να κάνουν διάλογο, η εικονογραφία αγγίζει τις Ινφάντες αλλά και τη βιαιότητα της μάχης, θυμάται τα ηρωικά τετράγωνα αλλά και τη φωτεινότητα της τέχνης της μεσογειακής Ανατολής.

Ζωγραφίζει βίαια και κεντά τη ζωγραφική υπομονετικά. Η βελονιά που ανέκαθεν τον απασχολούσε, ακόμη και στην αναπαράσταση της βίαιης πολιτικής πραγματικότητας, εδώ γίνεται χρώμα έντονο, περίγραμμα κυρίως, που ένα με το χρώμα τονίζει και παράγει μορφή, ξεκολλώντας παράλληλα το έργο από το τελάρο, στη δημιουργία ενός χώρου που εξέχει μόλις τον όγκο της κλωστής. Ωστόσο, γίνεται ορατό το ανάγλυφο της φόρμας.

Δεν θα σταθώ στην εικονογραφία του Ζουρούδη, τι νόημα έχει εξάλλου η επανάληψη θεωριών της εποχής μας για την ανάγκη πειραματισμών, αποτυπώσεων και αναζητήσεων των μορφών της μνήμης και της Ιστορίας.

Εξάλλου, μπορεί και να καταλήγει στο ίδιο αποτέλεσμα, να προσπαθείς να ζωγραφίσεις σαν τον Γκόγια ή να χρησιμοποιήσεις μια μορφή του ως άσκηση ύφους στην καλύτερη περίπτωση ή καταγραφή αδιεξόδου στη χειρότερη.

Η ιστορική αξία ως αυταπόδεικτο έχει το προνόμιο να παράγει συγκίνηση τέτοια ώστε να μπορεί να διαπραγματευτεί ζητήματα του χρόνου μας και ως αντιπαράθεση στον παγιωμένο τρόμο και ως άλλοθι.

Αν επιθυμούμε λοιπόν να τοποθετήσουμε τη δουλειά του Δ. Ζουρούδη εντός του πλαισίου της τέχνης του χρόνου μας, έχουμε όλες τις δυνατότητες, όπως μας τις προσφέρει ο καλλιτέχνης με τους συμβολισμούς και τις σημασίες που δίνει στα πράγματα.

Θα ήταν άδικο, ωστόσο, για τον ζωγράφο μας να επιχειρηματολογήσουμε στο ζήτημα μιας τάσης, όπως συμβαίνει με αρκετούς σύγχρονούς μας καλλιτέχνες.

Εδώ, θα πρέπει να τονίσουμε πρωτίστως τη δυνατότητα μιας δουλειάς να ξεπερνά και τον κανόνα της εποχής και την άνευρη κατάθεσή της, μέσω ενός ισχυρού έργου στο οποίο μετέχει η ζωγραφική ως έννοια και το κέντημα ως πρακτική.

Αλλά ούτε και το μέσον έχει σημασία, ίσως μόνο τα στοιχεία της υπομονής που επιφυλάσσουν στον Δ. Ζουρούδη την απόλαυση μιας τέχνης με διάρκεια.*

• Εδώ κι Εκεί

ΤΑΡΑΧΗ στους κύκλους των μουσείων Θεσσαλονίκης από τη διατύπωση του Παύλου Γερουλάνου περί πολιτισμού-τουρισμού.

ΓΙΑΤΙ; Μπορεί να μην είναι λουτρόπολη η Θεσσαλονίκη, αλλά από ένα είδος τουρισμού των Βαλκανίων ζει.

ΜΗΠΩΣ το Νότιγχαμ, που εγκαινίασε ένα μουσείο σύγχρονης τέχνης πρόσφατα, δεν προσβλέπει στον τουρισμό κάνοντας έναρξη με τον Ντέιβιντ Χόκνεϊ;

ΑΛΙΜΟΝΟ αν δεν απευθυνθούν τα μουσεία μας της σύγχρονης τέχνης στον κόσμο που επισκέπτεται τους αρχαιολογικούς μας χώρους και τα βυζαντινά μας μνημεία.

ΖΩΝΤΑΝΕΥΕΙ το Μουσείο Γουναρόπουλου με την έκθεση-αφιέρωμα στον Νίκο Κούνδουρο.

ΚΑΙ μην ξεχνάτε ότι στις 27 Νοεμβρίου προβάλλονται για πρώτη φορά στο αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη οι ταινίες του Νίκου Κούνδουρου «Ο Ερωτόκριτος» (17.30 και 19.30) και «Εγώ η Αντιγόνη» (19.45 και 21.45) και ξανά «Ο Ερωτόκριτος» στις 28 Νοεμβρίου (14.30 και 16.30).

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ έχει ο χώρος του γκαράζ του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης» στην οδό Πειραιώς. Με αφορμή την έκθεση του Γιώργου Χαρβαλιά, εκεί, είδα το γκαράζ και ολόκληρο το κτίριο. Αρκετές δυνατότητες, κυρίως ως χώρος παραστάσεων σύγχρονου χορού με τα δύο θέατρα που διαθέτει. Η περιοχή όλο και περισσότερο ανακάμπτει.

ΝΑ 'ΝΑΙ καλά ο Γιώργης Ρόρρης με τις ποιότητες της ζωγραφικής του. Απόλαυσα ξανά τα έργα του στο Μουσείο Μπενάκη, όπου η έκθεση έργων από τη συλλογή Σωτήρη Φέλιου.

• Από τη ΜΑΡΙΑ ΜΑΡΑΓΚΟΥ, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 23 Νοεμβρίου 2009

Η χαρακτική και η εμμονή

• Αψογα οργανωμένη η έκθεση χαρακτικής του James Ensor (1860-1949) στο Μουσείο Μπενάκη, όπου διανύει την τελευταία εβδομάδα της παρουσίας της. Και βέβαια, πρόκειται για έργα μιας αναμφισβήτητης ποιότητας και δύναμης.

Θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι τα συγκεκριμένα έργα του Ευρωπαίου εξπρεσιονιστή ανήκουν στη συλλογή μιας τράπεζας και ότι η πρώτη συστηματική απογραφή των χαρακτικών του έγινε από ένα συλλέκτη έμπορο τέχνης. Μήπως αυτά τα στοιχεία κουμπώνουν εξαιρετικά με τη διαφύλαξη και αξιοποίηση του έργου τέχνης και στις μέρες μας;

Ο ίδιος ο Ensor, στο μανιφέστο του το 1935, δηλώνει την αγάπη του στη χαρακτική αναφέροντάς την ως τέχνη αλχημείας και απόσταξης, τέχνη που την υπηρετούν ισχυρά οξέα και αναβράζοντα άλατα, τέχνη καυστική, αντι-ακαδημαϊκή, τέχνη των ανδρείων στην καρδιά και τις αισθήσεις, τέχνη των παλαβών.

Αυτή την τρέλα της υπομονής αλλά και την παλαιική εμμονή τις βρίσκω στον σύγχρονό μας Γιάννη Στεφανάκη που εξακολουθεί να παράγει μέσα από το «Νέο Επίπεδο». Εχω στα χέρια μου δύο έξοχες εκδόσεις, η πρώτη 14 ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη σε ανθολόγηση Σάββα Μιχαήλ με τρεις ξυλογραφίες του Στεφανάκη και η δεύτερη 16 ποιήματα του Κώστα Καρυωτάκη σε ανθολόγηση Αλέξη Ζήρα με ξυλογραφίες πάλι του ίδιου του εκδότη. Ολη αυτή η εμπλοκή της ποίησης και των εικαστικών που υπερασπίζεται εξάλλου 19 χρόνια τώρα το περιοδικό «Νέο Επίπεδο».

Με χορηγούς τον ίδιο τον Στεφανάκη και τους φίλους του συνεργάτες.

Είναι μια άλλη μορφή του ηρωικού στοιχείου των Ελλήνων καλλιτεχνών που δεν έχει τελειωμό. Ο ίδιος ο Γ. Στεφανάκης επιμένει ότι αυτό είναι το τελευταίο τεύχος και η τελευταία προσπάθεια. Δεν το πιστεύω.

• Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 23 Νοεμβρίου 2009

Οι μαθητές του Μόραλη τιμούν τον δάσκαλό τους

• Είναι όλοι σήμερα καθηγητές στην ΑΣΚΤ. Εκθέτουν, όμως, έργα τους δίπλα σε δικά του, έχοντας νωπές τις μνήμες από την εποχή που τους δίδασκε ήθος και τέχνη

«Δάσκαλός μου ήταν ο Μόραλης». Μέχρι σήμερα αυτή η γραμμή στο βιογραφικό κάποιου καλλιτέχνη δεν έχει χάσει ίχνος από τη βαρύτητά της. Γεγονός που αναμφισβήτητα λέει πολλά για τον δάσκαλο.

«Αυτοπροσωπογραφία», 1938, του Γιάννη Μόραλη. Ενα από τα έργα της έκθεσης Η προσωπικότητα του Γιάννη Μόραλη, το ήθος και το έργο, η ανεκτίμητη διδακτική του προσφορά στη Σχολή Καλών Τεχνών άφησαν ανεξίτηλη τη σφραγίδα τους όχι μόνο στην ιστορία της σύγχρονης ελληνικής τέχνης, αλλά και στην ίδια τη ζωή των μαθητών του.

Απόψε στις 7 μ.μ., στην αίθουσα Τζιόρτζιο ντε Κίρικο της ΑΣΚΤ (Πειραιώς 256, Ρέντης), οι μαθητές του, εκλεγμένοι καθηγητές σήμερα στην ΑΣΚΤ, τιμούν τον δάσκαλό τους σε μια σεμνή τελετή, όπως αρμόζει στο πρόσωπό του. Με ομόφωνη απόφαση της Συγκλήτου η νέα βιβλιοθήκη της Σχολής θα πάρει το όνομά του.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όμως, έχει η έκθεση που εγκαινιάζεται σήμερα με έργα του Μόραλη, καθώς και των μαθητών, που σπούδασαν κοντά του σε διαφορετικούς χρόνους και διδάσκουν σήμερα στην ΑΣΚΤ. «Δάσκαλος και μαθητές-καθηγητές της ΑΣΚΤ» είναι ο τίτλος της. Εκτός από πέντε έργα του Μόραλη εκτίθενται έργα 15 μαθητών του: Δ. Κοκκινίδη, Δ. Μυταρά, Γ. Βαλαβανίδη, Ρένας Παπασπύρου, Χ. Μπότσογλου, Γ. Ζιάκα, Β. Δημητρέα, Τρ. Πατρασκίδη, Α. Χριστάκη, Ζ. Αρβανίτη, Π. Σάμιου, Δάφνης Αγγελίδου, Δ. Κούκου. Εκτίθενται επίσης έργα των εκλιπόντων Νίκου Κεσσανλή και Λευτέρη Κανακάκι.

Ο Γιάννης Μόραλης εκλέχτηκε τακτικός καθηγητής της ΑΣΚΤ το 1947. Παρέμεινε 36 χρόνια έως την αποχώρησή του στις 31 Αυγούστου του 1983. Οι μνήμες είναι ακόμη νωπές για τους περισσότερους. Κι αν ο καθένας ακολούθησε εικαστικά τον δικό του δρόμο, οδηγός του υπήρξε το ήθος και η στάση ζωής του δασκάλου.

«Ο μεγάλος καλλιτέχνης διδάσκει καθώς περνάει το δρόμο και όλοι σιωπούν», γράφει ο Δημήτρης Μυταράς, διάδοχός του στο Α' Εργαστήριο Ζωγραφικής της Σχολής.

«Ενέπνεε εμπιστοσύνη, σοβαρότητα, ασφάλεια. Ο δάσκαλος αφουγκράζονταν την αγωνία μας, παρενέβαινε εύστοχα όταν και όπου χρειαζόταν, χωρίς νεφελώδεις θεωρίες και μεγάλα λόγια, σοβαρός και σεβάσμιος. Διδαχθήκαμε από το ήθος του, το μέτρο, την οικονομία στο λόγο του και στην προβολή του έργου του», τονίζει ο πρύτανης της ΑΣΚΤ Τριαντάφυλλος Πατρασκίδης.

«Ξέχωρα από το γεγονός ότι η οριζόντια και η κάθετός του μου έμεινε και με καθορίζει μέχρι σήμερα, εκείνο που θεωρώ μάθημα ζωής είναι η πεποίθησή του ότι "οτιδήποτε θέλεις να κάνεις πρέπει να το σπουδάσεις. Το μαθαίνεις μόνο σπουδάζοντάς το..."», συμπληρώνει ο Χρόνης Μπότσογλου, πρώην πρύτανης της ΑΣΚΤ. Διάρκεια έκθεσης έως 4 Δεκεμβρίου. Συνοδεύεται από κατάλογο. Είσοδος ελεύθερη (Τρ. - Παρ. 12 μ.-9 μ.μ., Σάββ.- Κυρ. 10 π.μ.-2 μ.μ.).

* Μετά την έκδοση του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) «Γιάννης Μόραλης, σχέδια 1934-1944», η γκαλερί Ζουμπουλάκη θα παρουσιάσει μια χρονολογικά επιλεγμένη σειρά από περίπου 40 αυθεντικά σχέδιά του, που περιλαμβάνονται σ' αυτή. Από την Πέμπτη έως 12 Δεκεμβρίου (πλ. Κολωνακίου 20).

• ΦΩΤΕΙΝΗ ΜΠΑΡΚΑ, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 23 Νοεμβρίου 2009

Εικαστικές «ματιές»

Εργο του Αχιλλέα Χρηστίδη

Τρεις γλύπτες παρουσιάζουν έργα τους στην γκαλερί «Χρυσόθεμις» (25ης Μαρτίου 20, Χαλάνδρι). Πρόκειται για τους: Διονύση Γερολυμάτο, Θόδωρο Παπαγιάννη και Χρήστο Ρηγανά. Εκτίθενται γλυπτά σε μπρούτζο και μάρμαρο.

• Συνεχίζεται στην γκαλερί «Ζουμπουλάκη» (πλ. Κολωνακίου 20), η αναδρομική έκθεση «Polaroids 1977 - 2009 - Ψηφίδες μιας επιζωγραφισμένης μνήμης» του Γιάννη Ψυχοπαίδη. Πρόκειται για ένα εικαστικό «αφιέρωμα» του καλλιτέχνη στη στιγμιαία φωτογραφία Polaroid.
• Oμαδική έκθεση ζωγραφικής, με τίτλο: «Alternative Young - Το νέο στη ζωγραφική», φιλοξενείται στην γκαλερί «Αστρολάβος - Δεξαμενή» (Ξανθίππου 11). Πρόκειται για δημιουργίες των: Ευρυδίκης Καλλιμάχου, Κατερίνας Κωνσταντινίδη, Φώτη Πεχλιβανίδη, Νεκταρίας Ρουμελιώτη.
• Τη νέα του δουλειά παρουσιάζει ο Αχιλλέας Χρηστίδης στην γκαλερί «Σκουφά» (Σκουφά 4). Πρόκειται για προσωπογραφίες ή εσωτερικά χώρων, με έντονη θεατρικότητα, δυναμική και ένταση.
• Δεκαπέντε καλλιτέχνες, με κοινό γνώρισμα την ενεργή εργασιακή τους σχέση στην ΑΣΚΤ Αθήνας, συν-διαλέγονται παρουσιάζοντας έργα τους στις αίθουσες: «έκφραση - γιαννα γραμματοπούλου» (Βαλαωρίτου 9α) και «fizz gallery» (Βαλαωρίτου 9γ). Συμμετέχουν οι: Αγγελος Αντωνόπουλος, Ζαχαρίας Αρβανίτης, Μιχάλης Αρφαράς, Βασίλης Βλασταράς, Γιάννης Γουρζής, Γιώργος Καζάζης, Γιάννης Κονταράτος, Λουκάς Λουκίδης, Μανώλης Μεραμπελιώτης, Μάγδα Σιάμκουρη, Γιάννης Σκαλτσάς, Βίκυ Τσαλαματά, Κώστας Τσώλης, Παντελής Χανδρής και Πάνος Χαραλάμπους. Επιμέλεια έκθεσης: Χρήστος Θεοφίλης.
• Εως τις 9 Γενάρη η γκαλερί «Thanassis Frissiras» (Κριεζώτου 7), παρουσιάζει έργα του επίκουρου καθηγητή της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, Βαγγέλη Πλοιαρίδη.

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

14/10/2009

-- Πρώτη ατομική

9/1/2009

-- «Χρώματα» του χειμώνα

28/10/2008

-- Εικαστικά χρώματα

25/9/2008

-- Εικαστικές περιπλανήσεις

24/10/2003

-- Εικαστικές περιπλανήσεις

Γυναικείες και αντρικές εικόνες σε εύθραυστη ισορροπία

• Τα ονόματα και μόνο αρκούν. Δυο ντουζίνες γνωστών και καταξιωμένων εικαστικών, διαφορετικών γενεών και μέσων, συγκεντρώνει η έκθεση «Η πρώτη εικόνα» του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης.

Εργο της Αντουανέττας Αγγελίδη, όπως παρουσιαζόταν στη Γαλλία

Από τον Αλέξανδρο Αβρανά και την Αντουανέττα Αγγελίδη, τη Μαρία Ζερβού και τον Νίκο Ναυρίδη, τη Λήδα Παπακωνσταντίνου και τον Στέφανο Τσιβόπουλο μέχρι τη Γεωργία Σαγρή και τον Γιώργο Χατζημιχάλη. Δώδεκα γυναίκες και δώδεκα άντρες επιλέχθηκαν από τον καλλιτεχνικό διευθυντή του μουσείου Ντένη Ζαχαρόπουλο για να αφηγηθούν, αλλά κυρίως, να αντιπαραβάλουν τις δικές τους μνήμες, το δικό τους προσωπικό λόγο, τις δικές τους πρώτες εικόνες.

Τα εγκαίνια αύριο (12 το μεσημέρι) από τον υπουργό Πολιτισμού Παύλο Γερουλάνο θα είναι εορταστικά. Το Μακεδονικό Μουσείο γιορτάζει τα 30 του χρόνια, ενώ το Φεστιβάλ Κινηματογράφου, στο παράλληλο πρόγραμμα του οποίου εντάσσεται η έκθεση, τα 50 του. Πολλές, λοιπόν, οι αφορμές.

Η έκθεση πρωτοπαρουσιάστηκε τον περασμένο Ιούλιο στη Γαλλία. Το περιφερειακό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης (CRAC) Languedoc-Roussillon στο νησί Σετ κάλεσε το ελληνικό μουσείο να παρουσιάσει τη σημερινή εικαστική σκηνή μας. Τα έργα παρουσιάστηκαν εκεί σε δύο ενότητες: οι άντρες μέσα και οι γυναίκες έξω. Το γαλλικό κέντρο ήταν παλιά ιχθυόσκαλα, που μετατράπηκε σε ένα καταπληκτικό εκθεσιακό χώρο. Για τα έργα των Ελληνίδων δημιουργήθηκε έξω ένας θερινός κινηματογράφος. Τα έργα τους ήταν οι πρώτες εικόνες όσων έφταναν με τα πλοία στο νησί.

Στη Θεσσαλονίκη η έκθεση μεταφέρεται όλη μέσα στο μουσείο. Ομως για τον Ντένη Ζαχαρόπουλο ο χώρος του μουσείου είναι δημόσιος, άρα εξωτερικός. Οπότε έπρεπε να δημιουργήσει ζώνες συσκότισης. Αντρες και γυναίκες συνυπάρχουν στους χώρους του μουσείου, όπως και στη ζωή: συζούν, αλληλοκαθορίζονται και αλληλοσυγκρούονται. Τέσσερις οθόνες προβάλλουν τα έργα των γυναικών (αντί για μία που υπήρχε στη Γαλλία) δημιουργώντας το ενιαίο και διάχυτο ημίφως μέσα στη γενική συσκότιση, που επιτρέπει την αναγνώριση των στατικών έργων (των αντρών) σαν μακρινές σκιές ή όπως ένα παράθυρο που ξαφνικά φωτίζεται. Τι είναι η πρώτη εικόνα του τίτλου; «Κάτι συνεχώς μεταβλητό», εξηγεί ο Ντένης Ζαχαρόπουλος. «Μπορεί να είναι η εικόνα που σου επιβάλλει η ίδια η κοινωνία ή εκείνη που ο ίδιος -αν είσαι τυχερός- θα ανακαλύψεις σκάβοντας μέσα σου».

Η έκθεση πάντως δανείζεται τον τίτλο της από το συγκλονιστικό κείμενο του Κώστα Ταχτσή «Η πρώτη εικόνα»: «Οσο κι αν πρωτόειδα τη ζωή και τους άντρες σα γυναίκα, δεν έπαψα βέβαια να είμαι και άντρας. Σα γυναίκα, χαιρόμουνα την κάθε ήττα των αντρών. Σαν άντρας, ένιωθα γι' αυτούς περιφρόνηση, που αργότερα έγινε οίκτος (...) Στην ψυχή μου άρχισαν από νωρίς να παλεύουν δύο αντίθετες δυνάμεις, που, επειδή έτειναν να ισορροπήσουν ή να αλληλοεξουδετερωθούν, προσδιόριζαν η μια την άλλη. Δηλαδή, όσο περισσότερο αναπτυσσόταν μέσα μου το εμβολιασθέν θηλυκό στοιχείο τόσο περισσότερο αναγκαζόταν ν' αναπτυχθεί το αρσενικό. (...) Εν τέλει, κανένας απ' τους αντιπάλους δεν νίκησε. Ο πόλεμός τους μέσα μου ήταν Πελοποννησιακός. Ο μόνος που 'χασε ή ίσως κέρδισε, ήμουν εγώ»...

Συμμετέχουν ακόμη οι: Κατερίνα Αποστολίδου, Β. Βλάχος, Απ. Γεωργίου, Κ. Γιάνναρης, Χριστίνα Δημητριάδη, Κατερίνα Ζαχαροπούλου, Μαρία Κλωνάρη, Κατερίνα Θωμαδάκη, Μαρία Παπαδημητρίου, Η. Παπαηλιάκης, Ευ. Πατσουράκης, Γ. Σαπουντζής, Εύα Στεφανή, Βασιλεία Στυλιανίδου, Αλ. Τζάννης, Ευανθία Τσαντίλα, Δ. Τσουμπλέκας. Διάρκεια έως 31 Ιανουαρίου.

• ΦΩΤΕΙΝΗ ΜΠΑΡΚΑ, Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 13 Νοεμβρίου 2009

Εκλάπη λιθογραφία του Μουνκ

• Η λιθογραφία «Ιστορία» του Εντβαρντ Μουνκ, αξίας περίπου 240.000 ευρώ εκλάπη από γκαλερί του Όσλο, όπως ανακοίνωσε η νορβηγική αστυνομία.

"Το φιλί" του Εντβαρντ Μουνκ

Οι δράστες έσπασαν τη βιτρίνα της γκαλερί Nyborg Kunst το βράδυ της Πέμπτης και πήραν μόνο αυτό το έργο, διευκρίνισε εκπρόσωπος της αστυνομίας. Το συγκεκριμένο έργο υπάρχει σε πολλές εκδοχές, αλλά η λιθογραφία που εκλάπη είναι η μοναδική που χρωμάτισε ο ίδιος ο Μουνκ. Εξαιτίας της μοναδικότητας αυτής είναι αδύνατον οι κλέφτες να μπορέσουν να πουλήσουν τη λιθογραφία διαστάσεων 57Χ98 εκατοστά, διευκρίνισαν τεχνοκριτικοί.

H "Κραυγή", ένα από τα πιο γνωστά έργα του Μουνκ

"Ένα μικρό φορτηγό βρέθηκε κοντά στην γκαλερί και ήδη ερευνάται", διευκρίνισε η αστυνομία. Έργα του εξπρεσιονιστή ζωγράφου, όπως η "Κραυγή" και η "Μαντόνα", αξίας 100 εκατομμυρίων δολαρίων, εκλάπησαν το 2004, αλλά βρέθηκαν δύο χρόνια αργότερα. [enet.gr, 12:51 Παρασκευή 13 Νοεμβρίου 2009]

Η ζωγραφική παίρνει τη ρεβάνς

• Η πρόσφατη φουάρ του Παρισιού ήταν η πιο πετυχημένη της δεκαετίας, αποδεικνύοντας ότι ο σωστός σχεδιασμός και τα καλά έργα βρίσκουν, παρά την κρίση, πρόθυμους αγοραστές

• Της ΚΑΤΙΑΣ ΑΡΦΑΡΑ, Ελευθεροτυπία, Τετάρτη 11 Νοεμβρίου 2009

Ακούγεται παράδοξο αλλά η φουάρ που ολοκληρώθηκε πριν από λίγες μέρες στο Παρίσι ήταν η πλέον επιτυχημένη της τελευταίας δεκαετίας, παρά την κρίση που πλήττει παγκοσμίως την αγορά της τέχνης.

Εργο του πολωνικής καταγωγής ζωγράφου Αντάμ Ανταχ, που εντυπωσίασε το γαλλικό κοινό

Κι αυτό όχι μόνο από άποψη επισκεπτών, αλλά και (αυτό είναι που κυρίως μας ενδιαφέρει) από άποψη έργων.

Η γαλλική πρωτεύουσα φαίνεται πως παίρνει τη ρεβάνς από τις φουάρ του Λονδίνου ή ακόμα και του Μαϊάμι, καταθέτοντας ένα καλά οργανωμένο «σχέδιο δράσης» που είχε στόχο να ενθαρρύνει ακόμα και τους πλέον επιφυλακτικούς αγοραστές: προσεκτική επιλογή έργων, μονογραφικές παρουσιάσεις καλλιτεχνών, θεματικές ενότητες, συνεργασίες, αποφυγή πολιτικοποιημένης τέχνης (ο Λιβανέζος καλλιτέχνης Βάλιντ Ράαντ στη νεοϋορκέζικη «Πάουλα Κούπερ» αποτέλεσε μία από τις λιγοστές εξαιρέσεις), αλλά και επιστροφή σε «σταθερές» αξίες.

Η έμφαση δόθηκε, με άλλα λόγια, στη ζωγραφική, το σχέδιο και τη γλυπτική και πολύ λιγότερο, για παράδειγμα, στο βίντεο, αν και η παρισινή γκαλερί Βολφ είχε οργανώσει ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον πρόγραμμα προβολών. Πέρα από το γεγονός ότι είδαμε (επιτέλους) καλή ζωγραφική (αναφέρω ενδεικτικά τη δουλειά τού πολωνικής καταγωγής Αντάμ Ανταχ που ζει και εργάζεται εδώ και μια εικοσαετία στο Παρίσι), η στροφή σε γνωστά ονόματα δεν είχε από την άλλη συντηρητικό χαρακτήρα, αφού σήμανε για παράδειγμα ότι Γάλλοι νεορεαλιστές, όπως ο Βιλεγκλέ και ο Ενς, ή καλλιτέχνες της ιταλικής άρτε πόβερα, όπως ο Γιάννης Κουνέλλης, υπερίσχυσαν των εμπορικότερων ποπ καλλιτεχνών.

Επιπλέον, στο κύριο τμήμα της φουάρ, που φιλοξενείται στο Γκραν Παλέ, δέκα από τις μεγαλύτερες γκαλερί του κόσμου, μεταξύ των οποίων και η γνωστή Γκακόσιαν (προσεχώς με παράρτημα και στο Παρίσι), παρουσίασαν σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο 300 τ.μ. έργα αποκλειστικά μοντέρνας τέχνης (Μπέκμαν, Μπέικον, Πικάσο κ.λπ.). Σε αντίθεση με άλλες φουάρ που προτιμούν να διαχωρίζουν τη σύγχρονη από τη μοντέρνα τέχνη, το Παρίσι επέμενε από την αρχή στη συνέκθεσή τους και φέτος δικαιώθηκε διπλά: πέρα από το κοινό πρότζεκτ των δέκα γκαλερί, τα πρώτα έργα που πουλήθηκαν ήταν ένας Νικολά ντε Σταλ και ένας Ντιμπιφέ.

Στον χώρο πάντα του Γκραν Παλέ, γνωστές γκαλερί, όπως η «Μάριον Γκούντμαν» με διπλή έδρα στη Νέα Υόρκη και το Παρίσι (από τις 198 αίθουσες τέχνης οι 75 προέρχονταν από τη Γαλλία), συγκέντρωσαν τα καλύτερά τους προσέχοντας αυτή τη φορά ιδιαίτερα το στήσιμο. Εδώ είδαμε νέα δουλειά του κορυφαίου Γκέρχαρντ Ρίχτερ, κολάζ μεγάλων διαστάσεων του εννοιολογικού Τζον Μπαλτεζάρι αλλά και του πολιτικοποιημένου Γουίλιαμ Κέντριτζ, εξαιρετικές ακουαρέλες της Τάσιντα Ντιν, νέες δουλειές των σταρ της φωτογραφίας Τζεφ Γουόλ και Τόμας Στρουθ, αλλά και ένα ποιητικό βίντεο του Αμαρ Κάνβαρ από την Ινδία.

Η γκαλερί «Κάρστεν Γκρεβ» παρουσίασε, από την άλλη, ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον σύνολο, με κυρίαρχη μορφή έκφρασης τη γλυπτική: πλάι σε πρόσφατα σχέδια, ακουαρέλες, αλλά και κάποια μικρά γλυπτά της Λουίζ Μπουρζουά (τα περισσότερα από τα οποία πουλήθηκαν σχεδόν αμέσως), εκτέθηκαν οι ονειρικές συρμάτινες συνθέσεις της Λουίζ Ούνγκερ από την Κολονία και μια εντυπωσιακή εγκατάσταση της ταλαντούχας Κλερ Μόργκαν από το Μπέλφαστ με θέμα την πτώση ενός πουλιού που έκλεψε την παράσταση.

Το άνετο στήσιμο και οι θεματικές ή μονογραφικές προσεγγίσεις μάς επέτρεψαν να ανακαλύψουμε τόσο έργα νέων καλλιτεχνών όσο και φρέσκιες δημιουργίες των ήδη καθιερωμένων, όπως τη δουλειά της Σοφί Καλ στην γκαλερί «Εμανουέλ Περοτέν» με θέμα την ταφή των κοσμημάτων της μητέρας της στον Βόρειο Πόλο ή τις (αδύναμες δυστυχώς) σκηνοθετημένες φωτογραφίες της Μαρίνα Αμπράμοβιτς με παιδιά-στρατιώτες από το Λάος στην «Γκι Μπάρτσκι» από τη Γενεύη. Ακόμα και το δεύτερο μέρος της φουάρ στον εξωτερικό χώρο του Λούβρου (μόνιμος συνεργάτης τα τελευταία τέσσερα χρόνια της φουάρ, προκειμένου να ενισχύσει μεταξύ άλλων το άνοιγμά του στον χώρο της σύγχρονης τέχνης), το οποίο περιλάμβανε νεότερες κυρίως γκαλερί στα όρια του κιτς, ανακαλύψαμε ενδιαφέροντα έργα: όπως την τελευταία δουλειά της Γαλλίδας Βαλερί Φαβρ στη βερολινέζικη «Μπάρμπαρα Τιμ» ή ακόμα τους εξαιρετικούς εννοιολογικούς καλλιτέχνες της χαμηλών τόνων «Ανι Τζέντιλς» από την Αμβέρσα με κεντρικό άξονα την έννοια του αστικού χώρου.

Το τρίτο κομμάτι της φουάρ εκτυλίχθηκε στον κήπο των Tuileries με εγκαταστάσεις και γλυπτά που συνδιαλέγονταν έξυπνα με τον περιβάλλοντα χώρο. Μεταξύ άλλων, ο Ρένος Χίππας παρουσίασε το Marclay's Bike του Ντομινίκ Μπλε, ενώ η βερολινέζικη γκαλερί «Κρίστιαν Νάγκελ» έστησε έξυπνα μέσα στο μεγάλο συντριβάνι τη διαδραστική εγκατάσταση του Κάδερ Ατια με τα δεκάδες κύμβαλα να ηχούν διαφορετικά κάθε στιγμή, ανάλογα με τη δύναμη της βροχής και του αέρα. *

Εγκαινιάστηκε με επιτυχία η έκθεση της Συλλογής Φέλιου

• Περίπου 100 έργα νέων ελλήνων παραστατικών ζωγράφων στο Μουσείο Μπενάκη

• Α. ΖΕΝΑΚΟΣ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Τετάρτη 11 Νοεμβρίου 2009

Με μεγάλη επιτυχία έγιναν προχθές τα εγκαίνια της έκθεσης «Το βλέμμα του χρόνου. Ιστορίες εικόνων» στο Νέο Κτίριο του Μουσείου Μπενάκη, η οποία περιλαμβάνει περίπου 100 ζωγραφικά έργα από τη Συλλογή Σωτήρη Φέλιου. Η έκθεση παρουσιάζει έργα έξι σύγχρονων ελλήνων ζωγράφων, από τους σπουδαιότερους των αποκαλούμενων «Νέων Ελλήνων Παραστατικών»( Στέφανος Δασκαλάκης, Τάσος Μαντζαβίνος, Χρήστος Μποκόρος, Κώστας Παπανικολάου, Γιώργος Ρόρρης, Εδουάρδος Σακαγιάν ), τα οποία έχουν φιλοτεχνηθεί από το 1990 και μετά. Από την έκθεση, την επιλογή των έργων και το στήσιμό τους, δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς την αγάπη του συλλέκτη: ο Σωτήρης Φέλιος συλλέγει επειδή απολαμβάνει να ζει με τη ζωγραφική. Και η εκθεσιακή δραστηριότητα, η οποία ξεκινά τώρα και θα συνεχιστεί με την ίδρυση του ιδιωτικού του εκθεσιακού χώρου στην Κυψέλη τον ερχόμενο Δεκέμβριο, έρχεται σε ένα κομβικό σημείο για τη συλλεκτική πορεία του κ. Φέλιου: το σημείο ακριβώς όπου δεν του αρκεί πια η προσωπική απόλαυση αλλά νιώθει την πιεστική επιθυμία να τη μοιραστεί με ένα κοινό. Αυτή η «πρόοδος» από την ιδιωτική σφαίρα στη δημόσια ήταν ανέκαθεν από τις πιο σημαντικές διεργασίες που οδηγούσαν στην ωρίμανση ενός συλλέκτη.

Υπάρχει και ένα ακόμη στοιχείο που καθιστά την έκθεση αυτή σημαντική: οι Νέοι Ελληνες Παραστατικοί είναι μια ομάδα καλλιτεχνών που έχει καλύψει μεγάλη διαδρομή στην ελληνική τέχνη και δεν έχει μελετηθεί όσο της αρμόζει. Η εμφάνιση μιας ακόμη συλλογής που τους θέτει στο επίκεντρό της ίσως αποτελεί μια καλή ευκαιρία. Ενα βήμα αποτελεί σίγουρα ο κατάλογος, με εισαγωγικά κείμενα των Ειρήνης Οράτη και Λίνας Τσίκουτα, και κείμενα για τους καλλιτέχνες από τους Μάρθα-Ελλη Χριστοφόγλου, Αλεξάνδρα Κοροξενίδη, Τάσο Μαντζαβίνο, Χάρη Καμπουρίδη, Ευγένιο Δ. Ματθιόπουλο, Βίκυ Σκούμπη και Ειρήνη Βενιεράκη. Αξιοσημείωτο είναι, τέλος, ότι κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα γίνουν συναντήσεις του κοινού με τους καλλιτέχνες στον χώρο της έκθεσης και συζήτηση για το έργο τους, ως εξής: Σάββατο 14 Νοεμβρίου στις 12.00: Χρήστος Μποκόρος και Εδουάρδος Σακαγιάν, Σάββατο 21 Νοεμβρίου στις 12.00: Τάσος Μαντζαβίνος και Κώστας Παπανικολάου, Σάββατο 28 Νοεμβρίου στις 12.00: Στέφανος Δασκαλάκης και Γιώργος Ρόρρης.

• Νέο Κτίριο του Μουσείου Μπενάκη, Πειραιώς 138 και Ανδρονίκου, τηλ. 210 3453.111, www.benaki.gr.

«Μπαίνω, βλέπω, τρελαίνομαι, αγοράζω»

«Εχω πολύ ωραίο κρασί, έρχεσαι;» του είπε μια μέρα ο Χρόνης Μπότσογλου. Ο Σωτήρης Φέλιος πήγε στο εργαστήρι του ζωγράφου και κάποια στιγμή τον ρώτησε «τι φτιάχνεις τώρα;» Ο Μπότσογλου του δείχνει τα 26 έργα που αποτελούν την «Προσωπική Νέκυια». «Μου κόπηκαν τα πόδια», θυμάται ο Σωτήρης Φέλιος. Αρχισαν να συζητούν με πάθος για τον Ομηρο, τις μανάδες τους, τους πεθαμένους τους.

Ενα από τα έργα του Κώστα Παπανικολάου που θα εκτεθούν στο Μουσείο Μπενάκη

«Το πουλάς;», ρωτάει ο συλλέκτης. Ο ζωγράφος έκανε μια γκριμάτσα απορίας. «Να το πάρω εγώ;», ρώτησε ο Φέλιος. «Πάρ' το», απάντησε ο Μπότσογλου. Κι έτσι απλά η «Νέκυια» βρέθηκε στη συλλογή του Σωτήρη Φέλιου πολύ πριν εκτεθεί στο Μουσείο Μπενάκη στα τέλη του 2002.

Δεν πήγε στο εργαστήρι του για ν' αγοράσει έργο. Ο Χρόνης Μπότσογλου είναι εδώ και χρόνια φίλος του. Οπως είναι και ο Στέφανος Δασκαλάκης, ο Χρήστος Μποκόρος, ο Γιώργος Ρόρρης, ο Τάσος Μαντζαβίνος, ο Κώστας Παπανικολάου και ο Εδουάρδος Σακαγιάν. Εξι ζωγράφοι τους οποίους θαυμάζει και αγοράζει συστηματικά έργα τους.

Περισσότερα από 100 είναι τα έργα τους που ο Σωτήρης Φέλιος επέλεξε από τη συλλογή του για να τα δείξει από τη Δευτέρα στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς 138, σε μια έκθεση με τίτλο «Το βλέμμα του χρόνου. Ιστορίες εικόνων». Σε κάθε έναν αναλογούν περισσότερα από 10 έργα. Ο θεατής θα έχει έτσι την ευκαιρία να σχηματίσει την εικόνα της παραστατικής ζωγραφικής των τελευταίων δεκαετιών έτσι όπως θα εκτίθενται τα έργα «και μαζί και χώρια». Επιπλέον θα παρουσιάζεται η εξελικτική πορεία κάθε ζωγράφου αλλά (γιατί όχι;) και οι εκλεκτικές τους συγγένειες. Και οι έξι άλλωστε -χοντρικά- είναι συνομήλικοι.

«Τα έργα τους έχουν ταυτότητα. Η ιδιαιτερότητα της ταυτότητας του καθενός είναι πολύ σημαντική σε μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται από τον αχταρμά της», λέει ο Σωτήρης Φέλιος για τους έξι καλλιτέχνες

«Ο καθένας με τον τρόπο του δίνει μια ταυτότητα στην ελληνική ζωγραφική του καιρού μας. Κατά τη γνώμη μου, η ιδιαιτερότητα της ταυτότητας του καθενός είναι πολύ σημαντική σε μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται από τον αχταρμά της», τονίζει ο 57χρονος δικηγόρος Σωτήρης Φέλιος.

Γεννημένος και μεγαλωμένος στην Τρίπολη, σπούδασε στη Νομική Σχολή της Αθήνας, έκανε μεταπτυχιακά στη Γαλλία και όταν επέστρεψε, ξεκίνησε να δικηγορεί με κύριο αντικείμενο το δίκαιο των επιχειρήσεων. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '80 δεν ήταν τακτικός ούτε στις γκαλερί ούτε στα μουσεία. Ολα άρχισαν από την ανάγκη να γεμίσει τους τοίχους του γραφείου και του σπιτιού. Δεν είχε όμως συνειδητοποιήσει πού θα οδηγηθεί. Αγαπούσε τη ζωγραφική, αυτό ήταν το μόνο σίγουρο. «Ξεκίνησα με μια εμμονή: ζωγραφική, τελάρο και πινέλο. Οχι μόνο δεν με έχει εγκαταλείψει, αλλά έγινα και χειρότερος».

Το πρώτο του έργο ήταν ο «Κυπρίνος» του Χρήστου Μποκόρου. Θυμάται ακόμη την ημέρα που τον γνώρισε. Του έλεγε πόσο πολύ τού αρέσει ο τρόπος που ζωγραφίζει. «Θεωρώ ότι άλλος είναι καλύτερος ζωγράφος», τον διέκοψε ο Μποκόρος και τον πήγε στο ατελιέ του Κώστα Παπανικολάου. «Είναι κι αυτό ένα δείγμα ήθους», σχολιάζει ο συλλέκτης. «Μία από τις πλάκες μας κάθε φορά που βρισκόμαστε είναι αυτές ακριβώς οι σχέσεις μας...».

Ακομπλεξάριστος και παρορμητικός και ο ίδιος, δεν διεκδικεί κανενός είδους δάφνες. Η συλλογή του ξεπερνά τα 600 έργα. Περιγράφει με αυθορμητισμό που ξαφνιάζει τα προβλήματα που τη συνοδεύουν. «Πού τα βάζεις; Σε μικρό χρονικό διάστημα γέμισε το σπίτι, γέμισε το γραφείο, γέμισε και το εξοχικό. Τι κάνεις; Γιατί τα έργα υπάρχουν όταν τα βλέπεις, αλλιώς δεν έχει νόημα».

Αγόρασε έναν χώρο στη Φωκίωνος Νέγρη. Μέχρι το τέλος του μήνα θα παραδοθεί από τον αρχιτέκτονα Ανδρέα Κούρκουλα και θα μεταφερθούν εκεί όλα τα έργα της συλλογής. «Δεν θα είναι ούτε γκαλερί ούτε μουσείο. Θα είναι ιδιωτικός χώρος, ένα ντεπό, όπου θα μπορείς να δεις αλλά και να δείξεις έργα. Σκέφτομαι να τον μοιράζομαι με ανθρώπους που έχουν την ίδια εμμονή για τη ζωγραφική. Συζητούσαμε με τον Μισέλ Φάις το ενδεχόμενο ύπαρξης μιας επιτροπής που θα κάνει προτάσεις. Εχω την άνεση να τις υλοποιώ. Για να περνάμε καλύτερα. Μια ζωή την έχουμε...».

Μέχρι σήμερα δεν έχει πουλήσει ούτε ένα έργο. Και έχει και Γιάννη Μόραλη και Γιώργο Λάππα και Τάκι και Αλέξη Κυριτσόπουλο και Παναγιώτη Τέτση και πολλούς ακόμη. Δεν τον ενδιαφέρει καθόλου το χρηματιστήριο τιμών.

«Είμαι τελείως έξω απ' αυτή την ιστορία. Η αίσθησή μου είναι ότι διαμορφώνονται τάσεις που πολλές φορές είναι, δυστυχώς, παιχνίδια αναντίστοιχα με τις αξίες. Ο κάθε συλλέκτης είναι ο εαυτός του. Εγώ δεν κάνω υπολογισμούς πριν την αγορά. Μπαίνω, βλέπω, τρελαίνομαι, αγοράζω. Τόσο απλά. Οσα έργα έχω αγοράσει αντιπροσωπεύουν μια συγκεκριμένη συγκίνηση. Πολλά εξακολουθούν να μου την προσφέρουν, κάποια όχι. Μόνο και μόνο επειδή θυμάμαι τι ένιωσα όταν τα πρωτοείδα με κάνει να λέω "άσ' τα εκεί"... Είναι μια μορφή μανίας το συλλέγειν».

Info: Διάρκεια έως 13 Δεκεμβρίου. Θα πραγματοποιηθούν τρεις ξεναγήσεις του κοινού από τους ίδιους τους καλλιτέχνες. Στις 14/11 (Χρ. Μποκόρος - Εδ. Σακαγιάν), 21/11 (Τ. Μαντζαβίνος & Κ. Παπανικολάου) και 28/11 (Στ. Δασκαλάκης & Γ. Ρόρρης) στις 12 μ.μ.

Εβαλα γυμνό του Ρόρρη σε αίθουσα συσκέψεων

«Πήρα την «Μπλε Αλεξάνδρα» του Γιώργου Ρόρρη, που τη θεωρώ αριστούργημα, ένα από τα καλύτερα γυμνά του. «Πού θα τη βάλεις;» με ρώτησε ο ζωγράφος. «Στην αίθουσα συσκέψεων», του απάντησα.

Ε, λοιπόν, ούτε ένας δεν σοκαρίστηκε, ούτε ένας δεν της αρνήθηκε το βλέμμα του. Δεν ξέρω αν τους γαλήνευε. Είναι βέβαιο, όμως, ότι τους προσέφερε μια βεβαιότητα, μια σιγουριά ότι υπάρχει κάτι αγαπημένο, τη στιγμή που τους απασχολούσε έντονα το πρόβλημα που τους οδήγησε στο γραφείο μου...».

• Της ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΜΠΑΡΚΑ, Ελευθεροτυπία, Πέμπτη 5 Νοεμβρίου 2009