Γυναικείες και αντρικές εικόνες σε εύθραυστη ισορροπία

• Τα ονόματα και μόνο αρκούν. Δυο ντουζίνες γνωστών και καταξιωμένων εικαστικών, διαφορετικών γενεών και μέσων, συγκεντρώνει η έκθεση «Η πρώτη εικόνα» του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης.

Εργο της Αντουανέττας Αγγελίδη, όπως παρουσιαζόταν στη Γαλλία

Από τον Αλέξανδρο Αβρανά και την Αντουανέττα Αγγελίδη, τη Μαρία Ζερβού και τον Νίκο Ναυρίδη, τη Λήδα Παπακωνσταντίνου και τον Στέφανο Τσιβόπουλο μέχρι τη Γεωργία Σαγρή και τον Γιώργο Χατζημιχάλη. Δώδεκα γυναίκες και δώδεκα άντρες επιλέχθηκαν από τον καλλιτεχνικό διευθυντή του μουσείου Ντένη Ζαχαρόπουλο για να αφηγηθούν, αλλά κυρίως, να αντιπαραβάλουν τις δικές τους μνήμες, το δικό τους προσωπικό λόγο, τις δικές τους πρώτες εικόνες.

Τα εγκαίνια αύριο (12 το μεσημέρι) από τον υπουργό Πολιτισμού Παύλο Γερουλάνο θα είναι εορταστικά. Το Μακεδονικό Μουσείο γιορτάζει τα 30 του χρόνια, ενώ το Φεστιβάλ Κινηματογράφου, στο παράλληλο πρόγραμμα του οποίου εντάσσεται η έκθεση, τα 50 του. Πολλές, λοιπόν, οι αφορμές.

Η έκθεση πρωτοπαρουσιάστηκε τον περασμένο Ιούλιο στη Γαλλία. Το περιφερειακό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης (CRAC) Languedoc-Roussillon στο νησί Σετ κάλεσε το ελληνικό μουσείο να παρουσιάσει τη σημερινή εικαστική σκηνή μας. Τα έργα παρουσιάστηκαν εκεί σε δύο ενότητες: οι άντρες μέσα και οι γυναίκες έξω. Το γαλλικό κέντρο ήταν παλιά ιχθυόσκαλα, που μετατράπηκε σε ένα καταπληκτικό εκθεσιακό χώρο. Για τα έργα των Ελληνίδων δημιουργήθηκε έξω ένας θερινός κινηματογράφος. Τα έργα τους ήταν οι πρώτες εικόνες όσων έφταναν με τα πλοία στο νησί.

Στη Θεσσαλονίκη η έκθεση μεταφέρεται όλη μέσα στο μουσείο. Ομως για τον Ντένη Ζαχαρόπουλο ο χώρος του μουσείου είναι δημόσιος, άρα εξωτερικός. Οπότε έπρεπε να δημιουργήσει ζώνες συσκότισης. Αντρες και γυναίκες συνυπάρχουν στους χώρους του μουσείου, όπως και στη ζωή: συζούν, αλληλοκαθορίζονται και αλληλοσυγκρούονται. Τέσσερις οθόνες προβάλλουν τα έργα των γυναικών (αντί για μία που υπήρχε στη Γαλλία) δημιουργώντας το ενιαίο και διάχυτο ημίφως μέσα στη γενική συσκότιση, που επιτρέπει την αναγνώριση των στατικών έργων (των αντρών) σαν μακρινές σκιές ή όπως ένα παράθυρο που ξαφνικά φωτίζεται. Τι είναι η πρώτη εικόνα του τίτλου; «Κάτι συνεχώς μεταβλητό», εξηγεί ο Ντένης Ζαχαρόπουλος. «Μπορεί να είναι η εικόνα που σου επιβάλλει η ίδια η κοινωνία ή εκείνη που ο ίδιος -αν είσαι τυχερός- θα ανακαλύψεις σκάβοντας μέσα σου».

Η έκθεση πάντως δανείζεται τον τίτλο της από το συγκλονιστικό κείμενο του Κώστα Ταχτσή «Η πρώτη εικόνα»: «Οσο κι αν πρωτόειδα τη ζωή και τους άντρες σα γυναίκα, δεν έπαψα βέβαια να είμαι και άντρας. Σα γυναίκα, χαιρόμουνα την κάθε ήττα των αντρών. Σαν άντρας, ένιωθα γι' αυτούς περιφρόνηση, που αργότερα έγινε οίκτος (...) Στην ψυχή μου άρχισαν από νωρίς να παλεύουν δύο αντίθετες δυνάμεις, που, επειδή έτειναν να ισορροπήσουν ή να αλληλοεξουδετερωθούν, προσδιόριζαν η μια την άλλη. Δηλαδή, όσο περισσότερο αναπτυσσόταν μέσα μου το εμβολιασθέν θηλυκό στοιχείο τόσο περισσότερο αναγκαζόταν ν' αναπτυχθεί το αρσενικό. (...) Εν τέλει, κανένας απ' τους αντιπάλους δεν νίκησε. Ο πόλεμός τους μέσα μου ήταν Πελοποννησιακός. Ο μόνος που 'χασε ή ίσως κέρδισε, ήμουν εγώ»...

Συμμετέχουν ακόμη οι: Κατερίνα Αποστολίδου, Β. Βλάχος, Απ. Γεωργίου, Κ. Γιάνναρης, Χριστίνα Δημητριάδη, Κατερίνα Ζαχαροπούλου, Μαρία Κλωνάρη, Κατερίνα Θωμαδάκη, Μαρία Παπαδημητρίου, Η. Παπαηλιάκης, Ευ. Πατσουράκης, Γ. Σαπουντζής, Εύα Στεφανή, Βασιλεία Στυλιανίδου, Αλ. Τζάννης, Ευανθία Τσαντίλα, Δ. Τσουμπλέκας. Διάρκεια έως 31 Ιανουαρίου.

• ΦΩΤΕΙΝΗ ΜΠΑΡΚΑ, Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 13 Νοεμβρίου 2009