Μορφές ζωής και ελπίδας

• Αναδρομική έκθεση του Κυριάκου Ρόκου στον πολυχώρο «Απόλλων»

Εργο του Κυριάκου Ρόκου

«Οσο περνάν τα χρόνια, όλο και πιο έντονα νιώθω την ανάγκη της αναδρομής. Ενα κοίταγμα προς τα πίσω, χωρίς ίχνος νοσταλγίας, γιατί τα πιο σπουδαία είναι αυτά που θα φτιάξουμε μπροστά μας. Λέω, θα φτιάξουμε, γιατί τίποτα δε γίνεται ερήμην της εποχής που βιώνουμε... Ξαναμετράω πόσα κουκιά έχει ο σάκος μου. Ζυγιάζω τη συνέπειά μου και φροντίζω τις ρίζες μου για να βγάλουν καινούρια κλωνάρια. Αυτός είναι ο λόγος και αυτής της αναδρομικής μου έκθεσης...».

Αντιπροσωπευτικά εικαστικά δείγματα «γραφής», λαμπερές «ψηφίδες» της καρδιάς, από την πολύχρονη προσωπική του διαδρομή στην τέχνη, παρουσιάζει (έως τέλη Δεκέμβρη) ο Κυριάκος Ρόκος στον πολυχώρο «Απόλλων» (Ερμουπόλεως και Πηλίου 1, Καμίνια, τηλ. 210.4539.395) της Νομαρχίας Πειραιά. «Απ' τα σκεψοχώραφα βιολογικής καλλιέργειας», όπως είναι ο τίτλος της έκθεσής του, ο σημαντικός δημιουργός καταθέτει «στιγμές» της σαραντάχρονης εικαστικής πορείας του: Εκατόν εβδομήντα έργα - γλυπτά, σχέδια, κεντήματα και κατασκευές.

• Σαραντάχρονη διαδρομή

Ενα «ταξίδι» στα μικρά και τα μεγάλα της ζωής και του κόσμου μας, που ξεκινά το 1969 με τη σειρά των μικρών γλυπτών από ψημένο πηλό και καταλήγει σε έργα από την τελευταία του ατομική έκθεση γλυπτικής, το 2008. Πέτρα, μάρμαρο, μπρούτζος... συνοδοιπόροι στο δρόμο της «συνάντησης ήλιου και ύλης». Μέσα τους κρατούν την κραυγή και το δάκρυ, την πνοή του αγέρα και τη μυρωδιά της θάλασσας, τα «χρώματα» της γενέθλιας γης και των ανθρώπων της, το πρώτο άγγιγμα του έρωτα και την ανάσα της ζωής. Ενδιάμεσοι σταθμοί, τα σχέδια του καλλιτέχνη, τα οποία τον συντροφεύουν σε όλη του τη διαδρομή, τα κεντήματα και τα κουτιά, που παρουσιάστηκαν το 1976, αλλά και τα βιβλία, αφού, όπως αναφέρει ο ίδιος, «ό,τι δεν μπορώ να κάνω γλυπτική, το κάνω σχέδιο και ό,τι δεν μπορώ να κάνω σχέδιο, το διηγούμαι».

«Δε με ενδιαφέρει αν το έργο μου χαρακτηριστεί μεγάλο ή μικρό», λέει ο Κ. Ρόκος, «όσο η ανάγκη του θεατή του, να το αγγίξει και να το χαϊδέψει, όταν το βλέπει με τα μάτια της ψυχής του, αγνοώντας το βασανιστικό "τι θέλει να πει ο δημιουργός του". Γιατί ο πόνος, η χαρά, ο μόχθος, η απόλαυση, η πίκρα, η ελπίδα, η αδικία, η στέρηση, ο αγώνας, η αντίσταση έχουν κοινό παρανομαστή το "εμάς". Αυτή είναι και η ιδιομορφία του δημιουργού: Να μεταμορφώνει ασυνείδητα το "εγώ" του σε "αφορά εμάς" και τον καθένα χωριστά. Αλλιώτικα, διακοσμεί κήπους και γιομίζει τοίχους. Δεν αρνιέμαι κι αυτήν την ιστορία. Απλά ο δικός μου δρόμος μ' αρέσει που με πάει κάπου αλλού. Στα σίγουρα κάποιοι θα με πουν παρωχημένο. Ναι, μα ποιος μπορεί να ζήσει χωρίς όνειρο, ελπίδα κι αγώνα για καλύτερη ζωή; Αυτά μορφοποιώ και το δείχνω, γιατί ανήκει σ' όλους».

Μεγάλη αναδρομική έκθεση του Κ. Ρόκου πραγματοποιήθηκε πέρσι στα Γιάννενα. «Φυσικά μια τέτοια παρουσίαση της δουλειάς μου - κάπου 40 χρόνων - θα ήταν λειψή, αν πρώτα δεν είχα κάνει το χρέος μου στον τόπο και στους ανθρώπους που μ' έφτιαξαν. Τα Γιάννενα. Το ίδρυμα Κατσάρη το Μάη του 2008 φιλοξένησε αυτή την πορεία μου. Ξέροντας πάντα ότι αυτοί που πραγματικά νοιάζονται για μια τέτοιου είδους πορεία είναι ελάχιστοι, επιμένω να καλλιεργώ βιολογικά τα σκεψοχώραφά μου».

«Δεν μπορώ να πω ότι υπάρχουν σταθμοί στη δουλειά μου», συνεχίζει, «αλλά δε θα πάψω να μνημονεύω τον καθηγητή των Γαλλικών στο Γυμνάσιο που μου άνοιξε το παράθυρο, Αρσένη Γεροντικό. Τον δάσκαλό μου γλύπτη Γιάννη Παππά, που μου έμαθε τα εργαλεία να σκέφτομαι, το δάσκαλο γλύπτη Θανάση Απάρτη, που μου ζήτησε, τελειώνοντας τη Σχολή, να καταστρέψω όσα μου έμαθαν για να βρω τον εαυτό μου, το σοφό γέροντα που λέει "σχηματιζόμαστε και διαμορφωνόμαστε απ' αυτό που αγαπάμε". Ετσι γεννήθηκε ο "οτισουρθισμός" μου, που όπως έλεγε η μάνα μου "η ψυχή σου το ξέρει". Από κει και πέρα μετράει η ανάγκη να πω κάτι με τον τρόπο μου και με τις όσες δυνάμεις μου».

• Κόντρα στο ρεύμα

Ευαίσθητος «τοιχογράφος» της κοινωνίας μας, ο Κ. Ρόκος σχολιάζει πάθη ανθρώπινα και καυτηριάζει φαινόμενα των καιρών. «Μιλά» για τις «παράπλευρες απώλειες» από τις «έξυπνες» βόμβες των Αμερικάνων, καταγγέλλοντας τα εγκλήματα που διαπράχτηκαν σε Γιουγκοσλαβία, Ιράκ κ.α. Αφουγκράζεται και βιώνει την εποχή του, προσπαθώντας να αντιταχτεί στο κυρίαρχο ρεύμα, βγάζοντας σε κοινή θέα, ταυτόχρονα, τη γύμνια και τον κυνισμό της εξουσίας.

«Δεν έχω την αγωνία του εντυπωσιασμού και της φήμης», λέει. «Μ' αρέσει που δεν προσφέρω "φύκια για μεταξωτές κορδέλες", κι ακόμα περισσότερο γιατί η δουλειά μου δεν έχει ανάγκη από φανταχτερά περιτυλίγματα λόγων. Και δόξα τω θεώ, μαζεύω αληθινά χαμόγελα αγάπης. Γι' αυτά τα χαμόγελα γίνονται και τα Συμπόσια Γλυπτικής, όπου κάθε γλύπτης, αφήνοντας το ατελιέ του, καταθέτει σε κοινή θέα την αδιαπραγμάτευτη σχέση τέχνης και κοινωνίας. Μιας σχέσης, χωρίς μεσάζοντες, αφού ο θεατής γίνεται μάρτυρας και κοινωνός της μεταμόρφωσης μιας άμορφης ύλης σε γλυπτό. Ενα γλυπτό που θα κουβαλάει και τα δικά του συναισθήματα».

«Εύχομαι κάποτε να σταματήσουν να ζητάν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, αλλά τα γλυπτά του Παρθενώνα. Μια και το έφερε η κουβέντα: Να τα κάνουμε τι; Να τα βάλουμε στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης μαζί με τ' άλλα "ατάκτως ερριμμένα" σα να περιμένουν πότε θα περάσει το μετρό για να φύγουν; Αλήθεια, ο κύριος Παντερμαλής, γιατί δεν κάλεσε ούτε ένα γλύπτη για να τον συμβουλευτεί, πώς και πού τοποθετείται ένα γλυπτό; Γιατί στην επιτροπή του ΚΑΣ δεν υπάρχει γλύπτης; Πιθανό να μη γνωρίζουν ότι ο τόπος μας εξακολουθεί να γεννάει γλύπτες... Θα μπορούσα να αναφέρω ένα σωρό ονόματα ταλαντούχων ενεργών γλυπτών, αλλά ως γνωστόν η Ελλάδα μας ξέρει μονάχα να τρώει τα παιδιά της και, ως άτεκνος πλέον, προσκαλεί εκ του εξωτερικού. Φυσικά, αυτή η παιδοφαγία, αφ' ενός γίνεται πιο εύπεπτος, βοηθούμενη από δυτικολάγνους "ειδικούς" με θαυμαστή την ικανότητα να βγάζουν και από τη "μύγα ξίγκι" και αφ' ετέρου αφού δεν υπάρχουν τέτοια παιδιά, δεν είναι υποχρεωμένη να τ' ασφαλίσει. Μήπως μπορεί να μου πει κάποιος σε ποια άλλη χώρα του κόσμου οι καλλιτέχνες είναι ανασφάλιστοι;».

Ηλιάνα ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ, Ριζοσπάστης, 01/11/2009

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

9/10/2009

-- Πολυσχιδής δημιουργός

14/12/2008

-- «Ανοξείδωτα ταξίδια» γλυπτικής

3/6/2007

-- «Χωράφια» σκέψης και αντίστασης

19/5/2007

-- Γραφίδα αντί της σμίλης

24/5/2002

-- Γλυπτική σε «κοινή θέα»

Βλάσης Κανιάρης: Λάβετε, φάγετε, τούτο εστί το έργο μου

Την Πέμπτη 5 Νοεμβρίου στις 8 μ.μ. στην γκαλερί «Breeder», ο Βλάσης Κανιάρης θα μοιράσει στο κοινό τα κομμάτια ενός έργου του. Ενας «τοίχος» του από τη δεκαετία του '80, διαστάσεων 2,5x10 μέτρα, θα τεμαχιστεί σε αυτοτελή έργα 30x30 εκατοστά. «Αντίδωρο» είναι ο χαρακτηριστικός τίτλος της χειρονομίας του κορυφαίου εικαστικού, που στα 81 χρόνια του δεν σταματά να μας εκπλήσσει.

«Πρέπει κάθε τόσο να ελέγχουμε τα πρώτα νήματα... Τι είναι τελικά τέχνη; Σε τι ωφελεί; Τι την αποτελεί;» αναρωτιέται ο Βλάσης Κανιάρης.

Ολη την προηγούμενη χρονιά έκανε εκθέσεις (Μουσείο Μπενάκη, γκαλερί Καλφαγιάν, ΜΙΕΤ) και... «θα συνεχίσω», μας διαβεβαιώνει. «Εχω βαλθεί να κάνω πολλά πράγματα, όσα προλάβω...». Βαριέται αφόρητα τις συνεντεύξεις, «αν πω ό,τι έχω να πω, τότε τι τις θέλω τις εκθέσεις;» μας αιφνιδιάζει. Το τηλέφωνο του σπιτιού δεν σταματά να χτυπά. Από τη Γερμανία τού ζητούν φωτογραφίες έργων για κάποιο άρθρο. Συνεχίζει να φτιάχνει έργα και πάντα ανατρέχει στα «πρώτα νήματα», όπως λέει, στις «πρωταρχικές σχέσεις», είτε τις ανθρώπινες είτε της τέχνης.

Ο προβληματισμός του Κανιάρη, ήδη από τη δεκαετία του '50, είχε να κάνει με τον ρόλο της τέχνης στη σημερινή κοινωνία. Στόχος του ήταν να συλλάβει την πραγματικότητα ως έργο τέχνης και όχι να αναπαραστήσει την πραγματικότητα στο έργο τέχνης.

«Ολα ξεκινούν από πολύ παλιά. Τελικά, δεν άλλαξα τίποτα εδώ και πενήντα και πλέον χρόνια. Τα ίδια πράγματα συνεχίζουν να με απασχολούν: η κοινωνία και η τέχνη. Προσέξτε, είναι άλλο πράγμα η ζωγραφική και άλλο η τέχνη. Εμένα μ' απασχολεί η τέχνη πολύ. Η ζωγραφική μπορώ να πω είναι μάλλον εύκολο πράγμα. Η τέχνη, όμως;»

Δεν είναι η πρώτη φορά που τεμαχίζει έργα του. Ηδη τη δεκαετία του '50 έκοβε έργα του και τα έστελνε σε φίλους μαζί με τις ευχές του πριν από τα Χριστούγεννα. «Θεωρώ ότι το έργο έχει μια διάσταση από μόνο του, αν το κομματιάσει κανείς δεν αλλάζει τίποτα».

Το έργο ολόκληρο δεν θα το δούμε ποτέ. Εκτίθεται στην γκαλερί από την ανάποδη, κρυμμένο. Πρόκειται για έναν τεράστιο «Τοίχο» (μικτή τεχνική, κολάζ, νερομπογιές σε ντουμπλαρισμένο και τελαρωμένο χαρτί), φιλοτεχνημένο τον Μάρτιο του 1983 για το Museum am Ostwall του Ντόρτμουντ, όταν εξέθεσε ανανεωμένο το tableau vivant «Αλίμονο Ελλάδα, Helas-Hellas». Ο Μάνος Στεφανίδης μας θυμίζει ότι η πρώτη, ιστορική εκδοχή του έργου παρουσιάστηκε το 1979-80 στον τεχνοχώρο Φιξ, από την γκαλερί Bernier, «σαν ένα λαϊκό πανηγύρι που επεδίωκε τη μέθεξη του κοινού».

Δεν έχει νόημα να το δούμε ολόκληρο. «Μοιράζεται το αντίδωρο», εξηγεί ο καλλιτέχνης. «Τα κομμάτια του μπορεί και να μην έχουν τίποτα, κάποια ζωγραφιά τρομερή που να συγκινεί. Αν όμως καθίσεις και δεις τις γραμμές του, το φωτίσεις, το επεξεργαστείς σύμφωνα με τις επιθυμίες σου, τότε είναι σαν ένα μάθημα. Τόσο απλά. Το ρίχνω στον γιαλό και βλέπουμε. Δεν επιθυμώ να καταλάβει κανείς κάτι. Είναι μια πρόταση μαθήματος για τους καλλιτέχνες και μια άσκηση για το κοινό να ζωντανέψει τις αισθήσεις του».

Η ιστορία της τέχνης, ό,τι τέλος πάντων ονομάζουμε τέχνη στις δυτικές κοινωνίες, αφορά μια πολύ μικρή μειονότητα, τονίζει. «Και με ενοχλεί. Επιπλέον, δεν θεωρώ ότι η τέχνη όπως παρουσιάζεται καλύπτει αυτό το κενό, ακόμη και για τη μειονότητα. Είναι πολλές οι αμφιβολίες μου γι' αυτό που ονομάζουμε σήμερα τέχνη. Η τέχνη είναι τόσο απλή όσο ένα ωραίο ηλιοβασίλεμα, η θάλασσα, το φεγγάρι, ένα ωραίο λουλούδι. Είναι απλά τα ζητήματα, όπως ένα χρώμα δίπλα στο άλλο ή μια γραμμή δίπλα στην άλλη. Αρκεί να τα δεχτούμε και να ζωντανέψουμε τις αισθήσεις μας. Υπ' αυτή την έννοια δεν εννοώ να κάνουμε έργα απλά, που να τα καταλαβαίνουν όλοι. Δεν με ενδαφέρει αν ο καθένας μπορεί να γίνει καλλιτέχνης, αλλά το γεγονός ότι ο καθένας μπορεί να απολαύσει τις χαρές της τέχνης. Επομένως βρίσκω απαράδεκτο να ονομάζουμε τέχνη κάτι που δεν αφορά όλο τον κόσμο. Δεν καταλαβαίνω πια το νόημα αυτής της λειτουργίας... Ευχαρίστως θα απομυθοποιούσα την τέχνη την ίδια...».

Ο Βλάσης Κανιάρης μάς προτρέπει να ξαναγυρίσουμε πίσω, να δούμε πάλι τα βασικά. «Τι είναι τελικά τέχνη; Σε τι ωφελεί; Τι την αποτελεί; Εκατοντάδες παιδιά βγαίνουν από τις σχολές και γίνονται επαγγελματίες της ζωγραφικής. Δεν ξέρω, όμως, κατά πόσο είναι επαγγελματίες της τέχνης», λέει. Και θυμάται τον Παρθένη, που έβαζε ως άσκηση ζωγραφικής ένα άσπρο πιάτο πάνω σε ένα άσπρο τραπεζομάντηλο μπροστά σε ένα άσπρο φόντο.

«Ηταν πολύ δύσκολο», λέει. «Επρεπε κανείς να ξέρει ζωγραφική, να ξέρει την τέχνη του και, το σημαντικότερο, έπρεπε να την ανακαλύψει μόνος του. Δεν δίνονταν τζάμπα. Ε, αυτό εμένα με απασχολεί. Θυμάμαι στο Πολυτεχνείο, ζητούσα από τους δευτεροετείς και τριτοετείς φοιτητές, που επέλεγαν το μάθημά μου, μια άσκηση που ονόμαζα "του χεριού, του ματιού και του μυαλού". Να πάρουν ένα κομμάτι πεζοδρόμιο, δυο-τρία μέτρα, και να μελετήσουν τις σχέσεις τις χρωματικές, την οργάνωση των επιφανειών... Πράγματα που έκανε ο Κλέε όταν μιλούσε για τέχνη. Γιατί τότε η ζωγραφική ήταν στην υπηρεσία της τέχνης και όχι ένα αυτόνομο πράγμα, που ικανοποιούσε το πάθος μας ή την όρεξή μας για έργα. Πρέπει κάθε τόσο να ελέγχουμε τα πρώτα νήματα... Αυτή είναι η πρότασή μου. Δεν νομίζω ότι ανακαλύπτω την πυρίτιδα...». *

*Η δράση στην γκαλερί «Breeder» (Ιάσονος 45, τηλ.: 210-3317527) θα ξεκινήσει στις 5 Νοεμβρίου και θα συνεχιστεί την Παρασκευή, το Σάββατο και την Κυριακή.

• Της ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΜΠΑΡΚΑ, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 31 Οκτωβρίου 2009

Πώς ο Τεριάντ απέρριπτε τον Σαγκάλ

Η Μερέτ Μεγέρ, αν και σπούδασε λογοτεχνία, ελληνική φιλοσοφία και γράφει ποίηση, δεν θα μπορούσε να ξεφύγει από την καλλιτεχνική κληρονομιά της οικογένειάς της.

Η Μερέτ Μεγέρ στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, με αντίγραφο του σερβίτσιου που φιλοτέχνησε και δώρισε ο Σαγκάλ στην κόρη του Ιντα και μητέρα της όταν παντρεύτηκε

Είναι εγγονή του Μαρκ Σαγκάλ, του σπουδαίου Ρώσου ζωγράφου εβραϊκής καταγωγής, που η τέχνη του σημάδεψε τον 20ό αιώνα. Η έκδοση των ποιημάτων του στα ελληνικά, «Ο Marc Chagall στην Ελλάδα-Ποιήματα» (εκδ. «Αρμός», μετάφραση, Γιάννης Σουλιώτης) την έφερε στη Αθήνα.

«Ο Σαγκάλ δεν μπορούσε να φανταστεί τη ζωή του χωρίς την ποίηση, εκτιμούσε βαθιά τους ποιητές, ήταν φίλος με τον Γκιγιόμ Απολινέρ. Η ποιητική πνοή δεν ήταν παρούσα μόνο στα γραπτά του, αλλά και σε όλη τη ζωγραφική του», λέει. Η Μερέτ Μεγέρ είναι αντιπρόεδρος της «Comite Chagall», της Ενωσης που δημιουργήθηκε μετά τον θάνατο του ζωγράφου για να προασπίσει και να διαδώσει το έργο του. «Πλαστά έργα του κυκλοφορούσαν από τη δεκαετία του '40», επιβεβαιώνει.

• Τι θυμάστε από εκείνον;

«Την ασύλληπτη ευγένεια που τον διέκρινε. Πέθανε όταν ήμουν τριάντα χρόνων και προλάβαμε να ζήσουμε αρκετά χρόνια μαζί. Δούλευε διαρκώς με απόλυτη αφοσίωση και πειθαρχία. Ηταν περισσότερο ένας ζωγράφος που τύχαινε να είναι και παππούς. Τον συναντούσαμε, συνήθως, σε εκδηλώσεις και εγκαίνια εκθέσεων, όπως τη βραδιά των εγκαινίων του έργου που κοσμεί την οροφή της Οπερας του Παρισιού. Αν υπάρχει κάποιο δίδαγμα από εκείνον είναι η ίδια του η ζωή, η επιμονή με την οποία ακολούθησε ό,τι πίστευε, επισημαίνοντας με τη στάση του ότι για να πλησιάσεις την ευτυχία οφείλεις ν' ακούς την εσωτερική φωνή σου».

• Θεωρήσατε ποτέ βάρος την καταγωγή σας;

«Οχι. Πρώτα απ' όλα το όνομά μου είναι Μέγερ. Επιπλέον, δεν μεγαλώσαμε με τέτοιου είδους προκατάληψη. Αν και σήμερα ένα τόσο σπουδαίο όνομα θα μπορούσε να επηρεάσει τη συμπεριφορά των οικείων του, αν αναλογιστούμε τι συνέβη με ποπ σταρ όπως ο Μάικλ Τζάκσον. Πάντοτε πίστευα ότι δεν είναι σημαντικό να είσαι απλώς η εγγονή ενός ζωγράφου αν δεν έχεις κάποιο ταλέντο. Ολοι έχουμε έναν παππού. Και δεν σημαίνει ότι επειδή είσαι εγγονή κάποιου έχεις το ταλέντο του. Ευτυχώς μεγαλώσαμε με την αρχή να δουλεύουμε σκληρά για να πετύχουμε τους στόχους μας. Συχνά, οι άλλοι περιμένουν και περισσότερα από μας».

• Εχετε αναμνήσεις από τον καλλιτεχνικό κύκλο του παππού σας;

«Ολοι οι σπουδαίοι ζωγράφοι της γενιάς του, όπως ο Μιρό, ήταν κλεισμένοι στο ατελιέ τους, αφοσιωμένοι στο έργο τους. Προτεραιότητά τους δεν ήταν η διασημότητα, αλλά η επιθυμία να εκφράσουν με ακρίβεια όσα φαντάζονταν. Στις συναντήσεις των κλασικών μοντερνιστών στην περίφημη "Fondation Maeght", το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης έξω από τη Νίκαια, δεν έκαναν πάρτι, αλλά συζητούσαν ουσιώδη καλλιτεχνικά ζητήματα».

• Ο Σαγκάλ είχε αναπτύξει ιδιαίτερη σχέση με την Ελλάδα.

«Γνώριζε πολύ καλά την αρχαία ελληνική τέχνη, οι περισσότεροι δάσκαλοί του στη Ρωσία είχαν ταξιδέψει στην Ελλάδα και γνώριζαν σε βάθος την ελληνική τέχνη. Από νωρίς είχε γοητευτεί από τον ελληνικό πολιτισμό και τη βυζαντινή τέχνη. Μπορείς να αναγνωρίσεις στοιχεία τους στη ζωγραφική του. Επιπλέον, από τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα είχε γνωρίσει στο Παρίσι τον διάσημο Ελληνα εκδότη Τεριάντ (Στρατής Ελευθεριάδης). Ξανασυναντήθηκαν στο τέλος του πολέμου, το 1948, όταν ο Σαγκάλ επέστρεψε από τη Ρωσία στο Παρίσι. Ο συλλέκτης και εκδότης του Αμπρουάζ Βολάρ, με τον οποίο συνεργαζόταν για την έκδοση των εξαιρετικών εικαστικών εκδόσεων, είχε πεθάνει. Τότε άρχισε να συνεργάζεται με τον Τεριάντ. Θυμάμαι τις επισκέψεις μας στα σπίτια του Τεριάντ στο Παρίσι και στη νότια Γαλλία, από τα πιο όμορφα σπίτια που έχω δει, με έργα Ματίς, Τζιακομέτι, Σαγκάλ. Ηταν μια επιβλητική ανατολίτικη φιγούρα».

• Πότε ήρθε ο Σαγκάλ στην Ελλάδα;

«Πρώτη φορά το 1952, όταν ο Τεριάντ τού είχε αναθέσει να εικονογραφήσει με έγχρωμες λιθογραφίες το ποιμενικό ερωτικό διήγημα "Δάφνις και Χλόη". Επειδή όμως ο Τεριάντ δεν ικανοποιήθηκε από τα σχέδια που εμπνεύστηκε από την Ελλάδα, θεωρώντας ότι δεν αποτύπωναν την ελληνική ατμόσφαιρα, αναγκάστηκε το 1954 να επιστρέψει. Στη δεύτερη επίσκεψή του ο Σαγκάλ βρέθηκε στην Ελλάδα με τη νέα του σύζυγο, Βάβα, πήγαν στον Πόρο, στους Δελφούς. Αυτή τη φορά τα σχέδιά του, εξαιρετικής έντασης, ικανοποίησαν τον Τεριάντ. Ο παππούς μου επέστρεψε στο Παρίσι με δεκάδες σχέδια, από την Ακρόπολη, τις θάλασσες και το μεσογειακό τοπίο». *

• Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΡΟΥΖΑΚΗ, Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 30 Οκτωβρίου 2009

Η Δευτέρα Παρουσία και το όραμα του Μιχαήλ Αγγέλου

• Από τον Δήμο Μαρουδή, Ελευθεροτυπία, Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 30 Οκτωβρίου 2009

Η εποχή της αναγέννησης είναι η περίοδος που εγκαινιάζει τους νεότερους ευρωπαϊκούς χρόνους, καθώς συγκεκριμένες κοινωνικοϊστορικές προϋποθέσεις οδηγούν τη δυτική ανθρωπότητα σε έναν δρόμο που θα καταλήξει στον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, εγκαινιάζοντας ταυτόχρονα έναν τρόπο σκέψης με ριζικά νέες αφετηρίες και πρότυπα.

Η παρακμή του πτολεμαϊκού γεωκεντρικού συστήματος και η αντικατάστασή του από το κοπερνίκειο ηλιοκεντρικό θα πάρει σάρκα και οστά μέσα από τον κοσμοθεωρητικό λόγο του Τζορντάνο Μπρούνο (Jordanno Bruno), ο οποίος, μιλώντας για έναν άπειρο κόσμο «μονάδων» και ενός Θεού που ενοικεί στην αυτογνωσία του ανθρώπου, θα τελειώσει τη ζωή του το 1600 στην πυρά της Ιεράς Εξέτασης. Καθώς η νεότερη επιστήμη καθρεφτίζει στη σχέση της με το πνεύμα της ελληνικής αρχαιότητας, με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο, μια ρήξη με μεσαιωνικές αξίες και μοντέλα σκέψης, μπροστά στα αιτήματα της από καιρό αναδυόμενης αστικής τάξης αλλά και προ της εμφάνισης αιτημάτων που ίσως για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας θα εκφραστούν με τέτοια καθαρότητα, εντούτοις οι μεσαιωνικές καταβολές δεν πεθαίνουν, μπολιάζουν τη νέα πραγματικότητα και σε μεγάλο βαθμό την καθορίζουν ως μήτρες που γεννούν ένα παιδί πολύ νέο και ανίσχυρο για να περπατήσει από μόνο του. Τα αρχέτυπα της δαντικής ποίησης υποδηλώνουν τον άχρονο χαρακτήρα τους καθώς μιλούν για υποστρώματα της ανθρώπινης ψυχής που σε μεγάλο βαθμό η Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός, με μεγάλο κόστος, θα θελήσουν να αποσιωπήσουν.

Ο Μιχαήλ Αγγελος Μπουοναρότι (Michelagelo Buonarroti) υπήρξε αναμφίβολα ένας από τους μεγαλύτερους εικαστικούς καλλιτέχνες όλων των εποχών (γλύπτης, ζωγράφος, αρχιτέκτονας και ποιητής, ο ίδιος). Ο ιταλός καλλιτέχνης ζωγραφίζει κατ' εντολή του Πάπα Παύλου Γ' στον δυτικό τοίχο της Capella Sixtina τη «Δευτέρα Παρουσία», 25 χρόνια μετά τη φιλοτέχνηση της οροφής του σίξτειου παρεκκλησιού της Capella Sixtina, ένα έργο που ξεκίνησε το 1508 ύστερα από ανάθεση του Πάπα Ιουλίου Β'. «Πιέζομαι περισσότερο από οποιονδήποτε άνθρωπο έχει ποτέ υπάρξει», σημείωνε ο ίδιος μιλώντας για τη δουλειά που τον απασχόλησε για τέσσερα χρόνια. Τώρα, ένα τέταρτο του αιώνα μετά τη φιλοτέχνηση της οροφής με σκηνές από μύθους της Πεντατεύχου, ζωγραφίζει τη «Δευτέρα Παρουσία», τη θριαμβευτική έλευση του Σωτήρα και την ημέρα της έσχατης κρίσης. Οταν ο Πάπας είδε το έργο ολοκληρωμένο, συγκλονίστηκε· έπεσε στα γόνατα και προσευχήθηκε και οι προσευχές του αντήχησαν σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Το έργο παριστάνει την ημέρα της «μέλλουσας κρίσης»: ο Χριστός εμφανίζεται οργισμένος και τιμωρός στο πάνω και μεσαίο μέρος του τεράστιου «φρέσκο», περιστοιχισμένος από γυμνούς αγίους και μάρτυρες με αγριωπά πρόσωπα και γουρλωμένα μάτια, που πολλοί από αυτούς κρατούν τα όργανα των βασανιστηρίων τους. Δίπλα στον Χριστό, στο αριστερό μέρος, βρίσκεται η Παρθένος Μαρία, ενώ ο Αγιος Βαρθολομαίος «στηρίζει» το πάνω μέρος της κατασκευής, καθώς ξεπροβάλλει από το πλήθος κρατώντας το δέρμα του, πάνω στο οποίο ο καλλιτέχνης είχε ζωγραφίσει το ίδιο του το πρόσωπο (τον άγιο Βαρθολομαίο τον είχαν γδάρει). Πιο κάτω, ψυχές ανεβαίνουν και κατεβαίνουν, υποκινούμενες από άπτερους αγγέλους και από δαίμονες. Στο κάτω μέρος της τοιχογραφίας οι νεκροί βγαίνουν από τους τάφους τους, ενώ δίπλα χαίνουν οι πύλες της Κόλασης... ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

Η γυναίκα που άλλαξε το πρόσωπο της τέχνης

• 50 χρόνια συμπληρώθηκαν από την ίδρυση του πρώτου Μουσείου Γκουγκενχάιμ. Πώς η ανιψιά του ιδρυτή έφερε τα πάνω κάτω
  

Εχουν περάσει ακριβώς 50 χρόνια από τη μέρα που το πρώτο Μουσείο Γκούγκενχαϊμ ιδρύθηκε στη Νέα Υόρκη, έπειτα από την παραγγελία του ιδρυτή του Σόλομον Γκούγκενχαϊμ στον αρχιτέκτονα Φρανκ Λόιντ Ράιτ να σχεδιάσει έναν «ναό του πνεύματος».

Το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ στη Νέα Υόρκη

Εκτοτε έχουν ιδρυθεί θυγατρικά μουσεία στο Μπιλμπάο, στο Βερολίνο, στο Λας Βέγκας και στα Αραβικά Εμιράτα. Είναι, όμως, το μικρότερο από όλα, η Συλλογή της Πέγκι Γκούγκενχαϊμ στη Βενετία, που εξακολουθεί να αιχμαλωτίζει τη φαντασία των εραστών της τέχνης, ακριβώς όπως το έκανε η ιδιοκτήτριά του Πέγκι, ανιψιά του Σόλομον, αλλάζοντας ριζοσπαστικά το πρόσωπο της τέχνης του 20ού αιώνα μέσα σε οκτώ χρόνια, τόσο με την ίδια τη ζωή της όσο και με τις καλλιτεχνικές επιλογές της.

Η Πέγκι Γκούγκενχαϊμ

Η γεννημένη το 1889 στη Νέα Υόρκη Πέγκι Γκούγκενχαϊμ φτάνει στο Παρίσι τη δεκαετία του 1920, όπου θα μείνει για 22 χρόνια έχοντας δύο κυρίαρχα ενδιαφέροντα: την τέχνη και το σεξ.

«Σύντομα ήξερα ακριβώς πού θα μπορούσε να βρεθεί κάθε έργο τέχνης στην Ευρώπη», γράφει η Πέγκι στην αυτοβιογραφία της. Λένε ότι είχε χίλιους εραστές, άντρες και γυναίκες, με τους οποίους πλάγιαζε για να μεγαλώνει η αυτοπεποίθησή της και να ξεχνάει την τεράστια σαν πατάτα μύτη της.

Οσο αγαπούσε την τέχνη και το σεξ, άλλο τόσο τη διέγειρε και η φήμη. Οταν ρώτησαν την Πέγκι Γκούγκενχαϊμ γιατί αγαπάει τον σουρεαλιστή ζωγράφο Μαξ Ερνστ, τον οποίο και παντρεύτηκε το 1941, εκείνη απάντησε: «Επειδή είναι τόσο όμορφος και τόσο διάσημος».

Ενας ακόμα διάσημος που πέρασε από το κρεβάτι της ήταν ο Σάμιουελ Μπέκετ, ο οποίος μέσα στις δώδεκα μέρες που πέρασαν μαζί την έπεισε να ξεχάσει τους μεγάλους ζωγράφους και να συγκεντρωθεί στους σύγχρονους.

Από τότε, η Πέγκι φιλοξενεί στις εκθέσεις σκίτσα του φίλου της Ζαν Κοκτό. Για πρώτη φορά συστήνει στο Λονδίνο τον Βασίλι Καντίνσκι. Και ύστερα τους σύγχρονους γλύπτες Χένρι Μουρ, Χανς Αρπ, Μπρανκούζι, Αλεξάντερ Κάλντερ και Αντον Πέβσνερ. Τη δεκαετία του 40 αγοράζει έργα των κορυφαίων Νταλί, Μπρακ, Πικάσο, Μοντριάν, Λεζέρ, Μιρό, Ερνστ και τα εκθέτει δίπλα σε άγνωστους νεαρούς Αμερικανούς: Μαρκ Ρόθκο, Ρόμπερτ Μάδεργουελ και την ατραξιόν της γκαλερί, τον Τζάκσον Πόλοκ, τον οποίο και πατρονάρει.

Η Πέγκι Γκούγκενχαϊμ πέθανε στις 23 Δεκεμβρίου του 1979. Οι στάχτες της θάφτηκαν στο μουσείο της Βενετίας δίπλα στους 14 αγαπημένους σκύλους της.

• Σοφία Στυλιανού, ΕΘΝΟΣ, 22/10/2009

Ματιές στον κόσμο

• Αγια Πετρουπολη, Εκθεση, Μουσείο Ερμιτάζ

• www. hermitagemuseum. org

«Ιερές εικόνες: Ελληνικές αγιογραφίες από την Συλλογή Βελιμέζη». Οι μεταβυζαντινές εικόνες της Συλλογής Βελιμέζη χρονολογούνται από τον 16ο έως τον 18ο αιώνα, όταν η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε καταλυθεί, αλλά οι καλλιτεχνικές παραδόσεις της διατηρούνταν ζωντανές και εξελίσσονταν. Η έκθεση στο Ερμιτάζ διοργανώθηκε σε συνεργασία με το Κοινωφελές Ιδρυμα «Αλέξανδρος Ωνάσης», στο οποίο μεταβιβάστηκαν οι εικόνες το 2008 ως δωρεά. Οι εικόνες που εκτίθενται αντιπροσωπεύουν όλες τις σχολές και τις περιοχές όπου αναπτύχθηκε η τέχνη της αγιογραφίας τα χρόνια εκείνα, δημιουργώντας ένα πολιτιστικό περιβάλλον που επέτρεψε στις παραδόσεις της βυζαντινής τέχνης να επιβιώσουν και να παραμείνουν, μέχρι σήμερα, πηγή έμπνευσης για τους σύγχρονους εικονογράφους, τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Ρωσία. Εως τις 13 Δεκεμβρίου.

• Κωνσταντινουπολη, Μπιεναλε

• www. iksv. org/bienal11

Η 11η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης της Κωνσταντινούπολης έχει ως κεντρικό θέμα το ερώτημα «Τι κρατάει ζωντανή την ανθρωπότητα;» (φράση που ακούγεται σ’ ένα τραγούδι του Μπρεχτ στην «Οπερα της πεντάρας») και είναι, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, προσανατολισμένη σε θέματα κοινωνικού και πολιτικού προβληματισμού. Οι επιμελήτριες της Μπιενάλε, μέλη της κροατικής κολεκτίβας WHW («Ποιος, Πώς και για Ποιον;»), έθεσαν ως στόχο μια πολύμορφη καλλιτεχνική εκδήλωση «εργαλείο γνώσης και σκέψης για τη διεθνή κατάσταση, χωρίς να καταντά ηθικοπλαστική ή βαρετή». Συμμετέχουν καλλιτέχνες από σαράντα χώρες, στη μεγάλη πλειοψηφία τους νέοι, με ισχυρή την παρουσία των γυναικών. Ανάμεσά τους, η τουρκική καλλιτεχνική κολεκτίβα Canan Senol, η φωτογράφος Λίντια Μπλίνοβα από το Καζακστάν, ο Πολωνός Αρτούρ Ζνίνκι με το έργο του «Δημοκρατίες», η ομάδα Etcetera από την Αργεντινή που παρουσιάζει μια πρωτότυπη αναπαράσταση καμπαρέ με τίτλο Internacional Errorista (φωτ.) Εως τις 8 Νοεμβρίου.

• Λονδινο, Εκθεση, Tate Modern

• www. tate. org. uk

«Pop Life: Art in a Material World». Η έκθεση κάνει μια μεγάλη αναδρομή στην ποπ-αρτ και στους επιγόνους της, εστιάζοντας στη σύνδεση αυτού του καλλιτεχνικού ρεύματος με τον κόσμο των media και του χρήματος και αναδεικνύοντας τον τρόπο διείσδυσης των καλλιτεχνών στη σύγχρονη καταναλωτική κουλτούρα. Παρουσιάζονται επί μέρους αφιερώματα στον Αντι Γουόρχολ, τον Κιθ Χάρινγκ, τον Τζεφ Κουνς, τον Μαουρίτσιο Κατελάν, τον Τακάσι Μουρακάμι (εδώ δίπλα στο έργο του «Hiropon 1997»), καθώς και στους πρωταγωνιστές της πολυσηζητημένης ομάδας «Νέοι Βρετανοί Καλλιτέχνες»: Ντάμιεν Χερστ, Τρέισι Εμιν, Σάρα Λούκας, Γκάβιν Τερκ και άλλους. Μέσα από το σύνολο των έργων που παρουσιάζονται, η έκθεση οδηγεί στο ερώτημα αν οι «ανατρεπτικές» ιδέες πολλών από αυτούς τους καλλιτέχνες είχαν κάποιο ουσιαστικό νόημα πέρα από τον ρηχό εντυπωσιασμό. Ως τις 17 Ιανουαρίου.

• Μαντσεστερ, Εκθεση, Manchester Art Gallery

• www. manchestergalleries. org

«Angels of Anarchy - Women Artists and Surrealism». Ο «Αγγελος της Αναρχίας» ήταν μια γύψινη γυναικεία προτομή φτιαγμένη από την Εϊλίν Αγκαρ και στολισμένη με διαμάντια, χάντρες και φτερά. Η Αγκαρ (1904-1991), η μόνη γυναίκα που συμμετείχε στη Διεθνή Εκθεση Σουρεαλισμού το 1936, πίστευε ότι στο σουρεαλιστικό πεδίο η γυναικεία φαντασία υπερτερεί της ανδρικής, γιατί βρίσκεται πιο κοντά στο υποσυνείδητο. Και η αλήθεια είναι ότι η σχέση των γυναικών δημιουργών με τον σουρεαλισμό είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και γόνιμη, καθώς το κίνημα τους έδωσε τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν την ανδρική κυριαρχία και την «αντικειμενοποίηση» του γυναικείου σώματος. Η έκθεση στο Μάντσεστερ, αφιέρωμα στη γυναικεία εκδοχή του σουρεαλισμού, περιλαμβάνει έργα μιας πλειάδας γυναικών καλλιτεχνών, ανάμεσά τους η Φρίντα Κάλο, η Ντοροθέα Τάνινγκ, η Εϊλίν Αγκαρ (εδώ το έργο της «Αγγελος του ελέους», 1934), η Μέρετ Οπενχάιμ, οι φωτογράφοι Ντόρα Μάαρ, Λι Μίλερ και Φραντσέσκα Γκούντμαν. Εως τις 10 Ιανουαρίου.

• Εκθεση, Metropolitan Museum of Art

• www. metmuseum. org

«Looking In: Robert Frank’s “The Americans”». Στα μέσα της δεκαετίας του ’50, ο Ελβετός φωτογράφος Ρόμπερτ Φρανκ ταξίδεψε για μεγάλο διάστημα με αυτοκίνητο στο εσωτερικό των ΗΠΑ, από τη Νέα Υόρκη μέχρι την Καλιφόρνια και τις νότιες πολιτείες, τραβώντας χιλιάδες φωτογραφίες στη διάρκεια αυτών των ταξιδιών. Χρειάστηκε ένα χρόνο για να τις τυπώσει και να διαλέξει τελικά τις 83 που περιέχονται στο κλασικό πλέον άλμπουμ του «Οι Αμερικανοί», το οποίο επικρίθηκε για τον πεσιμισμό του τότε και εκθειάστηκε αργότερα για την πολιτική του διορατικότητα. Η έκθεση αποτίει φόρο τιμής σε αυτό το ιστορικό βιβλίο, που οι φωτογραφίες του δεν κάνουν πλέον την ίδια εντύπωση όπως πριν από 50 χρόνια, καθώς έκτοτε το στυλ του Ρόμπερτ Φρανκ βρήκε πολλούς μιμητές, ενώ η χώρα που «συνέλαβε» τότε με τον φακό του έχει αλλάξει. Ως τις 3 Ιανουαρίου. [Η Καθημερινή, Kυριακή, 25 Oκτωβρίου 2009]

«Να λάβουμε υπ’ όψιν τις ζωές των μεταναστών»

• «Στο σταυροδρόμι», εγκατάσταση της Καλλιόπης Λεμού στο Βερολίνο

Προσεγγίζοντας την πύλη του Βραδεμβούργου από την εντυπωσιακή Ούντερ ντεν Λίντεν, τη μεγαλύτερη σε μήκος λεωφόρο του Βερολίνου, η θέα μιας εγκατάστασης που υψώνεται λίγα μέτρα πίσω από τη θρυλική πύλη εκπλήσσει το βλέμμα - είναι μία εικόνα πολύ ανθρώπινη μέσα σ' ένα περιβάλλον χαρακτηριστικά αυστηρό.

Εδώ, στην καρδιά της Ευρώπης αλλά και του διοικητικού κέντρου του Βερολίνου, σε μία χώρα που ακόμα αναμετριέται με τις ενοχές της, η εγκατάσταση με τις εννέα αναποδογυρισμένες βάρκες σφηνωμένες σε έναν σταυροειδή σκελετό ύψους 13 μέτρων σπάει την υπόκωφη ένταση που προκαλεί το φορτίο της ιστορίας και μιλά για το δύσκολο ταξίδι του ξεριζωμού που ακολουθούν οι μετανάστες στην πορεία τους για τη Δύση.

Το «Αt Crossroads» (Στο Σταυροδρόμι) είναι το τρίτο μέρος μια τριλογίας γλυπτικών εγκαταστάσεων της καλλιτέχνιδος Καλλιόπης Λεμού που ξεκίνησε το 2006 στην Ελευσίνα με το έργο «Πορθμεία» και συνεχίστηκε στην Κωνσταντινούπολη με το «Κύκλιο Ταξίδι» το 2007. Πρόκειται για ένα σπονδυλωτό έργο που αναφέρεται στην έννοια της μετάβασης αλλά και ειδικότερα, στην περιπέτεια και την κακουχία των μεταναστών που αγωνίζονται να φθάσουν στη Δύση. Κοινό στοιχείο και στις τρεις εγκαταστάσεις οι βάρκες - όλες τους πραγματικές βάρκες που έχουν χρησιμοποιηθεί για τη μεταφορά λαθρομεταναστών από τα παράλια της Τουρκίας στην Ελλάδα και τις οποίες η Λεμού βρήκε εγκαταλελειμμένες στις ακτές της Χίου (ο τόπος καταγωγής της) και της Μυτιλήνης.

Μόνιμη θέση

Η παρουσίαση του τελευταίου αυτού μέρους στο Βερολίνο γίνεται στο πλαίσιο των επίσημων εκδηλώσεων για την 20ή επέτειο της Πτώσης του Τείχους και την επέτειο για την επανένωση της Γερμανίας. Αξιοσημείωτο είναι ότι, όπως σημειώνουν οι διοργανωτές, για πρώτη φορά δίδεται ο χώρος γύρω από την πύλη του Βραδεμβούργου για την τοποθέτηση έργου τέχνης. Σε αυτό συνέβαλε η θερμή υποστήριξη του έργου από την Ακαδημία Καλών Τεχνών (Akademie der Kunste), ο κυρίως οργανωτικός φορέας μαζί με το Ελληνικό Ινστιτούτο Μεταναστευτικής Πολιτικής (ΙΜΕΠΟ) στην Αθήνα το οποίο μάλιστα χρηματοδοτεί μέρος της πολυέξοδης αυτής παραγωγής. Το έργο θα βρίσκεται στη συγκεκριμένη θέση έως το τέλος Οκτωβρίου αλλά το 2010 θα εγκατασταθεί μόνιμα σε άλλο σημείο του Βερολίνου.

Η Ακαδημία υποστήριξε το έργο και για λόγους πολιτικούς, προβάλλοντας σε αυτό την πολιτική της τοποθέτηση εναντίον μιας «κλειστής Ευρώπης».

Βιωματικό έργο

Για την ίδια την Καλλιόπη Λεμού όμως η πολιτική παράμετρος του έργου δεν ήταν ποτέ το κυρίως ζητούμενο. «Η προσέγγισή μου είναι περισσότερο ανθρωπιστική και όχι πολιτική. Το γλυπτό αυτό το αντιλαμβάνομαι ως μία αφύπνιση συνειδήσεων. Θα ήθελα να ευαισθητοποιήσει τον κόσμο ώστε να δει τους μετανάστες μ' ένα μάτι πιο ζεστό. Δεν μπορώ να προσφέρω λύσεις στο πρόβλημα της μετανάστευσης, θεωρώ όμως ότι τουλάχιστον είναι ηθική μας υποχρέωση να λάβουμε υπ' όψιν τις ζωές των μεταναστών», λέει η Καλλιόπη Λεμού.

Αυτή η συναισθηματική προσέγγιση διαπνέει όλο το φάσμα της δουλειάς της αφού όπως λέει η ίδια, το έργο της είναι «βιωματικό». Δεν είναι εξάλλου τυχαίο, ότι με κάποιον έμμεσο τρόπο, το τι σημαίνει ξεριζωμός ή μετανάστευση το έχει νιώσει και η ίδια. Καταρχήν, μέσα από τις διηγήσεις των παππούδων της που έφθασαν στην Ελλάδα με τη Μικρασιατική καταστροφή και έπειτα όταν ο καπετάνιος-πατέρας της (η Λεμού κατάγεται από την εφοπλιστική οικογένεια Νικολού της Χίου και είναι παντρεμένη με τον εφοπλιστή Χρήστο Λεμό) έλειπε μήνες στα μακρινά ταξίδια της θάλασσας. Η εγκατάσταση της Λεμού στο Λονδίνο σε ηλικία είκοσι ετών ήταν και αυτή ένα είδος «αποχωρισμού» από την πατρίδα.

Η έννοια του ταξιδιού και της μετάβασης εμφανίζεται στη δουλειά της ήδη από την πρώτη ατομική έκθεση της Λεμού στην Ελλάδα που έγινε στη Σύρο το 2006. Ακολουθεί η εν λόγω τριλογία. Στην Ελευσίνα, πέντε βάρκες τοποθετούνται κατακόρυφα σχηματίζοντας ένα κλοιό και με το εσωτερικό τους στραμμένο προς τα έξω. Τα ταλαιπωρημένα ξύλινα σκαριά είναι μία μεταφορά για το πληγωμένο ανθρώπινο σώμα. Τόπος του αρχαίου μύθου της Δήμητρας και της Περσεφόνης, η Ελευσίνα γίνεται ο πλέον κατάλληλος τόπος για να φιλοξενήσει ένα έργο που μιλάει για το «ταξίδι» και τον κύκλο της ζωής.

Εναν χρόνο μετά, η εγκατάσταση «Κύκλιο Ταξίδι» στην Κωνσταντινούπολη (στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Santralistanbul στο Πανεπιστήμιο Μπιλγκί) εκφράζει την ελπίδα και τη συνεργασία.

Στο έργο του Βερολίνου, οι εννέα βάρκες είναι τοποθετημένες παράλληλα με την πύλη του Βραδεμβούργου και όχι με φορά που να τη διατρέχει. Το άγαλμα της Νίκης στην κορυφή της πύλης έχει την πλάτη γυρισμένη προς την εγκατάσταση. «Οι μετανάστες δεν έχουν ενσωματωθεί στον νέο τους προορισμό. Σαν τα ψάρια μέσα στα δίκτυα, βρίσκονται παγιδευμένοι σ' έναν γεωμετρικό, σκελετό, σύμβολο της τάξης και της λογικής της Δύσης», εξηγεί η Λεμού.

Ο ρόλος της τέχνης

Οπως συνέβη και στα υπόλοιπα μέρη της τριλογίας, ο ίδιος ο τόπος αποτελεί μέρος της σύλληψης του έργου. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τις μεγάλες διαστάσεις των έργων της είναι ο λόγος που η Λεμού δεν έχει παρουσιάσει τη δουλειά της σε γκαλερί.

«Η τριλογία καταλήγει εδώ στο σταυροδρόμι της Ευρώπης, σε μία χώρα που είναι ισχυρή και η οποία είχε ανέκαθεν πολλούς μετανάστες. Εδώ είναι που αποφασίζεται το μέλλον αυτών των ανθρώπων», λέει η Καλλιόπη Λεμού. Το «At Crossings» αποπνέει μια ατμόσφαιρα σιωπηλού δράματος και μιλά για τη σημασία της διαφύλαξης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Το τι συνεπάγεται αυτό σε πολιτικούς όρους παραμένει ένα δυσεπίλυτο θέμα. Η τέχνη προσφέρει τη δική της, αφαιρετική ανάγνωση προκαλώντας σκέψεις και συναισθήματα.

Γερμανικό λεύκωμα

Η τριλογία της Καλλιόπης Λεμού ξετυλίγεται μέσα από μια φωτογραφική έκθεση στο φουαγιέ της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Βερολίνου.

Μέσα στο 2010 αναμένεται από τον γερμανικό εκδοτικό οίκο Steidl το βιβλίο «Crossings» (Τέμνουσες Διαδρομές) που καταγράφει τα έργα και αναλύει σχετικά θέματα. Μεταξύ των συγγραφέων είναι οι Παύλος Ελευθεριάδης, λέκτορας της Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Thomas Pogge, καθηγητής Φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο Γιέηλ, Arthur Danto, ιστορικός τέχνης και φιλόσοφος και Andrew Lambirth κριτικός τέχνης στο βρετανικό περιοδικό The Spectator.

• Της Αλεξανδρας Κοροξενιδη, Η Καθημερινή, 25/10/2009

Αφηγήσεις ζωγραφικής

Εργο της Φανής Μιχαηλίδη

Την πρόσφατη ζωγραφική τους δημιουργία, παρουσιάζουν αυτές τις μέρες στην γκαλερί «Χρυσόθεμις» (25ης Μαρτίου 20, Χαλάνδρι) η Φανή Μιχαηλίδη και η Ιωάννα Τερλίδου. Ενας εικαστικός «διάλογος» με διαφορετική αφετηρία και έκφραση, αλλά με κοινό νήμα το «ταξίδι» σε τόπους και πρόσωπα αγαπημένα. Οδηγός, η μνήμη, που άλλοτε «αφηγείται» ιστορίες της καρδιάς κι άλλοτε «εστιάζει» σε χώρους, όπου κυριαρχεί το χρώμα και η χρήση διαφόρων υλικών.

Η Φανή Μιχαηλίδη εκθέτει δημιουργίες των τελευταίων δύο χρόνων. Εικόνες μνήμης από την πατρική και μητρική γη, συνθέτουν έναν κόσμο ρεαλιστικό για την ίδια, αλλά για τους θεατές παραμυθένιο, ακραίο, εξπρεσιονιστικό. Αυτή η συνομιλία αποφέρει μια ενδιαφέρουσα σχέση ανάμεσα στη δημιουργό και το θεατή. Η χρωματική της γκάμα δεν είναι στερεότυπη, μονομερής προς μία κατεύθυνση, αλλά πλούσια, πότε θερμή, πότε ψυχρή, αναλόγως με τις ανάγκες της αποκάλυψης των θεμάτων, μέσα από την προσωπική της εικαστική γλώσσα. Το κάθε έργο αποτελεί συμπύκνωση μιας ολόκληρης ιστορίας. Αλλωστε, αυτό που απασχολεί τη δημιουργό είναι να κάνει γνωστές τις ιστορίες της μέσα από τη ζωγραφική της. Μία ζωγραφική η οποία έχει μικρά και μεγάλα μυστικά καταγραμμένα σε μια επιφάνεια, που αποκτά πολυτιμότητα μέσα από τις μικρές και μεγάλες λεπτομέρειες της ζωγραφικής διήγησης.

Εργο της Ιωάννας Τερλίδου

«Στα έργα της Ιωάννας Τερλίδου» σημείωνε σε προηγούμενη παρουσίαση η Αθηνά Σχινά «η μορφοποίηση ταυτίζεται με την ίδια τη χειρονομία και την γραφή της εικόνας. Μιας εικόνας που αποτελείται από στιγμιότυπα και εντυπώσεις του παρελθόντος και του παρόντος, των μύθων και της αλληγορίας, των αρχετύπων και των καίριων λεπτομερειών που κάνουν τα "όντα" της να φανερώνονται ζωντανά και δρώντα μπροστά στα μάτια του θεατή...». Με τις ίδιες βασικές αρχές, αλλά με διαφορετική μορφοπλαστική γλώσσα, η Ι. Τερλίδου εκθέτει έργα των τελευταίων χρόνων. Μεγαλύτερη αφαιρετική διάθεση και χρήση διαφόρων υλικών (μαλλί, κλωστές κ.ά.), είναι τα νέα στοιχεία που διαφοροποιούν την τωρινή της δημιουργία από την προηγούμενη. Σημειώνουμε ότι η Ιωάννα Τερλίδου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι, στα εργαστήρια σχεδίου, ταπισερί και ψηφιδωτού. Παρουσίασε έργα της σε 12 ατομικές και πολλές ομαδικές εκθέσεις.

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

11/10/2009

-- ΑΤΙΤΛΟ

8/10/2009

-- Χρωστήρες γυναικών

23/1/2005

-- Ταξίδια μνήμης

18/5/2003

-- Ο ταλαντούχος κύριος Ιωάννης Μουχασίρης

26/8/2001

-- Πηγή έμπνευσης, η φύση

Παρουσιάστηκε το βιβλίο της «Καπέλα Σιξτίνα»

• Ένας εκπληκτικός τόμος που στην ελληνική του έκδοση θα επιτρέψει στο ευρύτερο ελληνικό κοινό που εκτιμά την ιταλική τέχνη να προσεγγίσει περισσότερο το έργο του Μιχαήλ Αγγέλου.

Με μια νέα ερμηνευτική προσέγγιση και το χρωματικό μεγαλείο της σχετικά πρόσφατης αναπαλαίωσης η εξέχουσα πολιτιστική καρδιά του Βατικανού, η Καπέλα Σιξτίνα, έρχεται να μαγέψει το ελληνικό αναγνωστικό κοινό.

Ένας μεγάλος τόμος 352 σελίδων με 185 εικόνες από τις μοναδικές τοιχογραφίες που φιλοτέχνησε στο μεγαλύτερο μέρος ο Μιχαήλ Άγγελος, σε συνάρτηση με τις θεολογικές ερμηνείες της εποχής τους, όπου ακόμη και τα χρώματα έχουν τον δικό τους συμβολισμό, συνθέτουν ένα μοναδικό έργο. Πρόκειται για την μετάφραση στα ελληνικά του βιβλίου «Καπέλα Σιξτίνα» (Νέα ερμηνευτική Προσέγγιση μετά την αποκατάσταση των τοιχογραφιών) που υπογράφει ο καθηγητής Ιστορίας Χριστιανικής Τέχνης κ. Heinrich W. Pfeiffer και ο εκδοτικός οίκος ΚΑΠΟΝ, το οποίο παρουσιάστηκε σήμερα στην Εθνική Πινακοθήκη.

Ένα βιβλίο που εκδόθηκε το 2007 και έχει μεταφραστεί μέχρι σήμερα σε 8 γλώσσες, αποτελώντας την κορωνίδα της τεράστιας βιβλιογραφίας γύρω από το διασημότερο παρεκκλήσιο του κόσμου, όπως εξήγησε η εκδότρια κα Ραχήλ Καπόν.

Ένας εκπληκτικός τόμος που στην ελληνική του έκδοση θα επιτρέψει στο ευρύτερο ελληνικό κοινό που εκτιμά την ιταλική τέχνη να προσεγγίσει περισσότερο το έργο του Μιχαήλ Αγγέλου και να εκτιμήσει το επιστημονικό περιεχόμενο αυτού, όπως είπε στον χαιρετισμό που απηύθυνε ο πρέσβης της Ιταλίας Τζιαν Πάολο Σκαράντε.

Με δεδομένη την πεποίθηση ότι το περιεχόμενο ορίζει τη μορφή και όχι το αντίθετο, όπως εξήγησε ο ίδιος, ο κ. Pfeiffer ερεύνησε το θεολογικό περιεχόμενο των νωπογραφιών και το ερμήνευσε με το σωστό τρόπο. Ο ίδιος μέσα από μία αρκετά αναλυτική περιγραφή του έργου θέλησε να δώσει στην κατάμεστη αίθουσα μια ιδέα της ευρείας και ενδιαφέρουσας θεματικής του βιβλίου, ευχόμενος σε όλους να νοιώσουν τη χαρά που νοιώθει κανείς βλέποντας τα χρώματα και τα σχήματα των τοιχογραφιών της Καπέλα Σιξτίνα, έχοντας συνάμα και συνείδηση του πραγματικού περιεχομένου τους.

Ως μια λαμπρή έκδοση της πολύτιμης μελέτης του καθηγητή Heinrich Pfeiffer, η οποία συνοδεύεται από την φαντασμαγορία της νέας εικόνας της Σιξτίνα και την εγγύηση των εκδόσεων Καπον για διπλή απόλαυση του πνεύματος και του βλέμματος, χαρακτήρισε το βιβλίο η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης και καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης κα Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα.

www.kathimerini.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ

«Πραγματικότητες και πιθανότητες»

• Τα μηνύματα 11 δημιουργών μέσα από τη σύγχρονη φωτογραφική τέχνη στην Χippas Gallery

ΕΚΘΕΣΗ. Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι εύκολο να φτάσει κανείς στην Χippas Gallery. Αν έχεις συνηθίσει να πηγαίνεις παντού με το αυτοκίνητο, και βλέπεις Σοφοκλέους στη διεύθυνση, νομίζεις ότι θα παρκάρεις απ’ έξω από την γκαλερί. Στην περίπτωση μας, τα εγκαίνια της ομαδικής έκθεσης «Πραγματικότητες και πιθανότητες» ήταν το βράδυ της περασμένης Πέμπτης, στη συμβολή σχεδόν της Σοφοκλέους με την Πειραιώς. Εκεί όπου κλείνουν οι ασφάλειες του αυτοκινήτου και προσεύχεσαι να ανάψει γρήγορα το φανάρι.

Η έκθεση ευτυχώς μας αποζημίωσε. Με 11 καλλιτέχνες που είχαν κάτι κοινό να πουν κι ας ήταν τόσο διαφορετικά τα μηνύματα στα έργα τους. Η σύγχρονη φωτογραφική τέχνη σε δωμάτια με λευκούς τοίχους. Μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου ο Γιώργης Γερόλυμπος, η Χριστίνα Δημητριάδη, ο Πέτρος Ευσταθιάδης, ο Πάνος Κοκκινιάς, η Ευαγγελία Κρανιώτη, η Δήμητρα Λαζαρίδου, ο Νίκος Μάρκου, ο Βασίλης Πολυχρονάκης, ο Γιώργος Πρίνος, ο Δημήτρης Τσουμπλέκας και ο Πέτρος Χρυστοστόμου θα λένε τις δικές τους ιστορίες.

Η Αλεξάνδρα Μόσχοβη επιμελήθηκε την έκθεση. «Η κατασκευασμένη φωτογραφική εικονοπλασία εισάγει ένα νέο είδος συνείδησης γύρω από τη φωτογραφία ως αναπαράσταση η οποία την απελευθερώνει από τη μονοσήμαντη σχέση της με το ανάφορό της αλλά και από το ηθικό βάρος του αληθινού». Και επειδή μπορεί να μην τα καταλαβαίνουμε και τόσο καλά όλα αυτά, καλύτερα να δούμε τι κρύβεται πίσω από τις φωτογραφίες των καλλιτεχνών με τίτλους όπως «Margherita», «Urania» και «Whispering words of love».

Ο Γιώργης Γερόλυμπος έστησε το δικό του προεκλογικό πανηγύρι, με σημαίες στο ένα έργο από το ένα μεγάλο κόμμα και στο άλλο, από τον «αντίπαλο». Πράσινη και μπλε λαοθάλασσα. Από ψηλά «είδε» την πόλη και ο Νίκος Μάρκου για να αποκαλυφθούν αντιθέσεις, όλη η ασχήμια, όλη η πραγματικότητα, καμία πιθανότητα. Θα προτιμήσουμε μάλλον τη νυχτερινή λήψη πίσω από τον Ευαγγελισμό.

Ο Πάνος Κοκκινιάς έστησε τους κομπάρσους-πρωταγωνιστές του στο μετρό. Εδειξε τι γίνεται με ένα ζευγάρι κίτρινα πλαστικά γάντια. Ο Γιώργος Πρίνος προτίμησε το σκοτάδι, σε έγχρωμες, μελαγχολικές εικόνες, περιπέτειες της νύχτας.

Ο Πέτρος Ευσταθιάδης έφτιαξε υπαίθριο... στούντιο με «μοντέλο» έναν στρατιώτη, ένα «wonder boy», έναν άνθρωπο με... μήλα, ένα κορίτσι με μια τούρτα γενεθλίων.

Η Ευαγγελία Κρανιώτη φωτογράφησε το κορίτσι με τις δύο μικρές αλογοουρές με στολή μπαλέτου. Ενα κομμένο κεφάλι ψαριού. Ο Βασίλης Πολυχρονάκης «ανέβασε» τον «Μιχάλη» πάνω στον πάγκο της κουζίνας για να καπνίζει ξαπλωμένος. Και την «Sirine» στο δωμάτιο ενός ξενοδοχείου. Την «Μargerita» με πλάτη σε ένα πιάτο με μακαρόνια με κέτσαπ.

Η Χριστίνα Δημητριάδη ανέτρεψε τη βαρύτητα, δημιούργησε λευκές εικόνες με ένα twist τουλάχιστον σε κάθε ιστορία. Η Δήμητρα Λαζαρίδου μπήκε μέσα στο μυαλό των ανθρώπων. Ακουσε ακόμη και τις σκέψεις τους. Ψιθύρισε λέξεις αγάπης.

Ο Δημήτρης Τσουμπλέκας ξεδίπλωσε τη σειρά φωτογραφιών από το... οικογενειακό άλμπουμ παιδικών χρόνων. Ενας μικρός θαυμαστός κόσμος, η αρχιτεκτονική «εντός» μας. Ο Πέτρος Χρυσοστόμου έχτισε μια πελώρια περούκα-γλυπτό μέσα σ’ ένα σαλόνι. Δίπλα σε κάτι τεράστια αβγά για τη... χαμένη νιότη.

Και όλα αυτά «χώρεσαν» στην Xippas Gallery. Στην οδό Σοφοκλέους 53D. Mην ξεχάσετε το D. Γιατί εγώ ανέβηκα στα 53 κατά λάθος και είδα μόνο τις πραγματικότητες... Στο D είδα και τις πιθανότητες.

• Της Σαντυς Tσαντακη, Η Καθημερινή, 21/10/2009

Έκθεση με χαρακτικά για τη Θεσσαλονίκη

• Περισσότερα από 200 χαρακτικά με θέμα τη Θεσσαλονίκη παρουσιάζονται σε έκθεση στην πινακοθήκη της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών.

Χαρακτικά μεγάλης ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας που αποτυπώνουν τη ζωή στη Θεσσαλονίκη από τον 15ο μέχρι το 19ο αιώνα παρουσιάζονται στην πινακοθήκη της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών (Ν. Γερμανού 1). Την έκθεση συνδιοργανώνουν το Μουσείο Φωτογραφίας «Χρήστος Καλεμκερής» του Δήμου Καλαμαριάς, η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών και ο Δήμος Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο των 44ων «Δημητρίων».

Θα εκτεθούν περισσότερα από 200 χαρακτικά με θέμα την περιοχή της Θεσσαλονίκης από τις συλλογές των Γιώργου Πατιερίδη και Κώστα Σταμάτη. Ορισμένα από αυτά παρουσιάζονται δημόσια για πρώτη φορά και τα περισσότερα φιλοξενούνται σε περιοδικά και εφημερίδες ή ήταν ένθετα μέσα σε περιηγητικά ή εγκυκλοπαιδικά βιβλία.

Η έκθεση διαρθρώνεται σε επτά θεματικές ενότητες: «Χάρτες και λιμενοδείκτες», «Απόψεις της πόλεις», «Ενδυμασίες των ανθρώπων», «Μνημεία και αρχιτεκτονικά σχέδια ναών», «Σημαντικά γεγονότα», «Προσωπικότητες της πόλης» και «Σκηνές καθημερινής ζωής». Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι ορισμένα από τα μνημεία που αποτυπώνονται στα χαρακτικά δεν υπάρχουν πια, όπως η κιονοστοιχία με τις «Μαγεμένες», η Χρυσή Πύλη, το παραθαλάσσιο, το δυτικό και το ανατολικό τείχος της πόλης και το περιτείχισμα του Λευκού Πύργου. Η έκθεση εγκαινιάζεται την ερχόμενη Παρασκευή, στις 8 μ.μ., και θα διαρκέσει μέχρι τις 23 Νοεμβρίου.

www.kathimerini.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ - ΜΠΕ

Δημοπρασία έργων 131 σημαντικών Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών

Το περίφημο «Καρουσέλ για τα παιδάκια του Βιετνάμ», έργο του Αλέξη Ακριθάκη, διαστάσεων 3,5 x 3,5 μέτρων, που για πολλά χρόνια εκτίθετο στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, στη Θεσσαλονίκη, στην Εθνική Πινακοθήκη και στο Μουσείο Μπενάκη, θα δημοπρατηθεί μαζί με άλλα 131 έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών στο Ζάππειο Μέγαρο, το Σάββατο 31 Οκτωβρίου, από τον Οίκο Δημοπρασιών Βέργος.

Στη λίστα της δημοπρασίας συμπεριλαμβάνονται το «Κυνήγι των λιονταριών στην Τύνιδα» του Θεόφιλου [Χατζημιχαήλ], που ως το 1973 βρισκόταν στη συλλογή Δ. Τακτικού στη Μυτιλήνη και η «Παραλία του Βόλου στο φως του φεγγαριού» του Κωνσταντίνου Βολανάκη, το οποίο έως τη δεκαετία του 1960 ανήκε στον γνωστό σκηνογράφο Φαίδωνα Παπαμιχαήλ.

Επίσης, ο «Τοίχος με ιστορία ζωγραφισμένος κατά Στανισλάβσκι» του Σπύρου Βασιλείου, η πολυεκτεθειμένη «Άποψη της Eygalieres» του Μάριου Πράσινου, οι «Μελέτες για τα Επιθαλάμια» του Γιάννη Μόραλη και έργα ακόμη 80 καλλιτεχνών.

www.kathimerini.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ - ΜΠΕ

Εικόνες και είδωλα

• Δίπλα στα αριστουργήματα της βυζαντινής τέχνης, πορτρέτα του Μάο, του Λένιν, της Μέριλιν και αυτοπροσωπογραφίες του Αντι Γουόρχολ στην πρωτότυπη έκθεση για τον βασιλιά της ποπ αρτ

«Ο Αντι Γουόρχολ πέθανε στις 22 Φεβρουαρίου 1987. Τέσσερις ημέρες αργότερα, τελέστηκε εξόδιος ακολουθία στη βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Πνεύματος στο Πίτσμπουργκ. Στο Βυζαντινό Ελληνικό Καθολικό Νεκροταφείο του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή, μια μικρή ομάδα πενθούντων παρακολούθησαν την ταφή ενός από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες του τέλους του 20ού αιώνα».

Αυτοπροσωπογραφία του Αντι Γουόρχολ, από την έκθεση στο Βυζαντινό Μουσείο.

Ετσι ξεκινά το κείμενο του επιμελητή της έκθεσης Αντι Γουόρχολ στο Βυζαντινό Μουσείο της Αθήνας, Πολ Μουρχάουζ (διευθυντή του τμήματος της Νάσιοναλ Πόρτρετ Γκάλερι στο Λονδίνο, για τον 20ό αιώνα).

• Ακραία αντιθετική

Η Αθήνα πρωτοτυπεί με την έκθεση «Γουόρχολ + Εικόνα» και παρουσιάζει μέσα στους χώρους του Βυζαντινού Μουσείου γνωστά έργα του καλλιτέχνη, το όνομα του οποίου έχει απολύτως ταυτισθεί με την ποπ αρτ. Σε ένα πρώτο επίπεδο, η σύνδεση Βυζαντινών εικόνων και πορτρέτων του Γουόρχολ μοιάζει και είναι αδιανόητη. Οχι μόνο γιατί ο ίδιος ουδέποτε υπήρξε αγιογράφος, ούτε καν για λόγους ιστορικούς ή παράβασης της αξίας των ιερών συμβόλων. Η σχέση υπάρχει ακριβώς γιατί είναι ακραία αντιθετική.

Ο Γουόρχολ υπήρξε σπουδαίος καλλιτέχνης και η έκθεση στο Βυζαντινό Μουσείο δεν αποδεικνύει το μέγεθος της σημασίας του έργου του. Είναι μικρή και με λίγα καλά έργα από τρεις φάσεις δουλειάς. Αυτοπροσωπογραφίες του, ο Μάο, ο Λένον, ο Ιόλας, η Μέριλιν, εικόνες ειδώλων που έχουν κάνει τον γύρο του κόσμου δεκάδες φορές, που έχουν εδώ και πολλά χρόνια περάσει στους αθανάτους, και που σοφά ο Γουόρχολ χρησιμοποίησε σαν «εικόνες-είδωλα», βρίσκονται για λίγο δίπλα στα αριστουργήματα της βυζαντινής τέχνης. Οι αντιθέσεις ολοφάνερες: το μοναδικό - το πολλαπλό, το χειροποίητο - το κατασκευασμένο, το μυστικό - το προφανές, το πολύτιμο - το πολυτελές, το σεμνό - το φανταχτερό. Κάθε προσπάθεια ανάγνωσης του έργου του Γουόρχολ χρειάζεται καλή πίστη και δεν είναι αυτονόητο. Ακόμη σήμερα, πολλοί αναρωτιούνται για την αξία του έργου του. Αν όμως σκεφτούμε πως εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο «λατρεύουν», τα είδωλα εξίσου, αν όχι περισσότερο, από τον Θεό, τότε η έκθεση στην Αθήνα μοιάζει επίκαιρη και τολμηρή. Η επίσκεψή της δεν δίνει το έργο του Γουόρχολ, πολύ περισσότερο δείχνει το νόημά του. Δείτε την σαν αφορμή για στοχασμό.

* Εως 10 Ιανουαρίου 2010

• ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΥ, ΕΘΝΟΣ, 18/10/2009
  

ΠΟΡΤΡΕΤΑ ΑΠΟ ΤΟ «ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ»

Παράλληλα με την έκθεση Γουόρχολ + Εικόνα στο Βυζαντινό Μουσείο, η αίθουσα τέχνης «Πότνια Θηρών» παρουσιάζει τη μεγαλύτερη έως τώρα έκθεση με επίκεντρο τα screen tests του Γουόρχολ. Πρόκειται για την σπάνια ευκαιρία να δούμε 100 από τα σύντομα «κινηματογραφικά πορτρέτα» τα οποία ο Γουόρχολ φιλμάρισε από το 1964 και για δύο χρόνια μέσα στο περίφημο στούντιό του, γνωστό ως «Εργοστάσιο». Εκατόν ογδόντα εννέα άτομα πέρασαν από εκεί και πόζαραν για τρία λεπτά, ακίνητοι, γνωρίζοντας ότι το πορτρέτο τους θα περάσει στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης. Ανάμεσά τους ο Μαρσέλ Ντισάν, ο οποίος κινηματογραφήθηκε από τον Γουόρχολ στις 7 Φεβρουαρίου 1966 στην γκαλερί Cordier - Ekstrom (φωτογραφία Nat Finkelstein). Οι συνθήκες φωτογράφησης ήσαν για όλους ίδιες: κανένας ήχος, καμία αφήγηση ή δράση.

- Εως 10/1, οδός Ζαΐμη στα Εξάρχεια.

Ποια θα είναι η μοίρα τους στους Sotheby's;

Ο πίνακας του Νικολάου Γύζη «Διαβάζοντας τη μοίρα», ένα από τα ωραιότερα έργα του ζωγράφου που ανακαλύφθηκε πρόσφατα, ξεχωρίζει στη φθινοπωρινή δημοπρασία Greek Sale του οίκου Sotheby's, που θα γίνει στο Λονδίνο τη Δευτέρα 9 Νοεμβρίου.

Η τιμή εκτίμησης του έργου κινείται μεταξύ 230.000-350.000 ευρώ. Το έργο φιλοτεχνήθηκε στο Μόναχο στη δεκαετία του 1880 και ανακαλύφθηκε σε αμερικανική συλλογή, της οποίας αποτελούσε μέρος εδώ και μισό αιώνα. Απεικονίζει μια ανύπαντρη κοπέλα να αποστρέφει το πρόσωπό της από μια γριά που λέει τη μοίρα, ενώ είναι περιτριγυρισμένη από τους νεαρούς φίλους της που την παρατηρούν και γελούν.

Ανάμεσα στα 173 έργα της δημοπρασίας, τα περισσότερα του 19ου και του 20ού αιώνα, βρίσκονται ακόμα πίνακες των Σπύρου Βασιλείου, Γιάννη Σπυρόπουλου, Γεώργιου Ιακωβίδη, Γιώργου Μπουζιάνη και Νίκου Χατζηκυριάκου - Γκίκα.

Η «Οδός Πατησίων» του Σπύρου Βασιλείου, ένα από τα κεντρικά έργα της δημοπρασίας, θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα έργα του καλλιτέχνη που έχουν δημοπρατηθεί ποτέ. Φιλοτεχνημένο γύρω στο 1930, απεικονίζει μια ηλιόλουστη μέρα από τη «ζωηρή» λεωφόρο της Αθήνας, την οδό Πατησίων. Η αξία του εκτιμάται στα 90.000-135.000 ευρώ.

Η δημοπρασία περιλαμβάνει ακόμα σημαντικά έργα του Γιάννη Σπυρόπουλου, όπως ο «Πειραιάς» (56.500-79.000 ευρώ), πίνακας του 1940 που αναδεικνύει την έντονη κινητικότητα του εμπορικού κέντρου του Πειραιά μέσα στην πολεοδομική αναρχία της πόλης, ενώ ταυτόχρονα μεταδίδει την ατμόσφαιρα μιας ανησυχητικής ηρεμίας και αγωνιώδους συναισθηματικότητας. Στη δημοπρασία περιλαμβάνονται, εκτός των άλλων, μία από τις πρώτες δουλειές του Γιώργου Ιακωβίδη, το έργο που απεικονίζει ένα χαμίνι του δρόμου να ξεκουράζεται (113.000-169.000 ευρώ) και το ομαδικό πορτρέτο «3 φιγούρες» (90.000-135.000 ευρώ) του Γεώργιου Μπουζιάνη, που αποκαλύπτει την εμμονή του καλλιτέχνη με τους χαρακτήρες και την εσωτερική του πάλη. Ο «Αιχμάλωτος» (169.000- 225.000) του Νίκου Χατζηκυριάκου - Γκίκα είναι επίσης ένα ακόμα έργο της δημοπρασίας και εξαιρετικό παράδειγμα των λυρικών απεικονίσεων του ελληνικού τοπίου που τόσο θαύμαζε ο ζωγράφος.

• Γ.Ε.ΚΑΡ., Ελευθεροτυπία, Σάββατο 17 Οκτωβρίου 2009

Η αποθήκη του μουσείου, το μουσείο του χρυσού και ο εικονολάτρης Andy

• Εκθέσεις που φέρνουν την καλή αισιόδοξη πνοή ενός φθινοπώρου που δεν έχει αρχίσει ακόμη, που κεντρίζουν θετικά τη σκέψη και την όραση.

Η Λίνα Φανουράκη ανάμεσα σε έργα της

Για τον Αντι δεν θα επεκταθούμε, τα ξέρουμε όλα για εκείνον έχουμε δει και ξαναδεί εκθέσεις του, μεγάλες και μικρές, όπως και κάποια από τα πορτρέτα που τώρα εκτίθενται στο Βυζαντινό και σε γκαλερί, όπως η Αίθουσα Τέχνης Αθηνών.

Εχει ενδιαφέρον ωστόσο το μέγεθος της έκθεσης ως δείγμα προσωπογραφίας του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, με ό,τι σηματοδοτεί για την τέχνη. Το στάτους των εικονιζόμενων, αλλά και τον ρόλο (παμπάλαιο και σταθερό ρόλο) του καλλιτέχνη ως εικονοποιού που δέχεται παραγγελίες.

Και αν το «Κορίτσι με το σκουλαρίκι» πέραν του αριστουργήματος που κληροδότησε στην ανθρωπότητα ο Βερμέερ, μπορεί να λειτουργεί και σήμερα ως ρωπογραφία, το ίδιο συμβαίνει και με τα πορτρέτα του Γουόρχολ, αφού εικονίζουν αστέρες μιας συγκεκριμένης εποχής, συνθέτοντας το πολιτικο-οικονομικό και καλλιτεχνικό ρεπορτάζ. Η επιλογή της κυρίας Λύρα, να ζητήσει μια πτέρυγα του Βυζαντινού Μουσείου, εξαιρετική, αφού βάζει τον επισκέπτη να διασχίζει αρκετές ενότητες χριστιανικής τέχνης και κοινωνίας έως τα πορτρέτα.

Απέναντι από το Βυζαντινό, το Μουσείο Μπενάκη (της Κουμπάρη) έχει οργανώσει μια έκθεση υποδειγματική με τη δουλειά της Λίνας Φανουράκη, ένα installation που τέμνει τον χώρο των αιθουσών της αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής συλλογής του μουσείου. Ναι, αν θέλετε, μπορούμε να μιλάμε για την καλή συνέχεια και τον όποιο διάλογο, αν όχι, να δούμε τα κοσμήματα ως έργα που καθόλου δεν ενοχλούν το σύνολο της μόνιμης συλλογής, αλλά και δεν βαραίνουν (ή ελαφραίνουν) από το περιβάλλον. Σε αυταπόδεικτα εξαίσια καλλιτεχνικά περιβάλλοντα, όπως το συγκεκριμένο των επιλογών του Αγγελου Δεληβορριά, η σχέση με την τέχνη τού σήμερα μπορεί και να αποβεί μοιραία.

Η Λίνα Φανουράκη είναι καλλιτέχνις και δη ισχυρή, με ιδέες, τόλμη, φαντασία και κυρίως πρόταση. Τα έργα της, με πρώτη ύλη τον χρυσό, απαστράπτοντα ή θαμπό, μόνο του ή με άλλα πολύτιμα ή ταπεινά ορυκτά, δηλώνουν μια σκέψη πρωτογενή, που έχει δεχτεί επιρροές αλλά δεν έχει περιπέσει στο νομιμοποιημένο, εξάλλου, «αμάρτημα» της αντιγραφής. Παράδειγμα, ο ζωικός μικρόκοσμος, που αγαπήθηκε από αρχαίους και νεότερους πολιτισμούς, στη Φανουράκη παίρνει τις διαστάσεις ενός γλυπτού, νατουραλιστικού, που διαθέτει τις αξίες μιας «νεκρής φύσης» στις ελάχιστες διαστάσεις του σώματος, που παραμένει κτέρισμα της φύσης και ενίοτε του ανθρώπου. Τίποτα περιττό στις φόρμες που παράγει η φύση και η κοσμηματοποιός, η οποία παρατηρεί από την παραμικρή κίνηση του αργού αχινού στο βυθό έως το αιφνίδιο λάκτισμα του αίλουρου σε ένα εξαίσιο δακτυλίδι.

Θα ήταν περιττό να σταθούμε σε μεμονωμένα έργα που μπορεί να φέρει το ανθρώπινο σώμα. Προτείνουμε την έκθεση όχι ως δείγμα του τομέα της χρυσοχοΐας αλλά ως ζωντανή τέχνη με προορισμό.

Στις αποθήκες του λιμανιού της Θεσσαλονίκης, τώρα, το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, επιφυλάσσει την έκπληξη τής καλά οργανωμένης, ως ιδέα, σκεπτικό και διάλογο έργων, έκθεσης «Προσωπικό-Πολιτικό». Οι επιμελητές, Αρετή Λεοπούλου και Θοδωρής Μάρκογλου, στέκονται στο θεωρητικό πλαίσιο του μαρξιστή Terry Eagleton ως προς τον επαναπροσδιορισμό της θεωρίας και της τέχνης προς την ίδια τη ζωή, δεν περιφρονούν τα γεγονότα του Δεκεμβρίου και ξετυλίγουν το νήμα της σκέψης τους και τη διαδρομή των έργων με ορόσημο τη δεκαετία 1960-1970, τις ιδέες και τα έργα για να φτάσουν στο σήμερα και το «Εγώ», σλόγκαν διαφημιστικό και αίτημα μιας αλαζονικής κοινωνίας.

Οι επιμελητές μπαίνουν βαθιά στην πορεία μιας τέχνης που κάνει πολιτική από τα χρόνια του Κανιάρη, του Αληθεινού της Μαρίας Καραβέλα έως την εποχή του δικού μας Δεκέμβρη, με τη Δέσποινα Στόκου να σχολιάζει τις δαντέλες των ρούχων των κοριτσιών μιας χορωδίας, τον Διαμαντή Σωτηρόπουλο το διαχρονικό έμβλημα, τον Δημήτρη Μπαμπούλη να αφηγείται γνωστές ιστορίες τρόμου, τον Αλέξανδρο Αβρανά να σχολιάζει σε ένα γερό μικρό φιλμ την εθελοντική πολιτοφυλακή στο Ιράν.

Το άγνωστο έργο του Δημήτρη Αληθεινού, του 1977, στην προτροπή «κάνε οπλοτέχνη», και ο σχολιασμός του στο ζήτημα των βασανιστηρίων και των λευκών κελιών της εποχής, μοιράζεται τη σημειολογία της στάσης του ανθρώπινου σώματος με το μνημειακό βίντεο του Μπάμπη Βενετόπουλου στο ζήτημα της εξουσίας και της εξάρτησης από αυτή.

Θα ήθελα να συμπληρώσω ότι ο Βενετόπουλος όχι μόνο μας εκπλήσσει κάθε φορά με τη σοβαρότητα της δουλειάς του αλλά και με τη σταθερότητα της πορείας του. *

• Εδώ κι Εκεί

ΠΟΛΛΕΣ χαρές κάνουμε. Πολύ το συζητάμε, το πέραν, των δύο ωραίων που μας προέκυψαν, με το art issue τους να ξεπερνά το 90ο/ο. Εν τάξει, η «κουβέντα» γίνεται μεταξύ πλατείας, Φίλιον, Μεταξουργείου. Για τον υπόλοιπο πληθυσμό που δεν ασχολείται με τα performances και το καλλιτεχνικό lifestyle, βλέπουμε.

ΓΕΝΙΚΑ ξυπνάμε και κοιμόμαστε περιχαρείς στον αέρα μιας κομψής αλλαγής που μυρίζει διακριτικά Jo Malon μετά τη σάουνα.

ΣΕ ΚΑΛΟ να μας βγει. Καθόλου δεν λαμβάνω υπόψη κακεντρέχειες τύπου ανοίξτε τα μουσεία να τραγουδήσει ο Τόλης, ωστόσο πολύ στα σοβαρά παίρνω το flyer που κυκλοφορεί από τους φίλους μου του «Futura». «Ελα να ψαρέψουμε μαζί, λέει ο ψαράς στο σκουλήκι».

ΜΕ ΠΑΡΤΙ και εκδηλώσεις έκλεισαν οι Μπιενάλε Αθήνας και Θεσσαλονίκης, καθώς και το Remap με τα ανεξάρτητα projects. Στο φουλ τα γεγονότα του Φεστιβάλ Φωτογραφίας, έτσι για να τρέχουμε και να μη φτάνουμε. Κάπου τριάντα πέντε ομαδικές και ατομικές με 240 καλλιτέχνες δεν είναι και μικρός αριθμός.

ΚΑΙ για την πλατεία Νερού στο Φάληρο έχουμε καιρό έως τον Νοέμβριο. Εκεί που θα σπεύσουμε, είναι στο TAF, όπου τα περιθώρια στενεύουν ώς τις 22 Οκτωβρίου για την έκθεση πατήρ και υιού Σκοπελίτη και την «Κατά κόσμο ενθύμιο» με πολλούς και καλούς φωτογράφους.

ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ να μάθουμε τις προτάσεις της Λούκας Κατσέλη για την οικονομία και τον πολιτισμό (αν βέβαια δεν ήταν ταχύτατο προεκλογικό τέχνασμα, εξ ου και το κακήν κακώς που ανέφερα την περασμένη εβδομάδα) μετά την εκδήλωση στον Ιανό. Φτούρησε;

• Από τη ΜΑΡΙΑ ΜΑΡΑΓΚΟΥ, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 2009

Παρίσι - Πύργος: με την Τήνο στην καρδιά τους

Δύο Τήνιοι καλλιτέχνες, ο γλύπτης Φίλιππος Καγιώργης, μόνιμος κάτοικος στο χωριό Πύργος, και ο χαράκτης Χρήστος Σανταμούρης, μόνιμος κάτοικος Παρισιού, συνυπάρχουν με εκθέσεις έργων τους στην Αθήνα, στο Μαρούσι, όπου την καλλιτεχνική διεύθυνση του δήμου έχει ο συνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος.

Φίλιππος Καγιώργης και Χρήστος Σανταμούρης: αντάμα στο νησί τους

Διαφορετικές οπτικές και συλλήψεις που έχουν κύρια έμπνευση την αρχαία Ελλάδα ο Καγιώργης, την ελληνική λογοτεχνική δημιουργία του 20ού αιώνα ο Σανταμούρης. Η διπλή αυτή έκθεση χαρακτικής και γλυπτικής εγκαινιάζεται απόψε (8 μ.μ.) στην αίθουσα εκδηλώσεων του δημαρχείου Αμαρουσίου (Βασ. Σοφίας 9 και Δημ. Μόσχα). Διάρκεια έως 27 του μηνός (ώρες λειτουργίας 11 π.μ. - 9 μ.μ.).

• Αρχαία μοτίβα από πέτρα και μάρμαρο

Ριζωμένος στον Πύργο της Τήνου, σ' αυτό το χωριό με την πλούσια μαρμαρογλυπτική παράδοση, ο γλύπτης Φίλιππος Καγιώργης, σε μία από τις σπάνιες εμφανίσεις του στην Αθήνα, παρουσιάζει είκοσι έργα του από πέτρα, μάρμαρο και σίδερο (Γαία θεά, σφίγγα, Αχιλλέας μαχόμενος, το πνεύμα του Ομήρου, Στρατής ο θαλασσινός ανάμεσα στους αγάπανθους κ.ά).

Εργο του Φ. Καγιώργη από μάρμαρο. «Θέλει υπομονή και θέληση να εισχωρήσεις μέσα του», λέει

Χοϊκός, μποέμ, λάτρης της γυναίκας, που την έχει απαθανατίσει σ' αρκετά έργα του («η ίδια η γη είναι η γυναίκα γεμάτη καμπύλες, λαγκαδιές και λοφίσκους, ρεματιές με "σγουρό" εφηβαίο») ξεχωρίζει για την πρωτότυπη δημιουργία του στην Τήνο.

Χρησιμοποιώντας πρωτογενή υλικά («συντρόφους από την Α' εποχή του λίθου και του σιδήρου, του ήλιου και της θάλασσας»), εμπνεόμενος από «το τρίγωνο έρωτα, φωτός, αλμυρίσιου ανέμου», που το αποτελούν Τήνος-Δήλος-Μύκονος, ο Καγιώργης δημιουργεί «συμβολικά μοτίβα παρμένα από άφθαρτες πηγές της αρχαιότητας και του Ελληνισμού σε συνδυασμό μ' ένα ταξίδι στο σήμερα» επιμένοντας «στις γήινες και ενδογενείς προτάσεις» του.

Αν και ξεκίνησε νέος με τη λαϊκή λιθογλυπτική, απομακρύνθηκε ως ανήσυχος χαρακτήρας ψάχνοντας κοιτάσματα αρχέγονα, μεσαιωνικά, ενετικά. «Με γοήτευαν το αρχαιοελληνικό στοιχείο, όχι το κλασικό, και ιδιαίτερα το μινωικό. Μπήκαν στην ψυχή μου, στα αισθήματά μου σαν μυθολογία, ιστορία του Ελληνισμού» προσθέτει. Παράλληλα έρχεται σε επαφή με σύγχρονα ρεύματα στην Ευρώπη και καλλιτεχνικές συντροφιές σε Βέλγιο, Ολλανδία, Αυστρία.

Για τη διαφορά που έχει το σμίλεμα πέτρας και μαρμάρου τονίζει: «Η πέτρα με τις φυσικές πτυχές της σε οδηγεί σε πλήρη αμεσότητα, σε προδιαθέτει από μόνη της σε διαδρόμους γλυπτικών μοτίβων. Το μάρμαρο είναι πιο σκληρό στη συνοχή του. Χρειάζεται περισσότερη υπομονή και θέληση να εισχωρήσεις μέσα του».

«Η δύναμη του ανέμου», όπως λέει, τον ταξιδεύει από το Αιγαίο στο Μαρούσι, τον φέρνει δίπλα στον ταχύτατο δρομέα, του γνωρίζει τον «Κολοσσό του Μαρουσιού», Γιώργο Κατσίμπαλη, ο οποίος του φέρνει στη μνήμη τον Γιώργο Σεφέρη. Παρά τις επιφυλάξεις του για τη μεταφορά και «αιχμαλωσία» των έργων του στην Αθήνα λόγω του όγκου, της φύσης και της θέσης που έχουν ταιριαστά στο νησί («είναι σαν να παίρνεις μια... κατσίκα από λαγκαδιά και πας να τη σφάξεις στην Αθήνα»), προσθέτει: «Κάποιες φορές η αντίθεση δημιουργεί έλξη. Είναι καλό, γιατί χρειάζεται η επικοινωνία μ' έναν ευρύτερο κόσμο».

• Χαρακτικά με έντονο φως

Ζώντας στο Παρίσι, με πολλές εκθέσεις σε Γαλλία και Ελλάδα στην 32χρονη διαδρομή του, ο χαράκτης Χρήστος Σανταμούρης παρουσιάζει στο Μαρούσι σαράντα έργα του, χαλκογραφίες τα περισσότερα, αλλά και κολάζ.

Χαρακτικό του Χρ. Σανταμούρη. «Αντλώ από το παρελθόν της χώρας μου σε συνδυασμό με τα ξένα ρεύματα», λέει

Επίσης εκτίθενται συλλεκτικές εκδόσεις με εικονογραφήσεις δικές του σε βιβλία των Καζαντζάκη («Ασκητική», «Οδύσσεια»), Παπαδιαμάντη («Ρόδινα ακρογιάλια«), Λακαριέρ («Ο Ηνίοχος») και το λεύκωμα «Το πνεύμα των Ολυμπιακών Αγώνων», σύλληψη δική του σε συνεργασία με έντεκα ακόμη Ελληνες χαράκτες.

Η σχέση με τη γραφή είναι κύριο χαρακτηριστικό της έκθεσής του. Λογοτεχνικά αποσπάσματα μετατρέπονται σε συμβολικές δημιουργίες για τον χρόνο, τη θάλασσα κ.ά. «Η γραφή είναι η ιστορία του ανθρώπου, των λαών. Η χειροκίνητη γραφή ύστερα από αιώνες μοιάζει να χάνεται και να αντικαθίσταται από τους υπολογιστές. Δεν είναι αρνητικό αυτό. Ο άνθρωπος μέχρι σήμερα έχει χρησιμοποιήσει περίπου εβδομήντα τρόπους καταγραφής (σε ξύλο, όστρακο, πέτρα, χαρτί κ.λπ.). Ανάλογα με την εξέλιξη της εποχής άλλαζαν και τα μέσα. Για μένα ο σύγχρονος πολιτισμός είναι ένα τεράστιο παζλ από ποικίλα κομμάτια. Χρησιμοποιώ, λοιπόν, τη φόρμα των κομματιών».

Ζώντας χρόνια στο εξωτερικό, η ανάμνηση της πατρίδας του, μας λέει, γίνεται στοιχείο έκφρασης του προβληματισμού του. «Σ' αρκετά χαρακτικά μου υπάρχουν "κολόνες", κάθετες γραμμές που συμβολίζουν την τάση του ανθρώπου προς τον ουρανό. Στα έργα μου, επίσης, είναι έντονο το φως, όπως και το μπλε χρώμα, καθώς και μια αίσθηση ελπίδας. Η τέχνη δεν δίνει λύσεις, εκφράζει. Δημιουργώ αντλώντας από το παρελθόν της χώρας μου σε συνδυασμό με τα ξένα σύγχρονα ρεύματα».

Η γενέτειρά του Τήνος, που έχει καλλιτεχνική παράδοση κι ένα έντονο πνευματικό στοιχείο, τον έχει σημαδέψει. Σ' ένα λοφίσκο έξω από τη Χώρα, με υπέροχη θέα σε Δήλο και Μύκονο, έχει ένα σπίτι-εργαστήρι, το «καταφύγιό» του. Ενα απόσπασμα του Καζαντζάκη είναι ενδεικτικό σε μια χαλκογραφία του: «Κατέβαινα στο λιμάνι, κοίταζα τη θάλασσα, πόρτα λευτεριάς μου φάνταζε, να την ανοίξω να φύγω!».

* Στα Χανιά (Αίθουσα Τέχνης) την Παρασκευή εγκαινιάζεται έκθεσή του με 42 πίνακες και κολάζ που έχουν πηγή έμπνευσης το βιβλίο του Παντελή Πρεβελάκη «Ο νέος Ερωτόκριτος».

• Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΙΔΑΛΗ, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 12 Οκτωβρίου 2009

Τάλεντ σόου για εικαστικούς

• Μέχρι τώρα ξέραμε το Χ-Factor για επίδοξους τραγουδιστές, όπως όμως φαίνεται ο ιός της δημοσιότητας και της εύκολης επιτυχίας κόλλησε και στους εικαστικούς καλλιτέχνες.

Εμπνευστής αυτού του αναπάντεχου νέου τάλεντ σόου δεν είναι άλλος από τον διάσημο συλλέκτη και κυνηγό ταλέντων Τσαρλς Σαάτσι, ο οποίος οργανώνει το School of Saatchi, θέλοντας να αναδείξει το νέο αστέρι της σύγχρονης βρετανικής τέχνης. Το σόου μάλιστα θα προβληθεί από το έγκυρο BBC2!

Κι αυτή δεν είναι η πρώτη ούτε η τελευταία έκπληξη από τον δαιμόνιο Σαάτσι: Στις 25 Οκτωβρίου συνδιοργανώνει σε ένα από τα πιο σημαντικά μουσεία του κόσμου, το Ερμιτάζ, στην Αγία Πετρούπολη, την έκθεση «Newspeak: British Art Now», θέλοντας να μας συστήσει τους διαδόχους της Τρέισι Εμίν και του Ντάμιεν Χιρστ. Δηλαδή, τους βρετανούς καλλιτέχνες της γενιάς του 2000, που κατά την άποψή του έχουν ενδιαφέρον και με τον έναν ή τον άλλον τρόπο θα συζητηθούν.

• Και τηλεοπτικές «σπουδές»

Η προετοιμασία του εικαστικού σόου που θα προβληθεί σε τέσσερα επεισόδια έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό. Οι προθέσεις του φημισμένου συλλέκτη ήταν σαφείς: «Ψάχνω για αφανή ταλέντα. Οποιοσδήποτε με φρέσκια, δημιουργική οπτική μπορεί να πάρει μέρος. Κανείς δεν ξέρει από πού θα προκύψει ο νέος σταρ».

Ετσι, έπειτα από ανοιχτή πρόσκληση επιλέχθηκαν έξι καλλιτέχνες -δεν χρειάζεται να έχουν τίτλους σπουδών, αλλά δεν πρέπει να εκπροσωπούνται από κάποια γκαλερί- οι οποίοι θα φοιτήσουν σε μια σχολή καλών τεχνών που δημιουργήθηκε για τις τηλεοπτικές ανάγκες.

Μια επιτροπή που αποτελείται από την εικαστικό Τρέισι Εμίν, τον κριτικό Μάθιου Κόλινς, τον συλλέκτη Φρανκ Κοέν, την επικεφαλής του Μπάρμπικαν Κέιτ Μπους και, ασφαλώς, τον Σαάτσι, θα επιλέξουν το νέο αστέρι. Δωρεάν στούντιο για τρία χρονια στο Τσέλσι είναι το έπαθλο, ενώ το έργο του νικητή θα συμπληρώσει την έκθεση στο περίφημο ρωσικό μουσείο, που, όπως φαίνεται, φιλοδοξεί να κάνει άνοιγμα στη σύγχρονη τέχνη.

Ο τίτλος της έκθεσης, «Newspeak: British Art Now», θέλει να διαψεύσει την προφητική νουβέλα «1984», όπου ο Οργουελ γράφει: «Η "νεογλώσσα" είναι η μόνη γλώσσα στον κόσμο που το λεξιλόγιό της μικραίνει κάθε χρόνο». Σήμερα, οι οπτικές γλώσσες που εξερευνούν και εφευρίσκουν οι καλλιτέχνες διευρύνονται και πολλαπλασιάζονται.

• Γεννημένοι μετά το '70

Η νέα φουρνιά του Σαάτσι είναι πολυεθνική και πολυπολιτισμική. Συγκρατήστε τα ονόματά τους: Στίβεν Κλάιντον, Γουίλιαμ Ντάνιελς, Τίσα Φάρμερ, Ρόμπερτ Φράι, Μουσταφά Χουλουσί, Σκοτ Κινγκ, Ράιαν Μόσλι, Τζόναθαν Γουάτεριτζ, Σίγκριντ Χόλμγουντ κ.ά. Οι περισσότεροι είναι γεννημένοι τη δεκαετία του '70. Ο καταναλωτισμός, οι κοινωνικές τάξεις, η ταυτότητα, αλλά και το κυνήγι της επιτυχίας είναι θέματα που τους απασχολούν.

Ο Χουρβίν Αντερσον για παράδειγμα μεταφέρει στο τελάρο μνήμες από τη δεκαετία του '50, όταν οι μετανάστες από την Καραϊβική στέγαζαν στα σπίτια τους τα μικρά γραφικά τους κουρεία. Ο Πάμπλο Μπρόνσταϊν αναμειγνύει διαφορετικά αρχιτεκτονικά στιλ, όπως βυζαντινά τέμπλα, μπαρόκ καθεδρικούς, αλλά και τη μοντέρνα ματιά του Αλντο Ρόσι στα έργα του, διασταυρώνοντας εποχές και ιδέες. Ο Γκόσκα Μακούγκα, πάλι, παίρνει στοιχεία από πίνακες του Πικάσο, του Μαξ Ερνστ ή από αφίσες της Ρωσικής Επανάστασης για να συνθέσει μια προσωπική ανάγνωση της Ιστορίας.

Ο Γουίλιαμ Ντάνιελς κάνει κολάζ από ιστορικά έργα τέχνης σχολιάζοντας τις έννοιες της αυθεντικότητας και του ντοκουμέντου. Τα γιγαντιαία κύματα από σιλικόνη του Ντικ Εβανς παραπέμπουν στην οικονομική κρίση. Και τα «ποπ πορν» γλυπτά του Μπάρι Ρέιγκεϊτ με τεχνητά στήθη και σκηνές από πάρτι και καρτούν δημιουργούν ένα φετιχιστικό όσο και χιουμοριστικό αποτέλεσμα.

Το ερχόμενο καλοκαίρι η έκθεση θα παρουσιαστεί εμπλουτισμένη στην γκαλερί Σαάτσι του Λονδίνου. *

• Της ΠΑΡΗΣ ΣΠΙΝΟΥ, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Επτά, Κυριακή 11 Οκτωβρίου 2009

«Μη σκέφτεσαι: μόνο τράβα!»

• Πρεσβεύουν τον απόλυτο αυθορμητισμό στη φωτογραφία. Εχθρός τους είναι η πόζα και στόχος τους ο εκδημοκρατισμός του μέσου. Στην ψηφιακή παντοκρατορία της εποχής μας, εκείνοι απαντούν με φιλμ και μάλιστα ληγμένα, ενώ οι ιδιότυπες «πρεσβείες» τους εξαπλώνονται ραγδαία σε ολόκληρο τον κόσμο.

Είναι οι λομογράφοι και στις τάξεις τους έχουν στρατευτεί από φοιτητές έως αστέρες της τέχνης. Η «ελληνική πρεσβεία» τους υπόσχεται ότι το ερχόμενο Σάββατο θα αποκαλύψει πρώτη φορά επίσημα σε γκαλερί όλες τις ανατρεπτικές της δυνατότητες, σε μια φωτογραφική έκθεση με θέμα το νερό (Gallery Μ55 -Μαυρομιχάλη 55, Αθήνα).

• Παραβιάστε τους κανόνες

Η λομογραφία συνδέει τη Λόρι Αντερσον, τον Ντέιβιντ Μπερν, τον Αράκι και άλλες διασημότητες με τους εκατοντάδες άσημους ανατροπείς της φωτογραφικής τάξης ανά τον κόσμο.

Σύνθημά τους «Μη σκέφτεσαι, απλώς τράβα!». Ούτε λόγος για ρυθμίσεις διαφράγματος - ταχύτητας και φλας. Μην ανησυχείς για τους κανόνες. Στόχος ακριβώς είναι η παραβίασή τους.

Απροσδόκητες λήψεις από αναπάντεχες γωνίες, αποθέωση του τυχαίου και της ταχύτητας, συνδυασμός χαμηλής τεχνολογίας μηχανών και ληγμένων φιλμ έχουν ως αποτέλεσμα εικόνες ευφάνταστα «ελαττωματικές».

Κι όμως: αυτή η φωτογραφική έκφραση, που προσπαθεί να αγγίξει την αθωότητα του παιδικού βλέμματος, έχει αφετηρία μια παραγγελία των μυστικών υπηρεσιών της ΕΣΣΔ! Για την εξυπηρέτηση πρακτόρων της KGB δημιουργήθηκε το 1970 η πρώτη μηχανή Λόμο. Δέκα χρόνια αργότερα έφτασε στα χέρια δύο αυστριακών φοιτητών που επισκέφτηκαν το τότε Λένιγκραντ.

Επιστρέφοντας στην πατρίδα τους, δημιούργησαν την πρώτη λομογραφική κοινότητα και απέκτησαν τα δικαιώματα παραγωγής από το εργοστάσιο το οποίο ετοιμαζόταν να κλείσει.

Τα νέα μοντέλα πλήθυναν μαζί με τους οπαδούς: Μηχανές ελαφρές, που δεν «γεμίζουν το μάτι», χαμηλότατο κόστος (ξεκινούν από 30 ευρώ) με ποπ αισθητική και ανάλαφρο ντιζάιν (μία από αυτές μάλιστα εκτίθεται στο ΜΟΜΑ). Κάθε μοντέλο και διαφορετικό αισθητικό αποτέλεσμα: εντυπωσιακά εφέ, φλου αποτελέσματα, διαδοχικές εικόνες αντικειμένων εν κινήσει και πολλές άλλες δυνατότητες που ερεθίζουν τους ανά τον κόσμο λομογράφους. Σκοπός; «Να κρατήσουμε ζωντανή και σε πλήρη εξέλιξη την αναλογική φωτογραφία», όπως λένε στο επίσημο site τους www.lomography.com.

«Η λομογραφία δεν είναι απλώς μια τεχνική αλλά ένας τρόπος σκέψης και ζωής. Αφορά τη στιγμή. Το ατύχημα και η έκπληξη είναι σημαντικά για μας», μας εξηγεί ο Φλοριάν Μόρις, επικεφαλής μάρκετιγκ της Lomographische AG που εδρεύει στην Αυστρία.

«Η λομογραφία είναι μέρος της ζωής σου και όχι μια παρέμβαση σε αυτήν», επισημαίνει η νέα φωτογραφική τάση.

Η ελληνική πρεσβεία των λομογράφων υπέγραψε το συμβόλαιό της με τη μητρική της Αυστρίας το 2007. Αριθμεί 450 μέλη που διοργανώνουν διαγωνισμούς, σεμινάρια, μαθήματα φωτογραφίας για παιδιά καθώς και μικρές εκθέσεις σε καφέ.

Η έκθεση «Lomography goes WATER» είναι η πρώτη που θα γίνει σε γκαλερί και φιλοδοξεί να δώσει μια ολοκληρωμένη εικόνα της λομογραφίας, δεδομένου ότι θα περιλαμβάνει εικόνες τραβηγμένες με όλων των ειδών τις μηχανές Lomo.

Η υπεύθυνη, Διονυσία Σκιαδοπούλου, μας είπε ότι πρόκειται για την αρχή μιας τριλογίας, που θα συνεχίσει με τα θέματα «Γη» και «Αέρας». Θα λάβουν μέρος 45 έλληνες λομογράφοι, οι περισσότεροι ερασιτέχνες φωτογράφοι, αλλά και γνωστοί επαγγελματίες, όπως ο φωτογράφος μόδας Παναγιώτης Κάτσος, καλλιτέχνες όπως οι Παύλος Κοζαλίδης, Δάφνη Ρόκκου, Βασίλης Καρκατσέλης, αλλά και γνωστοί επαγγελματίες από άλλους χώρους, όπως ο δημοσιογράφος Σταύρος Θεοδωράκης.*

* Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 23 Οκτωβρίου.

• Της ΕΙΡΗΝΗΣ ΚΟΝΤΟΓΕΩΡΓΙΟΥ, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Επτά, Κυριακή 11 Οκτωβρίου 2009

Πολυσχιδής δημιουργός: η εικαστική διαδρομή του Κυριάκου Ρόκου

Την πολύχρονη και πολυσχιδή εικαστική διαδρομή του γλύπτη, καθηγητή του ΤΕΙ Αθήνας, Κυριάκου Ρόκου, ξεδιπλώνει η έκθεση, που εγκαινιάζεται αύριο (8 μ.μ.) στον πολυχώρο «Απόλλων» (Ερμουπόλεως και Πηλίου 1, Καμίνια, τηλ. 210.4539.395) της Νομαρχίας Πειραιά. Με τίτλο «Απ' τα σκεψοχώραφα βιολογικής καλλιέργειας», εκτίθενται 170 έργα - ζωγραφικά, γλυπτά, κεντήματα, κατασκευές, φιλοτεχνημένα από το 1967 μέχρι σήμερα. Διεθνώς αναγνωρισμένος, πολυβραβευμένος γλύπτης, με έργα του να κοσμούν δημόσιους χώρους σε ολόκληρο τον κόσμο, ο Κ. Ρόκος παρουσιάζει αντιπροσωπευτικά εικαστικά δείγματα «γραφής», λαμπερές «ψηφίδες» της καρδιάς, από την προσωπική του διαδρομή στην τέχνη. Βαθιά ανθρώπινος, «μιλά» για τα μικρά και τα μεγάλα της ζωής. Ευαίσθητος «τοιχογράφος» της κοινωνίας μας, σχολιάζει πάθη ανθρώπινα και καυτηριάζει φαινόμενα των καιρών. Με τις «κεραίες» του ανοιχτές, αφουγκράζεται και βιώνει την εποχή του, προσπαθώντας να αντιταχτεί στο κυρίαρχο ρεύμα, βγάζοντας σε κοινή θέα, ταυτόχρονα, τη γύμνια και τον κυνισμό της εξουσίας. Διάρκεια έκθεσης έως το τέλος Δεκέμβρη. (Ωρες λειτουργίας: 10 π.μ. - 1.30 μ.μ, 5 - 8.30 μ.μ. Είσοδος ελεύθερη).

Έκθεση εικαστικών τεχνών από την Ιαπωνία στην Αθήνα

Ο Πολιτισμικός Οργανισμός του Δήμου Αθηναίων και η Heart Art Communication παρουσιάζουν στην Αθήνα την έκθεση παραδοσιακής και σύγχρονης Ιαπωνικής Τέχνης «Heart Art in Athens», με την ευκαιρία των εορτασμών για την 110η επέτειο φιλίας μεταξύ Ελλάδας και Ιαπωνίας, δίνοντας έτσι στο αθηναϊκό κοινό την ευκαιρία να γνωρίσει την τέχνη από τη χώρα του ανατέλλοντος ηλίου.

Η έκθεση θα παρουσιαστεί στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων «Μελίνα» σε δύο μέρη, λόγω του πλήθους των έργων, από 8 έως 17 και από 21 έως 30 Οκτωβρίου.

Το «Heart Art in Athens» παρουσιάζει περίπου 400 έργα παραδοσιακής και σύγχρονης ιαπωνικής τέχνης, 370 Ιαπώνων εν ζωή καλλιτεχνών. Οι δημιουργίες καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα των ιαπωνικών τεχνοτροπιών, όπως την παραδοσιακή ιαπωνική ζωγραφική, τη μελανογραφία, την καλλιγραφία, τις γκραβούρες, την αγγειοπλαστική, χωρίς βέβαια να λείπουν και οι καλλιτέχνες που έχουν υιοθετήσει το δυτικό τρόπο εικαστικής έκφρασης, τη φωτογραφία και τη γλυπτική. Στους καλλιτέχνες που συμμετέχουν συγκαταλέγονται νέοι αλλά και έμπειροι δημιουργοί και καθένας από αυτούς αντιπροσωπεύει με το έργο του ένα από τα ιαπωνικά είδη τέχνης.

Ο πρόεδρος του Πολιτισμικού Οργανισμού του Δήμου Αθηναίων Άγγελος Μοσχονάς τονίζει μεταξύ άλλων: «Οι σχέσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ιαπωνία υπήρξαν πάντοτε σχέσεις θερμής φιλίας, αλληλοσεβασμού και αλληλοεκτίμησης. Και αυτό γιατί οι δύο λαοί χαρακτηρίζονται από τα βάθη των ιστορικών χρόνων για την πρωταρχική σημασία που αποδίδουν στις έννοιες της προσωπικής τιμής, της ατομικής αρετής, στις τέχνες και στον πολιτισμό. Η ελληνική και η ιαπωνική τέχνη, διακρίνονται από το διαχρονικό στοιχείο, το στοιχείο που αναφέρεται σε αιώνιες και άφθαρτες αξίες. …Με αυτή την έκθεση συνεχίζεται ο πολιτιστικός διάλογος ανάμεσα στις δύο χώρες και στόχος μας είναι να προσφέρουμε στους κατοίκους της πόλης μας ποιοτικά πολιτιστικά ερεθίσματα, ώστε όλοι να μπορέσουν να έρθουν σε επαφή με όλες τις μορφές τέχνης και στη συγκεκριμένη περίπτωση με την ιδιαίτερη τέχνη της Ανατολής» .

O πρόεδρος της Heart Art Communication Professor Junji Ito (Τζούντζι Ίτο) σημειώνει: «Η Heart Art Communication με την έκθεση Heart Art in Athens γιορτάζει τα 110 χρόνια φιλίας μεταξύ Ελλάδος και Ιαπωνίας. Μιλώντας για την Αθήνα, την εικόνα της συμμετρικής ομορφιάς, όπως αυτή παρουσιάζεται μέσα από το ναό του Παρθενώνα, διαδραμάτισε και διαδραματίζει ρόλο Μοντέλου αρχαίας τέχνης και αξεπέραστου αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Ακόμη και σήμερα η αρχιτεκτονική, η γλυπτική και η αγγειοπλαστική συχνά παρουσιάζονται σαν πολύτιμο διδακτικό υλικό σε διάφορες μορφές τέχνης. Είναι πολύ σημαντικό για μας που έχουμε την ευκαιρία να παρουσιάσουμε μία έκθεση εκεί όπου γεννήθηκε η δυτική τέχνη. Μπορεί να είναι ορατή η αντίθεση μεταξύ της δυτικής τέχνης, η οποία μας έχει επηρεάσει, και στις ρίζες της ιαπωνικής, όμως μέσα από αυτή την διαφορά τεχνοτροπιών μπορούν να δημιουργηθούν νέες δημιουργικές προοπτικές. Είμαστε πολύ ενθουσιασμένοι για αυτήν τη νέα επικοινωνία τέχνης που δημιουργούμε στην Αθήνα, τη χώρα σύμβολο του δυτικού πολιτισμού» .

Η «Heart Art Communication» είναι ένας μη κυβερνητικός οργανισμός, ο οποίος ιδρύθηκε το 1997 από ένα πρώην μέλος της Ιαπωνικής Βουλής Αντιπροσώπων και δύο αξιόλογους Ιάπωνες κριτικούς Τέχνης, έχοντας την υποστήριξη καλλιτεχνικών μελών και τη συνεργασία άλλων εταιριών και ιδρυμάτων. Σκοπός της ίδρυσης του είναι η συνεισφορά στην κοινωνία μέσα από το θαύμα της Ιαπωνικής Τέχνης επιδιώκοντας την πολιτιστική ανταλλαγή μεταξύ διαφορετικών πόλεων και πολιτισμών. Στο παρελθόν η «Heart Art Communication» έχει πραγματοποιήσει μία πληθώρα διαπολιτισμικών εκθέσεων σε διάφορες πόλεις όπως Νέα Υόρκη, Παρίσι, Ρώμη, Μεξικό, Σεούλ, Βιέννη, Σόφια, Μόσχα, Βαρκελώνη κ.α. Η πολιτιστική συνεργασία της με την Ελλάδα στην έκθεση «Heart Art in Athens» προσδοκεί ότι θα αποτελέσει γέφυρα στον αλληλοσεβασμό και την αλληλοκατανόηση του ιαπωνικού και ελληνικού πολιτισμού και ότι θα εμβαθύνει τη σχέση μεταξύ των δύο λαών.

www.kathimerini.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ