«Η Γέννηση του Νεοκλασικισμού» στην Εθνική Πινακοθήκη

• «Όταν η Ελλάδα έγινε μόδα. Η Γέννηση του Νεοκλασικισμού στη γαλλική τέχνη. Θησαυροί από το Μουσείο του Λούβρου», ο τίτλος έκθεσης που παρουσιάζεται στην Εθνική Πινακοθήκη.

Νεοκλασικής τεχνοτροπίας αγαλματίδιο από το Μουσείο του Λούβρου, ένα από τα δεκάδες έργα τέχνης του 18ου αιώνα που εκτίθενται από χθες στην Εθνική Πινακοθήκη

Όταν στα 1750 επί Λουδοβίκου 15ου, τα ανάκτορα των Βερσαλλιών είχαν κουραστεί από τον υπερβολικό ροκοκό διάκοσμό τους, οι Γάλλοι διανοούμενοι, η αριστοκρατία, οι περιηγητές και οι αρχαιοδίφες στράφηκαν στις κλασικές αξίες της ελληνικής αρχαιότητας, δημιουργώντας στις τέχνες ένα νεοκλασικιστικό ρεύμα -στην αρχιτεκτονική κυρίως- όπως επίσης και στις εφαρμοσμένες τέχνες.

Η αριστοκρατία λανσάρει τη «μόδα αλά ελληνικά», σε βαθμό που ο στενός φίλος του Ντιντερό, Φρίντριχ ντε Γκριμ έγραφε το 1763 ότι «η αισθητική αυτή ξεκίνησε από την αρχιτεκτονική για να κατακλύσει τα καταστήματα της μόδας. Οι κυρίες μας είναι χτενισμένες a la grecque, οι κομψευόμενοί μας θα πρέπει να αισθάνονται προσβεβλημένοι όταν η ταμπακιέρα που κρατάνε δεν είναι a la grecque».

Αυτή τη μόδα αλά ελληνικά, της Γαλλίας του 18ου αιώνα, συστήνει η Εθνική Πινακοθήκη, από σήμερα, στο ελληνικό κοινό, μέσα από την έκθεση «Όταν η Ελλάδα έγινε μόδα. Η Γέννηση του Νεοκλασικισμού στη γαλλική τέχνη. Θησαυροί από το Μουσείο του Λούβρου».

Η έκθεση περιλαμβάνει 150 ζωγραφικά και γλυπτά έργα, χαρακτικά και αρχιτεκτονικά σχέδια, πολύτιμα αντικείμενα -βάζα, ρολόγια, κηροπήγια, ταμπακιέρες, χαλιά, σερβίτσια φαγητού- από τις βασιλικές συλλογές, προσωπικά είδη διάσημων συλλεκτών της εποχής, αλλά και ευνοούμενων του βασιλιά, όπως της madame de Pompadour, ή της Madame du Barry, στα σαλόνια της οποίας, συγκεντρώνονταν κάθε εβδομάδα ένας κύκλος διανοουμένων και μελετητών της ελληνικής αρχαιότητας.

Τα εκθέματα προέρχονται όχι μόνο από το Λούβρο, αλλά και από άλλα μουσεία, όπως του Φοντενεμπλό, του Στρασβούργου, των Βερσαλιών, καθώς και από το μουσείο Γκιουλμπενκιάν της Λισαβόνας όπου και πρωτοπαρουσιάστηκε.

«Μπορείτε να ανακαλύψετε τη Γαλλία του φωτός μέσα από τον ανθό των εφαρμοσμένων της τεχνών και να διαπιστώσετε τη μεγάλη οφειλή του Διαφωτισμού προς την Ελλάδα», ανέφερε σήμερα ο Marc Bascou, διευθυντής του τμήματος αντικειμένων τέχνης του Λούβρου. Είπε επίσης ότι αυτή την εποχή οι αίθουσες του τμήματος ανακαινίζονται και αυτός είναι ο λόγος που η έκθεση περιλαμβάνει σπάνια παρουσιαζόμενα αντικείμενα.

Επιμελήτρια της έκθεσης είναι η Marie-Laure de Rochebrune. Ο συνοδευτικός κατάλογος είναι ιδιαίτερα κατατοπιστικός.

www.kathimerini.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ - ΜΠΕ

Εκφραστής του εξπρεσιονισμού

Το σύνολο της χαρακτικής δημιουργίας ενός σπουδαίου εκπροσώπου του φλαμανδικού και γενικότερα του ευρωπαϊκού εξπρεσιονισμού, του Τζέημς Ενσορ (1860 - 1949) θα παρουσιάσει το Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138), από 30/9 - 29/11/2009, σε επιμέλεια των Ξαβιέ Τρικό - Μάρθας Χαλικιά. Η έκθεση (έχει παρουσιαστεί στην Πόλη του Μεξικού, όπου βραβεύθηκε, στην Ιταλία, Ν. Υόρκη, ενώ μετά την Αθήνα έπεται το Παρίσι) περιλαμβάνει 113 οξυγραφίες, χαλκογραφίες μαλακού βερνικιού και βελονογραφίες, καθώς και 2 άλμπουμ με λιθογραφίες - 31 από τη σειρά «Σκηνές από τη ζωή του Χριστού» και 21 από το μπαλέτο - παντομίμα «La gamme d'amour», του οποίου τη μουσική, το σενάριο, τα σκηνικά και κοστούμια δούλεψε από το 1906 έως το 1911.

Η χαρακτική του Βέλγου καλλιτέχνη, όπως και η ζωγραφική του, αφορά σε τοπία, πορτρέτα, αυτοπροσωπογραφίες, νεκρές φύσεις, σε αλλόκοτα και φανταστικά θέματα. Ο Ενσορ χαρακτήριζε τη χαρακτική «τέχνη του σκαλίσματος, μετουσιωμένη με μυστήριο, πικάντικη τέχνη αλχημείας, τέχνη διαβολική που μοσχοβολά θειάφι και υδράργυρο, (...) τέχνη άυλων αποσταγμάτων, αντι-ακαδημαϊκή, τέχνη των ευγενών και ανδρείων στην καρδιά και τις αισθήσεις, τέχνη των "παλαβών"».

• Σε άλλο εκθεσιακό χώρο του κτιρίου, το Μουσείο Μπενάκη θα παρουσιάσει, επίσης (29/9 - 1/11), έκθεση αρχιτεκτονικών έργων - και όχι μόνον - του καθηγητή Αρχιτεκτονικής Δημήτρη Α. Φατούρου, σε επιμέλεια Λόη Παπαδόπουλου - Σοφίας Τσιτιρίδου. Η έκθεση περιλαμβάνει εκτός από αρχιτεκτονικά σχέδια, και εκθέματα από το θεωρητικό, εκπαιδευτικό, εικαστικό και ποιητικό έργο του Δ. Φατούρου.

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

18/5/2008

-- Δημιουργίες αρχιτεκτονικής

7/11/2004

-- «Θησαυροί» χαρακτικής στο Μουσείο Μπενάκη

Το αλφαβητάρι των Καλών Τεχνών

• Τσαρούχης, Νταλί, Μιρό, Τσίλερ, Γουόρχολ, Γκίλμπερτ & Τζορτζ αλλά και «Ερως» και αριστουργήματα από το Λούβρο στα μουσεία και στις γκαλερί της Αθήνας, τον χειμώνα

«Οταν η Ελλάδα έγινε μόδα».

Η ζωγραφική τέχνη Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, η αρχιτεκτονική και η γλυπτική τους δημιουργία, το φωτογραφικό τους έργο και οι εγκαταστάσεις τους ζωντανεύουν στο χειμερινό «Αλφαβητάρι της τέχνης» διαφόρων μουσείων και γκαλερί της χώρας μας. Μερικά από τα κύρια χαρακτηριστικά των έργων των Νταλί, Καλατράβα, Γουόρχολ, Τσίλερ, Ραφτοπούλου, Ρίτσου, Τσαρούχη, Ενζορ κ.ά., η τεχνική, τα χρώματά τους, η πηγή έμπνευσής τους, οι προσωπικές τους εικόνες «επισκέπτονται» τη χώρα μας τους προσεχείς μήνες μέσα από μια σειρά σημαντικών περιοδικών εκθέσεων, με σκοπό να εκτεθούν, να καταγραφούν στο μυαλό και στην ψυχή του ελληνικού κοινού, να διευρύνουν τους ορίζοντές του και να του χαρίσουν μοναδικές εικόνες τέχνης στη ζωή του.

Μαρμάρινο σύμπλεγμα Ερωτα και Ψυχής, γνωστό και ως «Η επινόηση του φιλιού». 2ος αι. μ.Χ. Ρώμη, Μουσεία του Καπιτωλίου.

Αναδρομική: Εργα του Γιάννη Τσαρούχη από όλες τις περιόδους της καλλιτεχνικής του δημιουργίας συνθέτουν την πρώτη αναδρομική έκθεση στην Αθήνα του Γιάννη Τσαρούχη, που αποτελεί και ναυαρχίδα των εκθέσεων του Μουσείου Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Από τα μέσα Δεκεμβρίου έως και τον Ιανουάριο του 2010 θα εκτίθενται περισσότερα από 420 έργα και σκηνογραφικές μακέτες του ζωγράφου που σφράγισε με το έργο του την ελληνική τέχνη του 20ού αιώνα.

Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο: Σημαντικές προσωπογραφίες διασημοτήτων από όλο το φάσμα της καλλιτεχνικής πορείας του Αντι Γουόρχολ (όπως των Μέριλιν Μονρόε, Τζάκι Κένεντι, Μάο έως και του ίδιου του Γουόρχολ) συγκεντρώνει η έκθεση «Γουόρχολ/Αϊκον. Η δημιουργία της εικόνας», που θα παρουσιαστεί από τις 6 Οκτωβρίου έως και τις 10 Ιανουαρίου του 2010 στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο. Σε επιμέλεια του μελετητή, του πατέρα της ποπ αρτ, Πολ Μούρχαουζ, η έκθεση ανιχνεύει τη διαχρονική σημασία και αξία της αγιογραφίας, συνδέοντας χριστιανικού χαρακτήρα ιστορικά προηγούμενα με τις σύγχρονες «αγιογραφίες» του Γουόρχολ.

Γκίλμπερτ & Τζορτζ: Οι θεμελιωτές της σύγχρονης εννοιοκρατικής «αβάν-γκαρντ» και «πατέρες» της σύγχρονης βρετανικής τέχνης ετοίμασαν μια σειρά έργων ειδικά για την έκθεσή τους στην Αθήνα, με τίτλο «Τζακ Φρικ Πίκτουρς», που θα παρουσιαστεί από την Πέμπτη 19 Νοεμβρίου έως και τις 9 Ιανουαρίου του 2010, στην γκαλερί «Bernier/ Elia­des». Το καλλιτεχνικό δίδυμο θα μας «χαρίσει» μια μνημειώδη παρουσίαση έργων που διαθέτουν ένα φιλοσοφικό δαιμόνιο και μια οπτική βία πιο έντονη από ποτέ.

Δε Φάκτορι: Οι τρεις όροφοι της γκαλερί «Πότνια Θηρών», θα μας ταξιδέψουν στο φημισμένο στούντιο - γνωστό ως «Δε Φάκτορι» του Αντι Γουόρχολ, στο Μανχάταν. Αφορμή η μεγαλύτερη έκθεση των κλασικών «Γουόρχολ/Σκριν Τεξτς», από τις 6 Οκτωβρίου έως και τις 10 Ιανουαρίου του 2010, κατά την οποία θα προβληθούν 100 ταινίες του Γουόρχολ, σε μια ενδιαφέρουσα αντίστιξη προς την έκθεση του Βυζαντινού Μουσείου με προσωπογραφίες του Αντι Γουόρχολ. Από το 1964-1966 189 άτομα επισκέφτηκαν το στούντιο του Γουόρχολ για να ποζάρουν για το πορτρέτο τους. Κάθε εικονιζόμενος παρέμενε ακίνητος επί τρία περίπου λεπτά, προκειμένου να κινηματογραφηθεί από τον Γουόρχολ με μια κάμερα «Bolex 16mm».

Ερως: Κάθε νόημα ή έκφραση του Ερωτα σε όλους τους 12 αιώνες, από τη δημιουργία του στα ησιόδεια κείμενα έως την επικράτηση του Χριστιανισμού επιχειρεί να αποδώσει η έκθεση «Ερως: από τη Θεογονία του Ησιόδου στην ύστερη Αρχαιότητα», που θα ξεκινήσει στα μέσα Νοεμβρίου, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Η έκθεση, που θα διαρκέσει μέχρι και τον Απρίλιο του 2010, περιλαμβάνει λίθινα, πήλινα και μετάλλινα εκθέματα, τα οποία προέρχονται από 46 αρχαιολογικά μουσεία της Ελλάδας, της Κύπρου, της Ιταλίας και της Γαλλίας.

Ζωγραφική και αρχιτεκτονική: Το Ιδρυμα Β& Μ Θεοχαράκη θα φιλοξενήσει από την Τρίτη 13 Οκτωβρίου μέχρι και τις 13 Δεκεμβρίου έκθεση έργων του Φασιανού και του Παπαϊωάννου με τίτλο «Αλέκος Φασιανός - Τάσης Παπαϊωάννου. Το χρώμα και το φως στη ζωγραφική και την αρχιτεκτονική». Στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού θα πραγματοποιηθεί από τις 6 Νοεμβρίου έως και τις 31 Ιανουαρίου του 2010 η διεθνής έκθεση «Η Αρχιτεκτονική ως εικόνα. Πρόσληψη και αναπαράσταση της αρχιτεκτονικής στη βυζαντινή τέχνη», η οποία προσφέρει μια νέα διεισδυτική ματιά στη βυζαντινή τέχνη και αρχιτεκτονική.

Ηώ Αγγελή: Η καλλιτέχνιδα Ηώ Αγγελή θα παρουσιάσει τη νέα της δουλειά με τίτλο «Τετελεσμένος Μέλλων», στην οποία ερευνά τη συνείδηση ενός προκαθορισμένου μέλλοντος, από την Τρίτη 3 Νοεμβρίου έως και τις 28 Νοεμβρίου, στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών.

Θεματική: «Η Ανθρώπινη Μορφή στην Τέχνη» είναι το θέμα που καλούνται να διερευνήσουν μέσω των έργων τους (ζωγραφικής, γλυπτικής, χαρακτικής, κατασκευές, βίντεο κ.ά.) Ελληνες καλλιτέχνες στην έκθεση που διοργανώνει από τις 21 Δεκεμβρίου έως και τις 24 Ιανουαρίου του 2010, στην «Τεχνόπολη», το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος.

Ισπανική Αρχιτεκτονική: Η Εθνική Πινακοθήκη θα φιλοξενήσει τον Φεβρουάριο του 2010 έκθεση με βίντεο και μακέτες της Σύγχρονης Ισπανικής Αρχιτεκτονικής, η οποία πραγματοποιείται στο πλαίσιο της προεδρίας της Ισπανίας. Θα εκτεθούν, μεταξύ άλλων, έργα του Σαντιάγο Καλατράβα (φωτογραφία).

Κοσμήματα, Καμί: Το κεντρικό κτίριο του Μουσείου Μπενάκη θα παρουσιάσει την έκθεση «Τριάντα χρόνια δημιουργίας - Κοσμήματα Λίνας Φανουράκη» (Οκτώβριος - Νοέμβριος), με κοσμήματα της Λίνας Φανουράκη, η οποία έξω από τα κλασικά πρότυπα της τέχνης του κοσμήματος συνθέτει μοναδικά έργα τέχνης. Στον ίδιο χώρο θα παρουσιαστεί επίσης και το μεγαλύτερο μέρος του ζωγραφικού έργου του αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη (Νοέμβριος 2009 - Ιανουάριος 2010). Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης διοργανώνει από τις 22 Οκτωβρίου έως και τις 10 Ιανουαρίου του 2010 την πρώτη στην Ελλάδα αναδρομική έκθεση του Ιρανού καλλιτέχνη Υ. Ζ. Καμί, με τίτλο «Y. Z. Kami, Πέραν της σιωπής». Την έκθεση συγκροτούν έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, σχέδια, φωτογραφίες και κολάζ. Στον ίδιο χώρο θα ακολουθήσει (22/10) η έκθεση έργων του Μαρκ Αμέρικα «Ανρίαλταϊμ».

Λούβρο, Λαλαούνης: Στην Εθνική Πινακοθήκη, από τις 28 Σεπτεμβρίου έως και τις 11 Ιανουαρίου του 2010, θα φιλοξενείται η έκθεση «Οταν η Ελλάδα έγινε μόδα. Η γέννηση του νεοκλασικισμού στη Γαλλική Τέχνη. Αριστουργήματα από το Μουσείο του Λούβρου». Θα εκτεθούν ζωγραφικά έργα, γλυπτά, ταπισερί, σχέδια και χαρακτικά, καθώς και έπιπλα αλλά και διάφορα αντικείμενα, όπως κηροπήγια, σκεύη σερβιρίσματος, βάζα, ταμπακέρες και ρολόγια. Η έκθεση με τίτλο «Boites de Luxe. Γαλλικά Κουτιά του 19ου αιώνα. Ενας αιώνας πολυτέλειας. Μέσα από τη Συλλογή Janine Nessi - Parmentier», που θα εγκαινιαστεί στις 21 Οκτωβρίου στο Μουσείο Ηλία Λαλαούνη, είναι αφιερωμένη στην τέχνη της γαλλικής μικροτεχνίας από το 1800 έως το 1900.

Μουσείο Μπενάκη οδού Πειραιώς, Μιρό: Το κτίριο της οδού Πειραιώς 138 θα φιλοξενήσει, πέρα από την αναδρομική έκθεση έργων του Τσαρούχη, χαρακτικά του Τζέιμς Ενζορ (30/9 - 1/12), έργα από τη Συλλογή του Σωτήρη Φέλιου και της Λάρυς Χάνου (Νοέμβριος -Δεκέμβριος 2009), την έκθεση «Πόλη και Κινηματογράφος. Χώρος Προβολής - Χώρος του Αστεως» (Νοέμβριος 2009), την έκθεση «Πλατείες της Ευρώπης. Πλατείες για την Ευρώπη» (Νοέμβριος 2009), έκθεση αφιερωμένη στο «αρχιτεκτονικό έργο των Αριστομένη και Γιώργου Βαρουδάκη» (Νοέμβριος 2009), αναδρομική έκθεση αφιερωμένη κυρίως στο ζωγραφικό έργο του σκηνογράφου, ζωγράφου και κεραμίστα Νίκου Στεφάνου (Δεκέμβριος 2009 - Ιανουάριος 2010) και την έκθεση «Νορβηγική Αρχιτεκτονική» με τα 50 σημαντικότερα κτίρια της Νορβηγίας (Δεκέμβριος 2009 - Ιανουάριος 2010). Στο Τελλόγλειο Ιδρυμα εγκαινιάζεται στις 6 Οκτωβρίου η έκθεση «Ο Μιρό της Μαγιόρκα» με έργα και τεκμήρια από το σύνολο της καλλιτεχνικής δημιουργίας του Χουάν Μιρό, τα οποία ξεπερνούν τα 400.

Νταλί: Η έκθεση «Ο Νταλί και τα βιβλία του», με φωτογραφίες και έντυπο υλικό που «φωτίζουν» τη σχέση του Ισπανού ζωγράφου Σαλβαδόρ Νταλί με τα βιβλία, μετά την παρουσίασή της στη βίλα Μπιάνκα της Θεσσαλονίκης μέχρι και τις 18 Οκτωβρίου, θα μεταφερθεί τον Νοέμβριο στην Αθήνα, όπου και θα εγκαινιάσει τη νέα στέγη του Ινστιτούτου Θερβάντες στην οδό Μητροπόλεως στο Σύνταγμα. Το αθηναϊκό κοινό έως και τον Ιανουάριο του 2010 θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει έργα που παρουσιάζουν τις ιδιότητες του Νταλί ως συγγραφέα, ως αναγνώστη αλλά και ως εικονογράφου βιβλίων («Δον Κιχώτη», «Κάρμεν», η «Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων» κ.ά.).

Ξένοι και Ελληνες καλλιτέχνες: Ατομικές και ομαδικές εκθέσεις καλλιτεχνών από την Ελλάδα κι άλλες χώρες του κόσμου φιλοξενούνται σε διάφορες γκαλερί της Αθήνας. Ανάμεσά τους η έκθεση του Ντάνιελ Μπαρόκα (8/10) στην γκαλερί Qbox, η έκθεση του Αντώνη Ντόνεφ (6/10) στην γκαλερί Kalfayan, με λεπτομερή σχέδια να ξεδιπλώνονται πάνω σε αποκόμματα εφημερίδων, σελίδες από βιβλία, λεξικά ή εγκυκλοπαίδειες, η έκθεση με τίτλο «Ζωγραφική» της Λιάνας Αναστασιάδου (7/10) στην γκαλερί «Αστρα», η έκθεση του Κάμερον Τζέιμι, «Barking Tar» (8/10) στην «Bernier/Eliades», η έκθεση «Ανεμογενή Τοπία» του Γιώργου Φερέτου (8/10) στην «Εκφραση Γιάννα Γραμματοπούλου και οι εκθέσεις «Ντέρτι Πάρανταϊς» του Νικόλα Μπλιάτκα και «Σούγκαρ, Γουόρερ, Απλς» της Αννας Λέκκα (29/11) στον «Αστρολάβο».

Ολλανδική γραφιστική: Εργα από το εξαιρετικά ευρύ φάσμα ενός αιώνα γραφιστικής στην Ολλανδία παρουσιάζονται στην έκθεση «Χρυσή Εποχή. Στιγμές της Ολλανδικής Γραφιστικής» (1890-1990) από την Πέμπτη 8 Οκτωβρίου έως και τις 8 Νοεμβρίου, στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Σε αυτήν προβάλλονται δείγματα γραφής όλων των σημαντικών στυλ της εποχής, όπως της Αρτ Νουβό, του κινήματος Ντε Στιλ, του εξπρεσιονισμού, του κονστρουκτιβισμού και του μεταπολεμικού ρασιοναλισμού.

Παράθυρα: Προσωπικές καταγραφές από τον κόσμο των καθημερινών αντικειμένων είναι η θεματική των νέων έργων του Μιχάλη Κατζουράκη, που θα παρουσιαστούν υπό τον τίτλο «Παράθυρα», από την Πέμπτη 8 Οκτωβρίου, στο βιβλιοπωλείο του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, στη Θεσσαλονίκη. Το ΜΙΕΤ διοργανώνει επίσης, έως και την 1η Νοεμβρίου, στο Μέγαρο Εϋνάρδου, αναδρομική έκθεση αφιερωμένη στο έργο του Αλεξανδρινού ζωγράφου Γιάννη Μαγκανάρη.

Ρίτσος, Ραφτοπούλου: Στον ποιητή της Ρωμιοσύνης είναι αφιερωμένη η έκθεση «Γιάννης Ρίτσος. Ο διαχρονικός Ελληνας», που πραγματοποιείται έως και τις 30 Οκτωβρίου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, με έργα τα οποία προέρχονται από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη. Η επιλογή των εκθεμάτων στράφηκε σε χειρόγραφα, κυρίως ρήσεις ή αποσπάσματα πολύστιχων ποιημάτων. Το αφιέρωμα συνοδεύεται επίσης από φωτογραφίες του ποιητή αλλά και από μια ενότητα στην οποία αναδεικνύεται η εικαστική του δημιουργία.

Στην αίθουσα του θεάτρου Φρύνιχος στους Δελφούς θα παρουσιαστεί από το Σάββατο 10 Οκτωβρίου μέχρι και τις 10 Νοεμβρίου, σε συνεργασία με την Εθνική Πινακοθήκη Ελλάδος, η έκθεση «Μπέλλα Ραφτοπούλου. Γλυπτική - Σχέδιο».

Συνθέσεις: Η Μίνα Αλεξοπούλου-Κορδαλή εκθέτει τις νέες της συνθέσεις, οι οποίες εγκαλούν, πάντοτε σε μια μεταφυσική ατμόσφαιρα και εμπειρία, στην έκθεση «Στον ρυθμό του χρώματος», που θα φιλοξενηθεί, από την Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου έως και τη Δευτέρα 19 Οκτωβρίου, στην «Titanium Yiayiannos Gallery». Στον ίδιο χώρο θα ακολουθήσει από τις 21 Οκτωβρίου έως και τις 21 Νοεμβρίου έκθεση έργων ζωγραφικής της Εύης Σιδέρη.

Τσίλερ, «Τρίχες Κατσαρές»: Σχέδια και μακέτες, κυρίως από την Ελλάδα, όπου βασικά έδρασε ο αρχιτέκτονας του νεοκλασικισμού Ερνέστος Τσίλερ, θα συγκεντρωθούν στις αρχές του 2010 σε μια μεγάλη έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη. Στην έκθεση-πρότζεκτ «Τρίχες Κατσαρές» (φωτογραφία), που διοργανώνεται από την Πέμπτη 22 Οκτωβρίου έως και τις 22 Δεκεμβρίου στην Αίθουσα Τέχνης Καππάτος, ο Νίκος Χαραλαμπίδης διαπραγματεύεται μια σειρά διεθνών γεγονότων που ήταν καθοριστικά για την κοινωνικοπολιτική εξέλιξη των χωρών γύρω από τη Μεσόγειο, κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, καλώντας σημαντικούς διεθνούς καλλιτέχνες (Νάρντα Αλβαράντο, Ακράν Ζατάαρι, Γουίλιαμ Κέντριτζ, Νέντκο Σολακοφ, Αραμπ Γκούγκενχαϊμ Γκρουπ κ.ά.) να παρουσιάσουν έργα τους (εγκαταστάσεις, ζωγραφικά, φιλμικά, γλυπτά και ζωντανές περφόρμανς).

Υδωρ: Στοιχεία σχετικά με τα αποθέματα νερού στον πλανήτη μας παρουσιάζει η έκθεση «Νερό για Ολους» που διοργανώνει το Εθνικό Ιδρυμα Επιστημών και Βιομηχανίας «La Villette- Παρίσι», από τις 21 Οκτωβρίου έως και τις 30 Δεκεμβρίου, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, ενώ παράλληλα ερευνά τρόπους για την καλύτερη διαχείρισή του.

Φωτογραφία: Στο πλαίσιο του Αθηναϊκού Φωτογραφικού Φεστιβάλ του Ελληνικού Κέντρου Φωτογραφίας, «Crossroads», που θα κορυφωθεί στις 6 Νοεμβρίου, στο Κτίριο Εσπλανάδα, στον Ολυμπιακό Πόλο Φαλήρου, θα δούμε τις εκθέσεις «Σάινινγκ Αμούρ» της Μυρτώς Αποστολίδου στο «Manifactura» (6/10), «Τοπίων Εργα» του Παγκράτη Παγκρατίδη στην γκαλερί «Σκουφά» (8/10), «Σοσάετι» των Σπύρου Σταβέρη και Γεράσιμου Δομένικου στο «Lightroom» (8/10), «Δύο Χιλιάδες Εννέα» στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών (21/10), «Πάρνηθα» του Εκτορα Δημισιάνου στο Μορφωτικό Ιδρυμα της Εθνικής Τραπέζης (23/10), «Λίζα» της Κατερίνας Τζιγκοτζίδου στον «Ιανό» (26/10) και «Πραγματικότητες και Πιθανότητες» (15/10) στην γκαλερί «Xippas» με έργα των Γιώργου Γερόλυμπου, Χριστίνας Δημητριάδη, Πέτρου Ευσταθιάδη, Πάνου Κοκκινιά, Ευαγγελίας Κρανιώτη, Δήμητρας Λαζαρίδου, Νίκου Μάρκου, Βασίλη Πολυχρονάκη, Γιώργου Πρίνου, Δημήτρη Τσουμπλέκα και Πέτρου Χρυσοστόμου. Το Ελληνικό Κέντρο Φωτογραφίας θα παρουσιάσει επίσης την έκθεση «Εικόνες της Γερμανίας - 8 φωτογραφικές απόψεις» (9/11) με έργα οκτώ καλλιτεχνών-μελών του πρακτορείου «Ostkreuz». Το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης θα πραγματοποιήσει αναδρομική φωτογραφική έκθεση του Φίλιππου Τσιάρα (3/10) και την ομαδική «Ρεύματα Κλασικής Δημιουργίας» (15/10). Η «Photobiennale 2010» θα διεξαχθεί τον Απρίλιο του 2010 και θα έχει ως θέμα τον «Τόπο».

Χαρακτική: Στην Αίθουσα Τέχνης «Γαία» θα παρουσιαστεί από την Πέμπτη 15 Οκτωβρίου έως και τις 27 Νοεμβρίου έκθεση έργων του χαράκτη Δημήτρη Μηλιώτη, με φιγούρες με αφαιρετική μορφή που παραπέμπουν σε αρχαϊκά ειδώλια. Συχνά οι φιγούρες του Μηλιώτη έχουν υψωμένα χέρια, γεγονός που προσδίδει τελετουργία, προσευχή, πνευματική ανάταση προς το θείο.

Ψυχοπαίδης, ψυχισμός: Η γκαλερί Ζουμπουλάκη θα εγκαινιάσει την Πέμπτη 3 Νοεμβρίου την αναδρομική έκθεση έργων του Γιάννη Ψυχοπαίδη «Πολαρόιντς 1977 -2009 - Ψηφίδες μιας επιζωγραφισμένης μνήμης», η οποία αποτελεί ένα προσωπικό εικαστικό «αφιέρωμα» του Ψυχοπαίδη στη στιγμιαία φωτογραφία Πολαρόιντ.

Η αναφορά στις φυλαγμένες μνήμες που είναι δοσμένες με χιούμορ, ψυχισμό και την κρυφή νοσταλγία μιας χαμένης παιδικότητας συνθέτει τη νέα δουλειά «Argumenta» της Αγλαΐας Χριστιανού, που θα παρουσιαστεί, από την Πέμπτη 8 Οκτωβρίου έως και τις 31 Οκτωβρίου, στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών.

Ωρολογοποιία: Η 2η Εκθεση Ωρολογοποιίας Athina Fair 2009 θα διεξαχθεί από τις 30 Οκτωβρίου έως και την 1η Νοεμβρίου, στο Helexpo Palace, στην Κηφισίας στο Μαρούσι.

• Ντέμη Αυλωνίτη, ΕΘΝΟΣ, 27/09/2009

ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ: Στο έλεος του δικομματισμού

Παπαγεωργίου Βασίλης

Το μαύρο τοπίο των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων βιώνουν οι εικαστικοί δημιουργοί. Οργανικό κομμάτι του εργαζόμενου λαού, αντιμετωπίζουν όλα αυτά τα χρόνια τα αντιλαϊκά μέτρα στις εργασιακές σχέσεις, στις συντάξεις και την ασφάλιση, στην Παιδεία, στην Υγεία και τον Πολιτισμό. Η πολιτιστική πολιτική που εφάρμοζαν οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και συνέχισε και η κυβέρνηση της ΝΔ, είναι μία πολιτική που έχει τη βάση της στις κατευθύνσεις και τις επιδιώξεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης, στο πλαίσιο της Συνθήκης του Μάαστριχτ και της στρατηγικής της Λισαβόνας, για τη «στήριξη» της ανταγωνιστικότητας του κεφαλαίου της ΕΕ. Κατευθύνσεις, οι οποίες προωθούν την εμπορευματοποίηση της τέχνης και τις ιδιωτικοποιήσεις στο χώρο του πολιτισμού, όπως και σε όλους τους άλλους τομείς.

Η παράδοση των πολιτιστικών δραστηριοτήτων στα χέρια των μεγαλοεπιχειρηματιών και των μεγαλοχορηγών οδηγεί στην παραγωγή καλλιτεχνικών προγραμμάτων και έργων με μοναδικό κριτήριο το κέρδος και την εξασφάλιση πολιτικού οφέλους. Οδηγεί στην υποβάθμιση της ποιότητας, σε μια πολιτιστική, καλλιτεχνική ομογενοποίηση με άμεση συνέπεια την πνευματική και πολιτιστική υποβάθμιση. Μέχρι σήμερα, η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ, ψηφίζοντας νόμους και δίνοντας πρωτοφανή κίνητρα και διευκολύνσεις στο επιχειρηματικό κεφάλαιο, εκχωρούν στους μεγάλους μονοπωλιακούς ομίλους όλους τους τομείς της πολιτιστικής μας ζωής, ενώ ο πολιτισμός αντιμετωπίζεται ως στοιχείο της οικονομίας της αγοράς και όχι ως κοινωνικό αγαθό. Οι κυβερνήσεις του δικομματισμού θεωρούν την τέχνη και τους ανθρώπους που τη δημιουργούν ως αναλώσιμα και ως βιτρίνα, αδιαφορώντας για τους όρους και τις συνθήκες, μέσα στις οποίες ο καλλιτέχνης καλείται να δημιουργήσει.

• Οξυμένα προβλήματα

Τα προβλήματα των εικαστικών καλλιτεχνών είναι εκρηκτικά. Η κρατική πολιτική σ' αυτόν τον τομέα, χρόνια τώρα, περιορίζεται σε λίγες μεγάλες διοργανώσεις κυρίως ιδιωτών, ξεκομμένες από το λαό και τον καλλιτεχνικό κόσμο, εναρμονισμένες με το παγκόσμιο χρηματιστήριο της τέχνης, ενώ μέσα στα πλαίσια της «εκσυγχρονιστικής» αντίληψης του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ, ακόμα και οι ελάχιστες «κρατικές» διοργανώσεις και εκπροσωπήσεις στις μεγάλες διεθνείς εκθέσεις στο εξωτερικό διοργανώνονται χωρίς ανοιχτή πρόσκληση στους εικαστικούς, με επιλογή προσώπων και όχι έργων από διορισμένους κομισάριους, ενώ στις αντίστοιχες επιτροπές για τα εικαστικά του ΥΠΠΟ οι εκπρόσωποι των εικαστικών, του ΕΕΤΕ εκδιώχθηκαν και στη θέση τους διορίσθηκαν από τις πολιτικές ηγεσίες πρόσωπα που διαπλέκονται στην αγορά της τέχνης, με ό,τι συνεπάγεται αυτό.

Οι διαγωνισμοί δεν επεκτείνονται στο σύνολο των δημόσιων καλλιτεχνικών έργων και ο νόμος που υπάρχει από το 1997 ώστε το 1% της δαπάνης κατασκευής των οικοδομών να πηγαίνει στην καλλιτεχνική διακόσμηση δεν εφαρμόζεται. Η δημόσια αισθητική και το περιβάλλον παραδίνονται ουσιαστικά στις μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες και τους εργολάβους, που με κριτήριο το κέρδος επιβάλλουν την αισθητική ισοπέδωση. Η καλλιτεχνική παιδεία, σημαντικός παράγοντας δημιουργίας αισθητικών κριτηρίων και αντιλήψεων στους νέους, υποβαθμίζεται και απαξιώνεται σε όλη την κλίμακα της εκπαίδευσης. Η πλειοψηφία των εκπαιδευτικών - εικαστικών πλέον είναι συμβασιούχοι (και μάλιστα στα ολοήμερα σχολεία με 320 ευρώ μηνιαίες αποδοχές). Ο συλλογικός φορέας των 5.000 εικαστικών καλλιτεχνών, το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας, Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, μαστίζεται από σοβαρά οικονομικά προβλήματα, λόγω της μικρής επιχορήγησης και της απαξίωσής του από το ΥΠΠΟ.

• Η «οδύσσεια» του Ασφαλιστικού

«Αιχμή του δόρατος» για τους ανασφάλιστους εικαστικούς δημιουργούς είναι το χρόνιο πρόβλημα της ασφάλισης - συνταξιοδότησης. Ενα «καυτό» θέμα, που πρωτοδιατυπώθηκε επίσημα με την ίδρυση του ΕΕΤΕ το 1944 και επί 65 χρόνια παραμένει άλυτο, από τις κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ, ΝΔ. Το ζήτημα αυτό έρχεται στην επικαιρότητα επιτακτικά, ζητώντας τη λύση του μέσα στο γενικότερο τοπίο της οξυμένης επίθεσης στα ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά δικαιώματα όλων των εργαζομένων.

Το μεγάλο κενό στη συνταξιοδότηση και ασφάλιση των δημιουργών καλυπτόταν μερικά - αλλά πάντα με πολλά προβλήματα - με τη χορήγηση των λεγόμενων τιμητικών συντάξεων του ΥΠΠΟ. Με διεκδικήσεις και αγώνα των εικαστικών και του φορέα τους, το 1996 επιτεύχθηκε η τροποποίηση του νόμου ώστε να δίνεται ικανός αριθμός τιμητικών συντάξεων (100 περίπου το χρόνο σε όλους τους κλάδους). Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, προκειμένου να διασκεδάσει τις εντυπώσεις που είχαν δημιουργηθεί στην κοινή γνώμη με την αποκάλυψη ότι σημαντικοί καλλιτέχνες πέθαναν αβοήθητοι από την παντελή απουσία κοινωνικής πρόνοιας, διεύρυνε το νόμο για τις τιμητικές συντάξεις που ίσχυε από το 1971, με το νόμο 2435/96, ο οποίος έπαιξε σημαντικό ρόλο για τον ανασφάλιστο καλλιτέχνη. Το 1998 όμως έγινε μια προσπάθεια από το κράτος να εντάξει τους καλλιτέχνες υποχρεωτικά στο ΤΕΒΕ, στην αυτασφάλιση. Η γενική κατακραυγή και οι αγώνες απέκρουσαν αυτή την εξέλιξη και η εγγραφή στο ΤΕΒΕ είναι προαιρετική.

• Τροποποιήσεις προς το χειρότερο

Το 2002 ο νόμος τροποποιήθηκε ξανά, προς το χειρότερο, και είχε ως αποτέλεσμα ελάχιστοι δημιουργοί να μπορούν να στοιχειοθετήσουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα, αφού οι προϋποθέσεις του νόμου ήταν εκτός πραγματικότητας: Σύμφωνα με τον ειδικό «διορθωτικό» νόμο που ακολούθησε, για να πάρει κάποιος καλλιτέχνης σύνταξη έπρεπε να είναι «επώνυμος», άπορος και ασφαλισμένος πριν τα 60 χρόνια του για έναν τουλάχιστον χρόνο με την ιδιότητα με την οποία ζητά τη σύνταξη(!!!) , με αποτέλεσμα η πλειονότητα των εικαστικών να μην έχει αυτές τις προϋποθέσεις ταυτόχρονα. Οι αιτήσεις που υποβλήθηκαν την περίοδο 2000 - 2002 κρατήθηκαν παράνομα στα συρτάρια του υπουργείου Πολιτισμού. Η μη καταβολή των τιμητικών συντάξεων από το 2000 είχε ως αποτέλεσμα πολλοί καλλιτέχνες να φύγουν από τη ζωή, λόγω του προχωρημένου της ηλικίας τους, έχοντας λάβει την «τιμή» από την αρμόδια επιτροπή του ΥΠΠΟ, χωρίς όμως να μπορούν να πάρουν τη σύνταξη από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Σήμερα, με νόμο που ψήφισε το Νοέμβρη του 2007 η ΝΔ, τακτοποιήθηκαν μεν οι δικαιούχοι της περιόδου 2000-2007, όμως έχουν καταργηθεί ουσιαστικά οι λεγόμενες τιμητικές συντάξεις με το συνταξιοδοτικό νόμο που προβλέπει 30 συντάξεις για 35 κλάδους καλλιτεχνών.

Ολοι οι ανασφάλιστοι εικαστικοί καλλιτέχνες, με ειδική Υπ. Απόφαση από το 1986, εντάχθηκαν στα βιβλιάρια της «πρόνοιας». Η κυβέρνηση της ΝΔ, όπως είχε επιχειρηθεί και το 1998 επί ΠΑΣΟΚ, υποχρεώνει σήμερα πάλι τους καλλιτέχνες - μέλη του ΕΕΤΕ να εγγραφούν στο ΤΕΒΕ (σημερινό ΟΑΕΕ, Αυτασφάλιση) αν θέλουν να έχουν τη στοιχειώδη νοσοκομειακή περίθαλψη!!! Για τη θεώρηση του σχετικού βιβλιαρίου πρόνοιας η υπουργική απόφαση, που εκδόθηκε τον περασμένο Ιούλη και αφορά στα ανασφάλιστα μέλη του ΕΕΤΕ, με τη διατύπωση «εφόσον δεν δικαιούνται τοιαύτη άμεσα ή έμμεσα... και διαμένουν μόνιμα και νόμιμα στη χώρα» άναψε το «πράσινο φως» σε δημόσιες υπηρεσίες να αρνούνται τη χορήγηση βιβλιαρίου σε όλους τους ανασφάλιστους εικαστικούς αφού έχουν το περιθώριο της αυτασφάλισης.

Οι εικαστικοί δημιουργοί είναι αποφασισμένοι να διεκδικήσουν την καθολική λύση του ασφαλιστικού-συνταξιοδοτικού. Να δώσουν αγωνιστική απάντηση στην πολιτική της απαξίωσης του πολιτισμού. Μαζί με όλους τους εργαζόμενους, θα απαιτήσουν αξιοπρεπείς συνθήκες ζωής και δουλειάς, κόντρα στην εμπορευματοποίηση και τα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα που λυμαίνονται τον πολιτισμό.

Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ, Ριζοσπάστης, 27/09/2009

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

9/9/2007

-- ΥΠΠΟ-βάθμιση εικαστικών, ενίσχυση ιδιωτών

24/6/2007

-- Εγκλημα διαρκείας από ΝΔ και ΠΑΣΟΚ

12/6/2005

-- «Αιχμή του δόρατος» ασφάλιση - συνταξιοδότηση

6/3/2005

-- Διεκδικούμε καλλιτεχνική δημιουργία χωρίς εμπόδια

8/2/2004

-- Η Τέχνη δεν είναι εμπόρευμα

Στα χέρια ληστών πίνακας του Μαγκρίτ

• Ένας πίνακας του Ρενέ Μαγκριτ ήταν η λεία δύο ενόπλων που εισέβαλαν το πρωί σε μουσείο των Βρυξελλών. Η αξία του πίνακα υπολογίζεται σε 3 εκατ. ευρώ.

Οι δύο ληστές, ένας Ευρωπαίος και ένας Ασιάτης, ο ένας εκ των οποίων μιλούσε αγγλικά και ο άλλος γαλλικά, εισέβαλλαν στο μουσείο λίγο μετά τις 10 το πρωί. Άρπαξαν τον πίνακα "Olympia" του Βέλγου Σουρεαλιστή καλλιτέχνη και το έσκασαν, στην αρχή με τα πόδια, μπαίνοντας λίγο πιο κάτω σε αυτοκίνητο που τους περίμενε. Το μουσείο στεγάζεται σε σπίτι, στο οποίο ο ζωγράφος πέρασε 24 χρόνια της ζωής του. [enet.gr, 15:55 Πέμπτη 24 Σεπτεμβρίου 2009]

• Με την απειλή όπλου ληστές αφαίρεσαν πίνακα του Μαγκρίτ από το Μουσείο των Βρυξελλών

Ενας πίνακας του βέλγου σουρεαλιστή ζωγράφου Ρενέ Μαγκρίτ, με τίτλο «Olympia», του οποίου η αξία εκτιμάται μεταξύ 750.000 και 3 εκατομμυρίων ευρώ, κλάπηκε σήμερα το πρωί από ένα μουσείο των Βρυξελλών, λίγη ώρα αφού είχε ανοίξει τις πόρτες του για το κοινό, ανέφεραν η διεύθυνση του μουσείου και η αστυνομία. «Δύο άτομα, το ένα εκ των οποίων ασιατικής καταγωγής, που μιλούσαν το ένα αγγλικά και το άλλο γαλλικά, εισέβαλαν κρατώντας ένα όπλο στο μουσείο λίγο αφού είχε ανοίξει για το κοινό», σήμερα στις 10 το πρωί τοπική ώρα, δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Αντρέ Γκαρίτ, έφορος του Μουσείου Ρενέ Μαγκρίτ. Το μουσείο αυτό βρίσκεται σε ένα σπίτι στο Jette, βόρειο προάστιο των Βρυξελλών. Δεν πρόκειται για το μεγάλο μουσείο Μαγκρίτ που μόλις άνοιξε στην πόλη. Δεν υπήρξαν τραυματισμοί, ενώ την ώρα της ληστείας δύο επισκέπτες βρίσκονταν στο μουσείο, όπου ο βέλγος ζωγράφος και η σύζυγός του έζησαν για 24 χρόνια. «Διέφυγαν με τον πίνακα στην αρχή με τα πόδια, ενώ μετά μπήκαν σε ένα αυτοκίνητο», δήλωσε στο Γαλλικό Πρακτορείο ο εκπρόσωπος της αστυνομίας των Βρυξελλών. [Maria Tsoli | TO BHMA, Πέμπτη 24 Σεπτεμβρίου 2009]

Έφυγε από τη ζωή ο γλύπτης Μάριος Γαρυφαλλάκης

Σε ηλικία 75 ετών πέθανε το πρωί του Σαββάτου σε νοσοκομείο, στην Αστόρια της Νέας Υόρκης, ο γλύπτης, Μάριος Γαρυφαλλάκης. Γεννήθηκε στην Αθήνα, όπου και ξεκίνησε τα πρώτα του βήματα στον χώρο της τέχνης. Το ταλέντο του άρχισε να εκδηλώνεται από την παιδική ηλικία και ο ετεροθαλής αδελφός του και μετέπειτα δάσκαλός του, Νίκος Σοφιολάκης, τον στήριξε σημαντικά στα πρώτα του βήματα.

Σπούδασε γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών του ΕΜΠ και αποφοίτησε το 1958. Μετά την εκπλήρωση των στρατιωτικών του υποχρεώσεων, εγκαταστάθηκε στην Κύπρο, όπου έζησε και δημιούργησε από το 1963 μέχρι το 1974, δημιουργώντας προτομές και αγάλματα ηρώων του κυπριακού αγώνα ενώ είχε προσωπική φιλία με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο.

Το 1975 μετανάστευσε στις ΗΠΑ μαζί με την οικογένειά του. Τόσο στη Νέα Υόρκη, όσο και σε άλλες πόλεις των ΗΠΑ παρουσίασε έργα του σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις, Χαρακτηριστικό δείγμα της δουλειάς του ήταν το συμβολικό έργο «Για πάντα».

Όπως είχε σημειωθεί «το γλυπτό γυναικείο κορμί είναι τοποθετημένο μέσα στο ανδρικό κεφάλι, θέλοντας με αυτό τον τρόπο να δείξει ότι η σκέψη είναι ταυτισμένη με τη μνήμη για το αγαπημένο πρόσωπο, το οποίο συμβολίζει τον αιώνιο έρωτα και το πάθος για ζωή».

Ο Μάριος Γαρυφαλλάκης είχε βραβευτεί από καλλιτεχνικούς και ομογενειακούς φορείς, ενώ εκτός από την γλυπτική ασχολήθηκε και με τη ζωγραφική. Τα έργα του έχουν έντονο κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα, με αντιπολεμικά και αντιρατσιστικά μηνύματα. Όπως ο ίδιος επιθυμούσε, θα αποτεφρωθεί και η τέφρα θα διασκορπιστεί σε αγαπημένες του περιοχές στην Κύπρο.

(Πληροφορίες από το ΑΠΕ-ΜΠΕ), enet.gr, 20:41 Δευτέρα 21 Σεπτεμβρίου 2009

Μύηση στα μυστικά ενός δασκάλου

Στα μυστικά της ζωγραφικής του δασκάλου και δημιουργού Γιάννη Μαγκανάρη, δυο χρόνια μετά τον θάνατό του, θα έχουν την ευκαιρία να μυηθούν όσοι επισκεφθούν την αναδρομική έκθεση έργων του, που εγκαινιάζεται την Πέμπτη από το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας. Πορτρέτα, αυτοπροσωπογραφίες, ανθρώπινες φιγούρες και τοπία δοσμένα με τον ιδιαίτερο τρόπο γραφής του σιφναίικης καταγωγής αλλά γεννημένου στην Αλεξάνδρεια καλλιτέχνη πρωταγωνιστούν στην έκθεση, που φιλοδοξεί να ρίξει φως στις διαφορετικές πτυχές της δουλειάς του, καθώς ασχολήθηκε πέρα από τη ζωγραφική, με τη χαρακτική, τη γλυπτική και τη διακόσμηση. «Πέτρες, νερά και σύννεφα είναι για τον Μαγκανάρη τα κεφάλαια ενός κώδικα, που καταγράφει την πορεία του ανθρώπου πάνω στη γη, σημεία φυγής και στήριξης σε μια προοπτική που διαρκώς αλλάζει με την παρέμβαση της τέταρτης διάστασης: του χρόνου. Αυτός καταργεί τα περιγράμματα, σβήνει τις λεπτομέρειες, στραγγίζει απαλύνοντας το χρώμα. Και, φυσικά, όταν οι όγκοι φαίνονται ανολοκλήρωτοι, δεν είναι άνθρωποι που γίνονται πέτρες· είναι πέτρες που γίνονται άνθρωποι. Μια σύγχρονη προϊστορία», έγραφε ο Στρατής Τσίρκας για το έργο του στενού του φίλου, ο οποίος εκτός των άλλων υπήρξε εμπνευστής και συνιδρυτής της Πνευματικής Εστίας Ελλήνων της Αλεξάνδρειας, εργάστηκε στο Εθνικό Θέατρο και τη Λυρική Σκηνή και δίδαξε σε σχολεία στην Αλεξάνδρεια και την Ελλάδα. Την έκθεση συνοδεύει λεύκωμα αφιερωμένο στο έργο του Γιάννη Μαγκανάρη. [ΤΑ ΝΕΑ: Δευτέρα 21 Σεπτεμβρίου 2009]

ΙΝFΟ

Η αναδρομική έκθεση έργων του Γιάννη Μαγκανάρη εγκαινιάζεται την Πέμπτη στις 20.30 στο Μέγαρο Εϋνάρδου (Αγίου Κωνσταντίνου 20). Έως 1η Νοεμβρίου.

Της πατρίδας τους η σημαία

• Οι Γκίλμπερτ και Τζορτζ, το διασημότερο δίδυμο της βρετανικής τέχνης, οι προκλητικοί, καυστικοί, παλαίμαχοι κύριοι με τη στιλιζαρισμένη συμπεριφορά και τα ντεμοντέ κοστούμια επιστρέφουν στην Αθήνα.

Για άλλη μια φορά, όπως και το 2004, παρουσιάζουν ολοκαίνουργια έργα τους στην αθηναϊκή γκαλερί Bernier/Eliades (Επταχάλκου 11, Ψυρρή). Η σχέση τους με την ελληνική πρωτεύουσα παραμένει προνομιακή. Το 2001 είχαν επιλέξει την Αθήνα και το «Εργοστάσιο» της ΑΣΚΤ για να δείξουν μεγάλη αναδρομική τους έκθεση. Ενώ η Tate Modern του Λονδίνου τούς τίμησε με αναδρομική έκθεση, τη μεγαλύτερη που έχει γίνει ποτέ στο βρετανικό Μουσείο, μόλις δύο χρόνια πριν.

Η νέα τους έκθεση στην Αθήνα με τίτλο «Jack Freak Pictures» εγκαινιάζεται στις 19 Νοεμβρίου. Αποτελεί μέρος της ομώνυμης ενότητας με ισχυρές πολύχρωμες εικόνες οπτικής βίας. Οι Γκίλμπερτ και Τζορτζ αντλούν έμπνευση από τον σύγχρονο τρόπο ζωής και τις βασικές ανθρώπινες αξίες. Αναμειγνύουν σχέδια, κείμενα, λέξεις, ετερόκλητα σύμβολα, όπως μετάλλια, σημαίες, χάρτες, δέντρα, πινακίδες και γκράφιτι του Ανατολικού Λονδίνου. Της περιοχής όπου ζουν κι εργάζονται τα τελευταία σαράντα χρόνια.

Κυρίαρχο μοτίβο της νέας τους δουλειάς είναι το κόκκινο, λευκό και μπλε σύμβολο «Union Jack», δηλαδή η βρετανική σημαία. Αξιοποιούν ποικιλοτρόπως όλες τις εκφάνσεις και σημασίες του εθνικού αγγλικού συμβόλου. Αλλωστε δεν υπήρξε μόνο έμβλημα εθνικής υπερηφάνειας, αλλά και της ποπ κουλτούρας, αν θυμηθούμε την αντιεξουσιαστική χρήση του από το πανκ κίνημα.

Οι Γκίλμπερτ και Τζορτζ, θεμελιωτές, μαζί με άλλους καλλιτέχνες, της σύγχρονης βρετανικής αβανγκάρντ, θεωρούν βασικό συστατικό της τέχνης την ίδια τη ζωή. Γι' αυτό και από το ξεκίνημά τους το 1969 δεν τις διαχωρίζουν. Βασικό καλλιτεχνικό τους «υλικό» παραμένει ο εαυτός τους. Πριν απορροφηθούν από τη δημιουργία των επικών φωτογραφικών κολάζ (με δάνεια από τη γλώσσα της διαφήμισης, της περφόρμανς και της τηλεόρασης) είχαν ξεχωρίσει ως «ζωντανά γλυπτά»: έστεκαν ακίνητοι επί ώρες σε ασυνήθιστες στάσεις.

Η δουλειά τους είναι άκρως προσωπική, συναισθηματική, εύληπτη και πολιτική. Αναφέρεται στο σεξ, τη βία, την ηθική, στις κοινωνικές σχέσεις και προκαταλήψεις και διερευνά μια νέα ατομικότητα. Η γκρίζα, συντηρητική εμφάνισή τους σχολιάζει, εν τέλει, μεγαλόφωνα τον κόσμο.

Ο ιταλικής καταγωγής Γκίλμπερτ και ο Βρετανός Τζορτζ γνωρίστηκαν το 1967 ως συμφοιτητές στο περίφημο St. Martin' School of Art and Design του Λονδίνου. Από τότε ζουν μαζί στη γειτονιά μουσουλμάνων προσφύγων του ανατολικού Λονδίνου. Στις συνεντεύξεις τους λένε ότι δεν μαγειρεύουν ποτέ, παρακολουθούν μόνο ειδήσεις και ντοκιμαντέρ και αγαπούν τις διακοπές των Χριστουγέννων. Ποιο θεωρούν τον υπέρτατο σκοπό της τέχνης; «Να κάνει τους ανθρώπους ακραία ευτυχισμένους». *

• Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΡΟΥΖΑΚΗ, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 21 Σεπτεμβρίου 2009

«Εκρηξη» χρωμάτων στο Πλανητάριο

Σε έναν από τους μεγαλύτερους ζωγράφους όλων των εποχών, τον Βίνσεντ Βαν Γκογκ, είναι αφιερωμένη η νέα ταινία θόλου «Βαν Γκογκ: Ο πυρετός του χρώματος», που θα προβάλλεται από 23/9 στο Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου. Ο τεράστιος θόλος του Πλανηταρίου θα γεμίσει, με το εκθαμβωτικό κίτρινο των χωραφιών και με το βαθύ μπλε του έναστρου νυκτερινού ουρανού, που με τόση ομορφιά αποτύπωσε στον καμβά ο «μαέστρος» του χρώματος. Πρόκειται για ένα εικονικό ταξίδι στο χρόνο και το χώρο, με το οποίο οι θεατές θα παρακολουθήσουν τη σύντομη, θυελλώδη ζωή και συνάμα τη σπουδαία καλλιτεχνική πορεία του μεγάλου δημιουργού, από τα 27 χρόνια έως τον τραγικό του θάνατο στα 37 χρόνια του. Για την ολοκλήρωση της ταινίας, συνεργάστηκαν μεγάλα μουσεία των Γαλλίας, Ολλανδίας κ.ά., ενώ η παρουσίασή της στο εξωτερικό σημείωσε μεγάλη επιτυχία. Στην Ελλάδα, την ταινία «έντυσαν» με τη φωνή τους οι ηθοποιοί Κώστας Τζούμας και Θέμις Μπαζάκα. Η επίσημη προβολή της θα γίνει στις 22/9 (8 μ.μ.). Θα προλογίσει η Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα (καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης).

Σημειώνουμε ότι το ίδρυμα προγραμματίζει παράλληλες εκδηλώσεις για παιδιά. Πρόκειται για σειρά μαθημάτων ηλεκτρονικής εικονογράφησης, με τίτλο «Το χρώμα μέσα από τα μάτια του Βαν Γκογκ», που θα πραγματοποιηθούν από τον εικονογράφο Αντώνη Ασπρόμουργο στο χώρο της Βιβλιοθήκης του ιδρύματος. Τα παιδιά θα παρακολουθήσουν το μάθημα, δωρεάν, αρκεί να έχουν πρώτα δηλώσει συμμετοχή. Πληροφορίες, στην ιστοσελίδα του Ιδρύματος Ευγενίδου: http://www.eugenfound.edu.gr.

Ζωγραφικά «ποιήματα» ενός αφοσιωμένου δημιουργού

• Εκθεση έργων του Σταύρου Μπαλτογιάννη στο Μουσείο Μπενάκη

«Πολυτεχνίτης»

«Μικρά ποιήματα καμωμένα με χρώματα», που μας ταξιδεύουν σε τόπους μακρινούς και οικείους, σε γνώριμα βιώματα και συναισθηματικές διαδρομές. Εικαστικές δημιουργίες, που γοητεύουν για τη δύναμη και την απλότητά τους. «Μικρές ιστορίες» του βλέμματος, που «ακουμπούν» στη μνήμη και «μιλούν» για τα χιλιάδες χρώματα της ζωής μας... Γυναικεία γυμνά, πορτρέτα, τοπία... Ο ζωγραφικός κόσμος του Σταύρου Μπαλτογιάννη. Ενός σημαντικού εικαστικού δημιουργού, που, για περισσότερα από πενήντα χρόνια, υπηρετεί με σεμνότητα, ήθος και αφοσίωση, μία μεγάλη του αγάπη, τη ζωγραφική. Ξεχωριστή στιγμή για τα εκθεσιακά δρώμενα, η αναδρομική έκθεση έργων του στο Μουσείο Μπενάκη. Οχι μόνο γιατί ο Σταύρος Μπαλτογιάννης είναι «ένας σοβαρός εργάτης της τέχνης», όπως τον χαρακτήρισε ο Μαρίνος Καλλιγάς, αλλά γιατί, στη μακρόχρονη πορεία του, επέλεξε το δύσκολο δρόμο της σεμνής και σιωπηλής δημιουργικής κατάθεσης. Το ανθρώπινο και καλλιτεχνικό ήθος του απέρριψε τις δημόσιες σχέσεις και τα εμπορικά κυκλώματα.

Από τις 15/9 έως τις 25/10, πενήντα συνολικά έργα, με γενικό τίτλο «Χωρίς μοντέλο», μας αποκαλύπτουν τις σημαντικότερες στιγμές της ζωγραφικής του περιπέτειας. «Απόγνωση», «Αποχαιρετισμός», «Μελτέμι», «Πρωινό ξύπνημα», «Οπως στους εμφύλιους του κόσμου», «Φιλοξενία», «Τα κυπαρίσσια», «Στα μάρμαρα της Νάξου»... Δημιουργίες που «κουβαλούν» τους ήχους του αέρα και τη μυρωδιά της θάλασσας των Κυκλάδων, τη «χαρμολύπη» των γυναικείων μορφών του, αλλά και το «λυγμό» από τις σκληρές μέρες που ζήσαμε. Ανάμεσά τους, το έργο «Πολυτεχνίτης» (1976), το οποίο ανοίγει χρονολογικά την έκθεση. Ενας «υποβλητικός συνδυασμός αρχαίου κούρου και Χριστού», όπως σημείωνε η Β. Σπηλιάδη, αναφορά του καλλιτέχνη στα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Η δημιουργία του Σταύρου Μπαλτογιάννη ακολουθεί τις αφαιρετικές τάσεις. Διακρίνεται για τη λιτότητα των εκφραστικών μέσων και, ταυτόχρονα, αποτελεί μια προσπάθεια του καλλιτέχνη να συνδυάσει την παράδοση με τις νέες αντιλήψεις. Συνοδοιπόρος στη ζωγραφική του, η τεχνική της κηρόχυτης ζωγραφικής ή εγκαυστικής. Μία πανάρχαια τεχνική, που διασώθηκε σε εξαίρετα έργα ζωγραφικής πάνω σε ξύλο, λινάτσα και μαρμάρινες επιφάνειες.

• Μακρόχρονη διαδρομή

«Τα κυπαρίσσια»

Ο Σταύρος Μπαλτογιάννης γεννήθηκε στην Πεδινή Ιωαννίνων. Εκεί περνά τα πρώτα χρόνια της ζωής του και βιώνει τη μάστιγα του πολέμου και αργότερα τον εμφύλιο. Στα Γιάννενα παίρνει τα πρώτα μαθήματα σχεδίου κοντά στους: Κώστα Μαλάμο, Γιώργο Καζάκο, ενώ το 1950 εισάγεται στη Σχολή Καλών Τεχνών, στο εργαστήριο του Γ. Μόραλη. Η μαθητεία του στη Σχολή ολοκληρώθηκε το 1955, έχοντας πετύχει τρεις επαίνους και βραβείο στην αποφοίτησή του. Τα χρόνια αυτά ταξιδεύει στις περισσότερες γνωστές για τον καλλιτεχνικό τους πλούτο πόλεις: Νάπολη, Πομπηΐα, Ρώμη, Σιέννα, Φλωρεντία, Βενετία και Παρίσι. «Ο καλύτερος δάσκαλος για τον καλλιτέχνη είναι τα Μουσεία», μας λέει. «Φεύγω από τη Σχολή, κουβαλώντας το όνειρο για τη μεγάλη ζωγραφική». Αμέσως μετά, συνεχίζει τις σπουδές ζωγραφικής στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Φλωρεντίας, για να ακολουθήσει (1958 - 1962) η υποτροφία του ΙΚΥ στο Instituto Centrale del Restauro στη Ρώμη, και η μύησή του στα μυστικά των μεγάλων μαστόρων του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης.

«Το 1962 με ειδική αποστολή δουλεύω στις εγκαυστικές εικόνες του Σινά. Η γνωριμία με την εγκαυστική και τα θαυμάσια αποτελέσματα αυτής της μαγικής τεχνικής, με τις δυνατότητες για αλλεπάλληλα πλασμένα περάσματα, που διατηρούν αποκαλυπτική διαφάνεια, με οδηγεί στην απόφαση να τη χρησιμοποιήσω στη ζωγραφική μου. Πίστευα ότι με βοηθούσε να εκφραστώ πιο γνήσια, πιο γρήγορα και πιο καθαρά. Είναι νομίζω αναγκαίο για το ζωγράφο να γνωρίζει την τεχνική, που μετά από πολλή προσπάθεια διάλεξε. Να τη γνωρίζει τόσο καλά, που να μπορεί να μην ασχολείται μαζί της όταν ζωγραφίζει. Είναι πια σίγουρο ότι οι τεχνικές δεν ευνουχίζουν την καλή ζωγραφική, η οποία τελικά δεν κινδυνεύει απ' αυτές...».

Ενα χρόνο μετά, προσελήφθη στην Αρχαιολογική Υπηρεσία ως ζωγράφος Αναστηλώσεων, όπου μέχρι το 1990 στο Βυζαντινό Μουσείο, με αφοσίωση και γνώση, θεράπευε τα τραυματισμένα αριστουργήματα της βυζαντινής τέχνης.

«Η ζωγραφική ήταν για μένα η μόνιμη καταφυγή», λέει. Σταθμός στην εκθεσιακή του δραστηριότητα, η μεγάλη σειρά από γυναικεία γυμνά, που παρουσιάζονται στις «Νέες Μορφές» το 1982. «Σ' αυτήν εντάσσονται και συμβολικές συνθέσεις, όπως "Ο χορός της Σαλώμης", η "Πεπλοφόρος μπλε γυναίκα", η "Μαυροφορεμένη όρθια μάνα", που παραπέμπουν με σαφείς υπαινιγμούς στον παλαιστινιακό αγώνα και σε άλλα εναγώνια προβλήματα του κόσμου». Τότε παρουσιάζονται και τα κυκλαδίτικα τοπία. «Με αρκετή αφαίρεση, γιατί εκεί με ενδιέφερε η συγκίνηση από την περίεργη ποικιλία των όγκων και των χρωμάτων, που προσφέρουν αυτά τα λιτά και από μόνα τους αφαιρετικά τοπία των Κυκλάδων». Ακολούθησαν αρκετές ατομικές εκθέσεις (Ζυγός, Γαλλικό Ινστιτούτο, Χρυσόθεμις, Δημαρχείο Ιωαννίνων, κ.ά.) με καινούρια έργα και μεγαλύτερη αφαιρετική διάθεση.

«Στη ζωγραφική μου», καταλήγει, «ποτέ δεν αντέγραψα κάτι. Δεν θέλησα να αντιγράψω. Δεν ήθελα να κάνω ρεαλισμό. Ηθελα να εκφραστώ και να δώσω κάτι από την ψυχή μου. Εβαζα τη δική μου καρδιά, τη δική μου ματιά και το έδινα με τα δικά μου μάτια».

• Ηλιάνα ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ, Ριζοσπάστης, 20/09/2009
  

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

22/4/2007

-- Οδοιπορικό στην τέχνη του ψηφιδωτού

24/9/2006

-- Σημαντικός δημιουργός, πολύτιμη έκδοση

23/3/2005

-- Εκθέσεις εντός κι εκτός...

28/12/2003

-- Εραστής της ζωγραφικής

31/5/1998

-- Προσωπογραφίες αιωνιότητας

Δημιουργίες γένους -μόνο- θηλυκού

• Το Εθνικό Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Παρισιού παρουσιάζει έργα γυναικών και αποδεικνύει ότι η τέχνη ανήκει και στα δύο φύλα

Τέχνη γένους θηλυκού. Ακούγεται σχεδόν σαν προσβολή. Ποια καλλιτέχνις, ποια διανοούμενη, ποια νέα γυναίκα ακούει σήμερα αυτό τον χαρακτηρισμό χωρίς να νιώσει αμηχανία, χωρίς να νιώσει κατηγοριοποιημένη, αντικείμενο μιας φαινομενικά θετικής αλλά ύποπτης διάκρισης; Η ιδέα ότι υφίσταται ένας γυναικείος τρόπος να κάνει κανείς τέχνη ή να φιλοσοφεί, «εσωστρεφής», «συναισθηματικός», «αυτοβιογραφικός», «θηλυκός», ενοχλεί για τον απλούστατο λόγο ότι φέρεται να υπονοεί ότι μια εγγενής αλλά αφηρημένη «γυναικεία ιδιαιτερότητα» αποτελεί το κεντρικό αντικείμενο μιας τέτοιας τέχνης. Οτι δηλαδή ενώ οι άνδρες, υπεράνω ζητημάτων που άπτονται του γένους, είναι ελεύθεροι να πειραματίζονται με τη μορφή και κάθε λογής περιεχόμενα στην τέχνη ή την πολιτική (δεν υπάρχει «ανδρική ιδιαιτερότητα»), και επί πλέον να δρουν, οι γυναίκες, εγκλωβισμένες στην ίδια τους τη «γυναικεία ευαισθησία», παραμένουν φορτισμένες και απασχολημένες με τη διαχείριση όσων άπτονται και εφάπτονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο της σεξουαλικής τους ιδιαιτερότητας.

Εξήντα χρόνια μετά την έκδοση του «Δεύτερου φύλου» της Σιμόν ντε Μποβουάρ (1949), θεμέλιου λίθου της ιστορίας του φεμινισμού, το Εθνικό Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Παρισιού αποφασίζει να τιμήσει τις γυναίκες δημιουργούς, παρουσιάζοντας από τα τέλη Μαΐου, στον 4ο όροφο του Κέντρου Πομπιντού, αφιερωμένο στην μόνιμη συλλογή σύγχρονης τέχνης του μουσείου (1960 - σήμερα), έργα αποκλειστικά γυναικών καλλιτεχνών. Ο ίδιος ο τίτλος της έκθεσης «elles@centrepompidou», παραπομπή στον πλούσιο δικτυακό τόπο που την συνοδεύει και συμπληρώνει, δηλώνει τη δυσκολία του εγχειρήματος: «Αυτό που διακυβεύεται [εδώ], διευκρινίζει η επιμελήτρια Camille Morineau στον κατάλογο, δεν είναι η επικύρωση μιας κυρίαρχης αφήγησης, αλλά η αναθεώρηση ενός παραδόξου». Τι εννοεί η Γαλλίδα ιστορικός τέχνης, σε ποιο παράδοξο αναφέρεται; «Το βασικό κριτήριο επιλογής των έργων που παρουσιάζονται (...) δεν τέθηκε παρά για να αναιρεθεί καλύτερα. Το Μουσείο εκθέτει μόνο γυναίκες, όμως ο στόχος του δεν είναι ούτε να δείξει ότι υπάρχει μια γυναικεία τέχνη, ούτε να παράγει ένα φεμινιστικό προϊόν [...] αλλά να αποδείξει ότι μια τέτοια αναπαράσταση των γυναικών και/ή των ανδρών δεν έχει εντέλει καμία σημασία».

• Τέχνη και χειραφέτηση

Το παράδοξο λοιπόν στην όλη ιστορία, ένα παράδοξο που έχουν κληθεί επανειλημμένως να αντιμετωπίσουν και οι φεμινίστριες, όπως έχει επισημάνει στο παρελθόν η Αμερικανίδα ιστορικός Joan W. Scott, είναι ότι για να υποστηρίξει τη θέση ότι η τέχνη είναι κοινή και ισότιμη υπόθεση, το Μουσείο αναγκάζεται να καταφύγει σε πρώτη φάση σε μια «σεξιστική» επιλογή. Το ίδιο, με άλλα λόγια, το επιχείρημα της «διαφοράς» και της «ιδιαιτερότητας», που στοίχισε στις γυναίκες κατά το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα τον ίδιο τους τον αποκλεισμό από τα κοινά και τα δημόσια, επιστρατεύεται εδώ για να πείσει για το αντίθετο. Εχει ενδιαφέρον εξάλλου, με αφορμή αυτή την έκθεση, να ρίξει κανείς μια ματιά στην όχι και τόσο γνωστή ιστορία μιας κοινωνικοπολιτικής χειραφέτησης που ακόμα, κι αναφερόμαστε μόνο στη Δύση, δεν έχει δώσει όλες της τις μάχες.

Μια βόλτα στον 5ο όροφο του Μουσείου (Μοντέρνα Συλλογή, 1905-1960) αποδεικνύεται αποκαλυπτική. Στα τέλη του 19ου αι., λίγες είναι οι καλλιτέχνιδες που καταφέρνουν να ξεφύγουν από την απομόνωση και να απαλλαγούν από την ταμπέλα της «γυναικείας τέχνης», μια τέχνη χωρίς υψηλές απαιτήσεις, αποτελούμενη από πορτρέτα γυναικόπαιδων και νεκρές φύσεις, χειροτεχνία, μινιατούρες, κεντήματα και ζωγραφισμένες πορσελάνες. Οι λίγες «Πρωτοπόρες» (τίτλος της μικρής πτέρυγας που τους αφιερώνεται εδώ) πληρώνουν συχνά ακριβά την ενασχόλησή τους με «αντρικές» υποθέσεις: αν η Marie Bracquemond αναγκάζεται να εγκαταλείψει την καριέρα της κάτω από τις πιέσεις του συζύγου της, μια δεύτερη σημαντική ιμπρεσιονίστρια, η Καμίλ Κλοντέλ, τελειώνει τη ζωή της στο ψυχιατρείο.

• Στη σκιά ενός άνδρα

Για να καταφέρουν εξάλλου να διεκδικήσουν μια θέση στα Σαλόνια του μοντερνισμού, οι γυναίκες έπρεπε πρώτα να γίνουν αποδεκτές στη Σχολή Καλών Τεχνών (1900) κι έπειτα να συνδικαλιστούν, ώστε να κατοχυρωθούν κοινωνικά και ως επαγγελματίες (1904). Το 1931 ιδρύεται στο Παρίσι η εταιρεία των Μοντέρνων Γυναικών Καλλιτεχνών (FAM), με στόχο την ανάδειξή τους ως ισότιμα μέλη της μοντέρνας καλλιτεχνικής κοινότητας: η Σουζάν Βαλαντόν (επίσης προσκείμενη στον κύκλο των ιμπρεσιονιστών), η Μαρί Μπλανσάρ και η Μαρί Λορενσίν (για μια περίοδο κυβίστριες), η Ταμάρα ντε Λεμπίκα, αποκτούν φήμη και αναγνώριση, αλλά πάντα στη σκιά ενός Ντεγκά ή ενός Απολινέρ. Ενα βήμα και μια γενιά παραπέρα, η Σόνια Ντελονέ, η Σοφί Τόιμπερ-Αρπ, η σημαντική ντανταΐστρια Hannah H�ch, η δυναμική Μεξικάνα Φρίντα Κάλο, η Ρωσίδα φουτουρίστρια Ναταλία Γκοντσάροβα ή η αφαιρετική Maria Elena Vieira da Silva, συμμετέχουν ενεργά στις ιστορικές πρωτοπορίες, ακόμα όμως θεωρούμενες ως δορυφόροι των πραγματικών πρωταγωνιστών.

Η κατάσταση θα ανατραπεί ριζικά μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η περίφημη ρήση της Σιμόν ντε Μποβουάρ πέφτει σαν καταπέλτης στο πατριαρχικό πολιτισμικό οικοδόμημα: «Δεν γεννιέται κανείς γυναίκα. Γίνεται». Για πρώτη φορά με τόση σαφήνεια κι ακλόνητα επιχειρήματα, η σύντροφος του Σαρτρ εκθέτει την άποψη ότι στη δυτική κουλτούρα, η «υπέρβαση» για την οποία μιλάει τότε ο υπαρξισμός, δηλαδή η δυνατότητα του υποκειμένου να «βγαίνει από τον εαυτό του» και να δρα στην κοινωνία, θεωρείται αποκλειστικά ανδρικό προνόμιο. Η γυναίκα, κεκλεισμένη στην ύπαρξη και τη σωματικότητα/σεξουαλικότητά της, φετιχοποιημένη από τη βιομηχανία του θεάματος, θα χρειαστεί τουλάχιστον δύο δεκαετίες γυναικείων δράσεων, περφόρμανς, φεμινιστικής κριτικής και θεωρίας ώστε να αποκαταστήσει τη θέση της.

Η επαναστατημένη δεκαετία του ’60 θα επιτρέψει σε μια σειρά από γυναίκες περφόρμερ να αντεπιτεθούν σ’ αυτή τη διαστρεβλωμένη θηλυκότητα αντιπαραθέτοντάς της ένα σώμα εν πλήρει δράσει: η Γιόκο Ονο, στο περίφημο Cut Piece (1964-66), αντιστρέφει συμβολικά τους ρόλους καλώντας το κοινό της να την ξεγυμνώσει σε δημόσια θέα ψαλιδίζοντας το ρούχο της, η Valie Export, εισβάλλοντας κι επιδεικνύοντας προκλητικά το αιδοίο της με ένα όπλο στο χέρι στους θεατές ενός κινηματογράφου πορνό (Aktionshose: Genitalpanik, 1969), ή καλώντας τους άνδρες να της πιάσουν το στήθος μέσα από τις δύο τρύπες ενός φορητού κουτιού-σινεμά (Tapp und Taskino, 1968), δηλώνει την άρνησή της να παίξει το παιχνίδι της θεαματικοποίησης του γυναικείου σώματος, ενώ η Sanja Ivekovic, αυνανιζόμενη σε δημόσια θέα (στο μπαλκόνι της), με αποτέλεσμα να συλληφθεί από την αστυνομία (Triangle, 1979), καταγγέλλει το «ανδρικό» βλέμμα μιας κοινωνίας επιτήρησης και τιμωρίας.

• Καλλιτεχνικές ανησυχίες

Οι έξι θεματικές ενότητες της έκθεσης «elles@centrepompidou» διηγούνται μια ιστορία φτιαγμένη από έργα που αντικατοπτρίζουν τόσο τις μορφολογικές όσο και τις πολιτικές ανησυχίες της καλλιτεχνικής κοινότητας του 20ού αιώνα. Στην ενότητα με τίτλο «Ελεύθερη βολή», η διάσημη γύψινη νύφη της Νίκι ντε Σεν Φαλ (La Mari�e ou Eva Maria, 1963) στέκεται δίπλα σε μια παράξενη Σταύρωση (Crucifiction, 1965) της ιδίας, ένα γυναικείο πρησμένο σώμα από πολυέστερ - ασαμπλάζ ψεύτικων λουλουδιών, ρόλεϊ και κλωστών. Τα ωμά, χυμένα και διάτρητα σώματα της Μαρλέν Ντυμάς γειτονεύουν με τους κεντημένους πίνακες της Ροζεμαρί Τρόκελ και συνδιαλέγονται με τις βιντεοσκοπημένες δράσεις της Βόσνιας Μάγια Μπάγιεβιτς. Οι γυναίκες καλλιτέχνιδες ασκούν κριτική στη θεσμοποίηση και την εμπορευματοποίηση της τέχνης (Andrea Fraser, Guerilla Girls, Ορλάν) και εν γένει με την πολιτική επικαιρότητα της εκάστοτε ιστορικής στιγμής, αλλά σίγουρα με πιο ανθρωποκεντρικό και μικροκοσμικό βλέμμα από το «ισχυρό» φύλο, παρατηρούν τις παράπλευρες απώλειες, έχουν την τάση να δραματικοποιούν, να γειώνουν και να ενσαρκώνουν τις καταστάσεις (Μαρίνα Αμπράμοβιτς, Ανέτ Μεσαζέ, Sigalit Landau, Sophie Ristelhueber, Val�rie Mr�jen, Σίντυ Σέρμαν). Μετά την ενότητα «Το ακτιβιστικό σώμα», αφιερωμένη στις ιέρειες της περφόρμανς (Carolee Schneemann, Valie Export, Μαρίνα Αμπράμοβιτς, Gina Pane, Anna Mendieta), η ενότητα «Ενα δωμάτιο ιδιωτικής χρήσης», ίσως η πιο δυνατή απ’ όλες, αναδεικνύει την ιδιαίτερη ικανότητα των γυναικών καλλιτεχνών να κατασκευάζουν ποιητικούς χώρους. Από τον μαγικό κι αέρινο κόσμο της Πιπιλότι Ριστ περνάμε στα ψυχολογικά αφηρημένα περιβάλλοντα της Τατιάνα Τρουβέ, κι από τα μάλλινα εκτρώματα της Ντοροτέα Τάνινγκ (τόσο κοντά στη Λουίζ Μπουρζουά), στις περιπέτειες της Σοφί Καλ, το ψυχρό δωμάτιο της Κορεάτισσας Koo Jeong-A ή την βιντεο-περιπλάνηση στο εσωτερικό του σώματος της Λιβανέζας Μόνα Χατούμ.

• Αφαιρετικά έργα

Οι τρεις τελευταίες ενότητες που συμπληρώνουν την κεντρική έκθεση του 4ου ορόφου του Μπομπούρ, «Εκκεντρική Αφαίρεση», «Λόγου έργα» και «Αϋλες», είναι αφιερωμένες στα εννοιολογικά και αφαιρετικά έργα της γυναικείας συλλογής του μουσείου, τα οποία ας σημειώσουμε δεν ξεπερνούν το 18% του συνόλου. Αφηγήσεις, συχνά αυτοβιογραφικές (Nan Goldin, Anette Messager, Eija-Liisa Ahtila, Dominique Gonzalez-Foerster, Tracey Emin), αποδόμηση του δημόσιου λόγου και των στερεοτύπων (Barbara Kruger, Jenny Holtzer), φορμαλιστικές προσεγγίσεις ή ακόμα οι ποιητικές μικρο-αρχιτεκτονικές (Delphine Reist, Monika Sosnowska) συνθέτουν ένα πλούσιο εικαστικό πανόραμα, το οποίο έρχεται να συμπληρώσει μια τελευταία πτέρυγα αφιερωμένη στο ντιζάιν και την αρχιτεκτονική, δύο ακόμα ανδροκρατούμενα επαγγέλματα, τουλάχιστον μέχρι τη δεκαετία του ’60. Δίπλα στις πρωτοπόρες Eileen Gray και Σαρλότ Περιάν, ιέρεια του γαλλικού μοντερνισμού των ’50ς, ξεχωρίζουν τα ονόματα της Colette Gueden και της Janette Laverri�re.

Μια νεότερη γενιά γραφιστριών (10% της συλλογής του μουσείου) και ντιζάινερ (30 παρούσες από τις 375 καταχωρισμένες), λίγο έως καθόλου γνωστή στο κοινό λόγω και του ότι οι δημιουργίες της παρέμειναν συχνά στο στάδιο του πρωτότυπου, ανοίγει σιγά σιγά τον μακρύ δρόμο της αναγνώρισης. Ο ανταγωνισμός είναι γένους αρσενικού. Επί τη ευκαιρία, ας ρωτήσω κι εγώ μετά τη Βαλερί Γκογιόμ: γνωρίζει κάποιος τη Susan Kare;

• Της Βανεσσας Θεοδωροπουλου, Η Καθημερινή, 20/09/2009

Η επαφή με την τέχνη πρέπει να ’ναι άμεση

• Η ψυχή των «Νέων Μορφών», Τζούλια Δημακοπούλου, δίνει το στίγμα της γκαλερί–θεσμού που κλείνει μετά πενήντα χρόνια προσφοράς

Πενήντα χρόνια σταθερής, συνεπούς διαδρομής στον χώρο τον εικαστικό είναι ένα επίτευγμα για μία αίθουσα τέχνης στην Ελλάδα. Ειδικά όταν η διαδρομή αυτή ξεκινάει σε μία εποχή που το τοπίο των γκαλερί ήταν σχεδόν ανύπαρκτο, οι υποδομές για τα εικαστικά ελάχιστες και το κοινό για τα εικαστικά μηδαμινό. Αυτή ήταν η πραγματικότητα μέσα στην οποία μία μικρή ομάδα ανθρώπων (η Τζούλια Δημακοπούλου μαζί με τον Ανδρέα και τη Διονυσία Προκοπίου) με όραμα και στόχους αποφάσισε το 1959 να ιδρύσει στο κέντρο της Αθήνας την «Αίθουσα Εκθέσεων Νέες Μορφές», που αργότερα μετανομάστηκε σε «Νέες Μορφές».

Γκαλερί - θεσμός για τη διάδοση της σύγχρονης ελληνικής τέχνης σ’ ένα ευρύτερο κοινό, οι «Νέες Μορφές» έχουν αφήσει βαθιά ίχνη στον ελληνικό χώρο. Λειτούργησαν με συνέπεια, χωρίς να έχουν ως κύριο γνώμονα το κέρδος, διακινδύνευσαν και συνδιαμορφώθηκαν μαζί με ορισμένους από τους πιο σημαντικούς Ελληνες καλλιτέχνες.

Αποσπάσματα από την πορεία αυτή παρουσιάζει η μεγάλη έκθεση «Νέες Μορφές, 50 χρόνια μετά», που εγκαινιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς την ερχόμενη Τρίτη. Η έκθεση συμπίπτει με ένα τέλος στην πορεία των «Νέων Μορφών», αφού από τις αρχές του καινούργιου χρόνου παύουν τη λειτουργία τους ως εμπορικής γκαλερί και μετατρέπονται σε ινστιτούτο για την μελέτη της νεοελληνικής τέχνη.

Ψυχή του νέου αυτού εγχειρήματος, όπως εξάλλου και της γκαλερί όλα αυτά τα χρόνια, η Τζούλια Δημακοπούλου. Η συνιδρύτρια των «Νέων Μορφών» και μία από τις πιο διακριτικές και ουσιαστικές παρουσίες στον χώρο των εικαστικών μίλησε στην «Κ» επί τη ευκαιρία της έκθεσης για την πενηντάχρονη αυτή ιστορία.

• Το ξεκίνημα

Οι «Νέες Μορφές» ανοίγουν το 1959 με μία ομαδική έκθεση γύρω από το κίνημα της αφαίρεσης. Εργα καλλιτεχνών όπως ο Γιάννης Σπυρόπουλος, ο Αλέκος Κοντόπουλος και ο Αχιλλέας Απέργης έδιναν, κατά τη Δημακοπούλου, «το στίγμα μιας πρωτοπορίας». Το κοινό ήταν επιφυλακτικό: «Το κοινό δεν μπορούσε να σταθεί απέναντι σε αυτές τις νέες εκφράσεις, ήταν ένα κοινό απαίδευτο, πολλές φορές ρωτούσαν αν υπήρχε εισητήριο για να μπουν στην γκαλερί. Ακόμα και όταν την περίοδο της χούντας κάναμε μία έκθεση για τον Χαλεπά, πουλήθηκε μόνο ένα σχέδιο», λέει η κ. Δημακοπούλου.

Πάντως, εκθέσεις σύγχρονης τέχνης παρουσιάζονταν στην Αθήνα. «Παρ’ όλο που δεν υπήρχε μουσείο ή άλλος κρατικός φορέας, γίνονταν σημαντικά πράγματα την εποχή εκείνη. Τα ξένα ινστιτούτα φιλοξενούσαν εκθέσεις που έδειχναν τα πρωτοποριακά κινήματα της Ευρώπης, στο Ζάππειο υπήρχαν σημαντικές εκθεσεις και γενικότερα οι Ελληνες καλλιτέχνες είχαν αρχίσει να υιοθετούν πρωτοποριακές τάσεις».

Επιπλέον, υπήρχε ενδιαφέρον των ξένων για τη σύγχρονη Ελλάδα. Παράδειγμα, η συνεργασία στις αρχές του ’60 του διευθυντή της Μπιενάλε του Κάρνεγκι με την Τζούλια Δημακοπούλου για την ελληνική εκπροσώπηση στην αμερικανική Μπιενάλε. «Αυτό που ακόμη και σήμερα το ελληνικό κράτος δεν εννοεί να στηρίξει, το σύγχρονο πρόσωπο της Ελλάδας δηλαδή, παρουσίαζε τότε ένα ενδιαφέρον για ξένους ειδικούς του χώρου», λέει η Δημακοπούλου.

Ο διάλογος αυτός με το διεθνές περιβάλλον διεκόπη απότομα με την έλευση της χούντας. «Πιστεύω ότι η χούντα είχε έναν αρνητικό τρόπο για τον πολιτισμό, που δύσκολα μπορέσαμε ή μπορούμε ακομα να ξεπεράσουμε. Κατά κάποιον τροπο, μας έβγαλε από τον χάρτη».

• Η επιμόρφωση

Καθ’ όλη την πορεία της, η γκαλερί διοργάνωνε και τουλάχιστον μία τον χρόνο έκθεση επιμορφωτικού χαρακτήρα με έργα που δεν ήταν προς πώληση. Η δημιουργία ενός αρχείου νεοελληνικής τέχνης –ένα εργαλείο μελέτης που θα αξιοποιηθεί με το νέο προσωπο των «Νέων Μορφών» σε ινστιτούτο– είναι και αυτό παράδειγμα των πρωτοβουλιών επιμορφωτικού χαρακτήρα.

«Ηταν στη δική μας ιδεολογία να διαδώσουμε την τέχνη σε ευρύτερο κοινό», λεει η κυρία Δημακοπούλου. Οταν, το 1987, ως πρόεδρος του Πανελληνίου Συνδέσμου Αιθουσών Τέχνης, βρίσκεται πίσω από τη σύλληψη και τον σχεδιασμό της Art Athina, βλέπει τον στόχο αυτό να έρχεται πιο κοντά στην πραγματοποίησή του. «Μέχρι το ’93 που ξεκίνησε η Art Athina, το κοινό των γκαλερί δεν ξεπερνούσε τα 5.000 άτομα, ενώ με την Art Athina καταφέραμε και φέραμε 15.000 κόσμο, κυρίως νέους, να δουν τέχνη σε μία ελληνική φουάρ. Εκτός αυτού, η φουάρ ήταν ένας τρόπος να δημιουργηθεί μία άμιλλα ανάμεσα στις γκαλερί, να βελτιωθεί το επίπεδο».

Εκτός από τη διεύρυνση του κοινού, οι «Νέες Μορφές» είχαν επίσης ως μέλημά τους τον διάλογο με έναν κύκλο διανόησης γύρω από την τέχνη και οργάνωναν τακτικά διαλέξεις. Παράδειγμα η στενή συνεργασία με τη σπουδαία τεχνοκριτικό και ποιήτρια Ελένη Βακαλό. Η Τζούλια Δημακοπούλου μετέτρεψε σε σενάριο μία τετράτομη σειρά μελετών της Ελένης Βακαλό (και οι τέσσερις είχαν παρουσιαστεί στην γκαλερί) για την παραγωγή των αντίστοιχων ντοκιμαντέρ από τις «Νέες Μορφές».

Η επαφή με τη διανόηση δεν θα έπρεπε, όμως, να είναι εις βάρος της προσβασιμότητας στην τέχνη. «Θεωρώ ότι η επαφή με την τέχνη πρέπει να είναι άμεση, αρκεί, βέβαια, το κοινό να έχει ένα μορφωτικό επίπεδο».

Για την Τζούλια Δημακοπούλου, ο ρόλος των γκαλερί είναι διττός: εμπορικός και επιμορφωτικός. «Ούτε το 5% των ανθρώπων που περνούν από τις γκαλερί δεν είναι πελάτες». Παρ’ όλο τον πολιτιστικό αυτό ρόλο των γκαλερί, η κ. Δημακοπούλου διακρίνει μια «προκατάληψη» έναντι των γκαλερί. Είναι, μάλιστα, ενδεικτικό ότι ακόμη και κάποια μουσεία συχνά δεν αγοράζουν από τις γκαλερί, αλλά τις παρακάμπτουν, πηγαίνοντας κατευθείαν στους καλλιτέχνες. Εδώ όμως έχουν ευθύνη και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες, λέει η ίδια. Ας σημειωθεί ότι οι «Νέες Μορφές» διατήρησαν ανέκαθεν τιμές «αξιοπρεπώς χαμηλές» και έπαιρναν χαμηλό ποσοστό επί των πωλήσεων. Η ομάδα της γκαλερί είχε ως αρχή να προτρέπει τον πελάτη να διαμορφώνει το δικό του αισθητικό κριτήριο, παρακολουθώντας τις εικαστικές εκδηλώσεις.

• Ιδιωτική πρωτοβουλία

Η Τζούλια Δημακοπούλου συμμερίζεται μία διάχυτη άποψη στον κύκλο των γκαλερί, που τις θέλει να λαμβάνουν κάποια κρατική επιχορήγηση. «Κράτη πιο ισχυρά οικονομικά από εμάς εφάρμοσαν ένα πρόγραμμα επιχορήγησης των γκαλερί στις μεγάλες φουάρ του εξωτερικού. Εγώ το εισηγήθηκα ως μέλος επιτροπής του ΥΠΠΟ, αλλά το μέτρο, όπως και άλλες σχετικές προτάσεις, δεν εφαρμόστηκε ποτέ».

Αν πράγματι υπάρχει η ανάγκη για επιχορήγηση, πώς εξηγεί κανείς την πληθώρα των γκαλερί στην Αθήνα; «Η αγορά της τέχνης είναι μικρή, Πραγματικά δεν ξέρω πώς επιβιώνουν όλες αυτές οι γκαλερί, ειδικά εκείνες που δείχνουν έργα που απευθύνονται σ’ ένα ειδικό συλλεκτικό κοινό. Γιατί ναι μεν είναι αλήθεια ότι οι συλλέκτες είναι περισσότεροι από παλαιότερα, παραμένουν όμως ακόμη λίγοι για να δημιουργήσουν μία μεγάλη αγορά. Οσο για ένα ευρύτερο φιλότεχνο κοινό που αγόραζε κάπου κάπου έργα, αυτό έχει μειωθεί γιατί έχουν μειωθεί τα εισοδήματα του κόσμου», παρατηρεί.

Από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 μέχρι σήμερα, ο χώρος της τέχνης έχει αλλάξει από πολλές πλευρές. Η αγορά και οι τρόποι διακίνησης της τέχνης έχουν πάρει νέες εκφράσεις: παράδειγμα, η εμπλοκή των δημοπρασιών με τη σύγχρονη τέχνη, φαινόμενο που έχει συχνά οδηγήσει σε παραμορφωτικές τιμές. «Η τέχνη ως επένδυση είναι πλέον μια διαδεδομένη αντίληψη, γεγονός που έχει πολλαπλασιάσει και τους ανθρώπους διαφορετικών ειδικοτήτων που την διακινούν. Από τον συνολικό τζίρο της αγοράς της τέχνης οι γκαλερί έχουν το μικρότερο μέρος», λέει η κυρία Δημακοπούλου.

Σήμερα, η γκαλερί θεωρείται αποκλειστικά επιχείρηση. Η κυρία Δημακοπούλου παρέχει μια ασυνήθιστη εξήγηση: «Παλαιότερα, επειδή οι γκαλερί δεν ήταν επιχειρήσεις και προϋπέθεταν μία οικονομική άνεση του ιδιοκτήτη, η πλειοψηφία των ανθρώπων που τις είχαν ήταν γυναίκες. Η γυναικεία ιδιοσυγκρασία είναι πιο ανοιχτή στον διάλογο και στην επικοινωνία. Καθώς όμως η τέχνη έγινε επένδυση, οι γκαλερί πέρασαν στα χέρια των ανδρών, για τους οποίους η οικονομική επιτυχία είναι προϋπόθεση επαγγελματικής καταξίωσης και κύρους».

«Ο Μπέρναρντ Σω είχε κάποτε πει: “Ξέρουμε όλοι τις τιμές των πραγμάτων, αλλά όχι την αξία τους”. Πόσω μάλλον σήμερα, που η κοινωνία είναι ακόμη πιο καταναλωτική».

Οι «Νέες Μορφές» μπορεί, όπως λέει ή ίδια, να έκαναν λάθη, ακόμη και συμβιβασμούς, κάτι αναπόφευκτο μέσα σε πενήντα χρόνια πορείας. «Ομως δουλέψαμε πολύ και κοιτώντας πίσω, τολμώ να πω ότι το αποτέλεσμα άξιζε τον κόπο», καταλήγει.

• Συνεργασία με σημαντικούς ανθρώπους

«Η τέχνη είναι ζήτημα συνόλου. Οι “Νέες Μορφές” στηρίχθηκαν πάντα στην ομαδική δουλειά, στις ιδέες των συνεργατών», λέει η Τζούλια Δημακοπούλου.

Ολοκληρώνοντας σπουδές ζωγραφικής και διακόσμησης στην Ιταλία, η Τζούλια Δημακοπούλου επιστρέφει στην Ελλάδα και ξεκινάει συνεργασία ως διακοσμήτρια εσωτερικών χώρων στο αρχιτεκτονικό γραφείο του Ανδρέα και της Διονυσίας Προκοπίου, αδελφός και σύζυγος αντίστοιχα του τεχνοκριτικού Αγγελου Προκοπίου. Οι τρεις τους αποφασίζουν, το 1959, να δημιουργήσουν ένα χώρο με αντικείμενα σχεδιασμένα από καλλιτέχνες και λίγο αργότερα, έναν εκθεσιακό χώρο τέχνης, τις «Νεες Μορφές». Εκείνη την εποχή, η μόνες άλλες γκαλερί που λειτουργούσε ήταν ο «Ζυγός» και η γκαλερί του Λεωνίδα Χρηστάκη, οι οποίες όμως δεν είχαν συνεχή πορεία.

Καλλιτεχνικός σύμβουλος των «Νέων Μορφών» ήταν ο Αγγελος Προκοπίου ώς το 1963, που διορίστηκε καθηγητής στο ΕΜΠ.

Μετά τον θάνατο του Ανδρέα Προκοπίου το 1968, συστήνεται νέα εταιρεία με τους Τζούλια Δημακοπούλου, Ιωάννα Μεντζενιώτου και Ρίτα Παγκάλου. Από το 1976, συνεργάτις και στη συνέχεια μέλος της εταιρείας γίνεται η Μαρία Βασιλείου, ενώ το 1991 στην ομάδα προστίθεται η Ελένη Κυπραίου. Μόνιμοι συνεργάτες της γκαλερί, οι Βάσω Χατζηπαράσχου από το 1991 και η Νόρα Σακελλαρίδου από το 1999. Μεταξύ άλλων, στην γκαλερί εργάστηκαν η θεωρητικός της τέχνης Ολγα Δανιηλοπούλου, ο ποιητής Ηλίας Λάγιος και ο εκπαιδευτικός Θανάσης Παπαδημητρίου.

• Η έκθεση στο Μπενάκη

Οι «Νέες Μορφές» εκπροσώπησαν 400 καλλιτέχνες (κάποιοι εκ των οποίων εγκατέλειψαν την καριέρα του καλλιτέχνη στην πορεία) και οργάνωσαν συνολικά περίπου 700 εκθέσεις.

Η παρουσία στο Μπενάκη παρουσιάζει μία επιλογή χαρακτηριστικών στιγμών της γκαλερί και είναι διαρθρωμένη σε χρονολογικές ενότητες. Ξεκινάει με το κίνημα της αφαίρεσης –το εναρκτήριο στίγμα της γκαλερί– και με έργα καλλιτεχνών διαφορετικών γενιών, όπως οι Γιάννης Σπυρόπουλος, Γιάννης Μιχαηλίδης, Κώστας Πανιάρας, Νίκος Σαχίνης και Γιάννης Αδαμάκος. Προχωράει σε μία ενότητα εκθέσεων που πραγματοποίθηκαν σε συνεργασία με ινστιτούτα, μουσεία ή ιδρύματα. Προχωράει στη χρονική περίοδο 1967-1980 με έργα καλλιτεχνών όπως οι Ηλίας Δεκουλάκος, Πάρις Πρέκας, Παναγιώτης Τέτσης, Γάννης Βαλαβανίδης και Νίκος Χουλιαράς. Κλείνει με την ενότητα 1980 ώς σήμερα. Εδώ παρουσιάζονται μεταξύ άλλων έργα των Ευγενίας Αποστόλου, Λίζης Καλλιγά, Τάκη Ζερδεβά, Νίκου Ζερδεβά, Νίκου Χαραλαμπίδη και Σωκράτη Φατούρου. Την έκθεση συνοδεύει βιβλίο - κατάλογος που ακολουθεί την ίδια δομή.

Η έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς (138 Πειραιώς, τηλ 210-34.53.338) διαρκεί από 23/9 - 29/11.

• Της Αλεξανδρας Κοροξενιδη, Η Καθημερινή, 20/09/2009

ΤΖΟΥΛΙΑ ΔΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ «Οι γκαλερί δεν είναι εμπορικές»

• Η πρωτεργάτις του χώρου τέχνης Νέες Μορφές μιλάει για τα πενήντα χρόνια πορείας στα ελληνικά εικαστικά, την οποία θα τιμήσει το Μουσείο Μπενάκη σε μια μεγάλη έκθεση

Η Τζούλια Δημακοπούλου (φωτο χάρης ακριβιάδης)

Η γκαλερί Νέες Μορφές ιδρύθηκε το 1959. Τώρα, μια έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς τιμά την πορεία αυτή που διήρκεσε μισό αιώνα, μέσα από τα έργα πενήντα περίπου καλλιτεχνών, δίνοντας τη δυνατότητα στον επισκέπτη να παρακολουθήσει την αναδρομή πενήντα χρόνων στα καλλιτεχνικά δρώμενα (1959-2009). Ταυτόχρονα, με την έκθεση αυτή, ενισχύεται ίσως η ευρύτερη θέση ότι μια «ιδιωτική»- δηλαδή όχι κρατικήπροσφορά μπορεί να είναι «δημόσια», κάτι που στις συζητήσεις περί τον πολιτισμό στη χώρα μας συχνά χάνεται στη σχηματική αντιπαλότητα μεταξύ ιδιωτικού και κρατικού. Η πρωτεργάτις της γκαλερί Νέες Μορφές Τζούλια Δημακοπούλου μίλησε στο «Βήμα» για τα πενήντα χρόνια πορείας στα ελληνικά εικαστικά και για τα μελλοντικά σχέδιά της.

- Η έκθεση αυτή σημαίνει ότι η γκαλερί Νέες Μορφές σταματά τη δραστηριότητά της ή θα συνεχίσει όπως πριν;

«Πρόκειται, έπειτα από πενήντα χρόνια, να υπάρξει μια αλλαγή, μια μετάλλαξη, θα έλεγα εγώ. Θα λειτουργήσουμε πλέον με πιο μορφωτικό χαρακτήρα και με ένα άλλο πρόγραμμα. Ως εμπορική γκαλερί οι Νέες Μορφές θα κλείσουν, πράγματι. Αλλά δεν μου αρέσει η λέξη “κλείνω”. Θυμίζει ταφόπετρα. Πράγμα που δεν αληθεύει, άλλωστε, επειδή εμείς οι ίδιοι θα συνεχίσουμε, πιστεύοντας ότι κλείνουμε αυτή τη στιγμή έναν κύκλο παρουσίας στον χώρο και ότι μπορούμε, με την εμπειρία που έχουμε, να δημιουργήσουμε ένα άλλο σχήμα. Πρόκειται για ένα σχήμα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, ένα ινστιτούτο για τη σύγχρονη ελληνική τέχνη, με εκτενές αρχείο, μορφωτικές δραστηριότητες, εκθέσεις κ.ά.».

- Πώς οδηγηθήκατε στην παρουσίαση πενήντα χρόνων δραστηριότητας;

«Βασιστήκαμε στο μεγάλο αρχείο που έχουμε γιατί, ομολογώ, ότι ύστερα από τόσο πολλά χρόνια κάποια πράγματα που έχουν γίνει δεν τα θυμόμουν ούτε εγώ. Είδαμε ότι θα είχε ενδιαφέρον, τόσο για ένα ευρύτερο κοινό όσο και για ένα πιο ειδικό κοινό που δεν τα έχει ζήσει αυτά, να κάνουμε την έκθεση. Ενδιαφέρθηκε το Μουσείο Μπενάκη και αποφασίσαμε να έχουμε μια χρονολογική ροή που να επιτρέπει να μεταδίδεται η ατμόσφαιρα της κάθε εποχής. Ολα πλαισιώνονται με φιλμ, με κείμενα, με πανό, υπάρχει δηλαδή μια πολύ καλή τεκμηρίωση. Πηγαίνουμε από τα χρόνια της αφαίρεσης στα χρόνια της χούντας, όπου γενικά υπάρχει ένα κλίμα πολιτικοποίησης, όχι μόνο στα αντιστασιακά έργα αλλά γενικότερα μια πολιτικοποιημένη ατμόσφαιρα, και τελικά στα χρόνια από τη δεκαετία του 1980 ως σήμερα, όπου κυριαρχεί, αν και δεν μου αρέσει η διατύπωση, ο μεταμοντερνισμός και οι καλλιτέχνες φεύγουν από το τελάρο και πηγαίνουν στα νέα μέσα, στις κατασκευές, στον χώρο. Η έκθεση όμως δείχνει και μια στάση όπου δεν ακολουθούμε απλώς τις διάφορες τάσεις που βρίσκονται στην επικαιρότητα αλλά υποστηρίζουμε καλλιτέχνες μέσα στα χρόνια, έχοντας μια διαχρονική αντίληψη για την τέχνη. Νομίζω ότι και το κοινό την ίδια αντίληψη έχει. Και εμένα με ενδιαφέρει το ευρύτερο κοινό. Δεν πιστεύω ότι η τέχνη είναι για αυτή τη μειονότητα των πιο εξειδικευμένων ανθρώπων, των πιο προβληματισμένων για τα καινούργια ρεύματα».

- Δεν έχει ανάγκη όμως μια γκαλερί να στοχεύει πρωτίστως στο αγοραστικό κοινό της; Με ποιον τρόπο αφορά το ευρύτερο κοινό μια εμπορική γκαλερί;

Νοέμβριος 1959. Η γκαλερί Νέες Μορφές ανοίγει τις πόρτες της

«Για μένα ένας βασικός στόχος είναι να εκπαιδεύεται το μάτι. Πολλοί έμαθαν στις Νέες Μορφές να βλέπουν τέχνη. Θέλω να τονίσω το ότι δίνεται τέτοια σημασία στα εικαστικά ως προς την εμπορική τους πλευρά είναι ένα λάθος που γίνεται εδώ και αιώνες. Από την εποχή του Μπρουνελέσκι, που τον πήγαν φυλακή διότι δεν δεχόταν να πληρώσει φόρους ως τεχνίτης και ήθελε να επιβάλει ότι ανήκει σε μια άλλη κατηγορία πνευματικών ανθρώπων, ως τις μέρες μας που έχουν βάλει τον ΦΠΑ για τα έργα τέχνης στην υψηλή κλίμακα, αντί σε χαμηλότερη όπως για άλλα πνευματικά έργα, φαίνεται αυτή νοοτροπία: είναι μια νοοτροπία που υπάρχει γενικότερα, σε οργανισμούς, σε μουσεία, κτλ., και που λέει ότι δεν πάμε σε μια γκαλερί επειδή είναι εμπορική. Οι γκαλερί δεν είναι εμπορικές. Είναι μια δουλειά διττή, όπως είναι όλες οι πνευματικές δουλειές: και αυτός που γράφει βιβλία και αυτός που κάνει παραστάσεις, από κάπου βρίσκει την οικονομική στήριξη, δεν μπορεί να τα κάνει στον αέρα. Αυτό είναι το κρίσιμο στοιχείο για μια γκαλερί, κατά πόσον μπορεί να κινηθεί σε αυτή τη γραμμή ανάμεσα στο εμπορικό και σε ό,τι απευθύνεται στο ευρύτερο κοινό. Από τους ανθρώπους που μπαίνουν σε μια γκαλερί ούτε το 5% δεν είναι αγοραστές. Θα πω και κάτι ακόμη: είναι πολύ θετικό ότι πια υπάρχουν τόσο πολλές γκαλερί, οι οποίες, ανάλογα με την εμπειρία της η κάθε μία, με τη μόρφωσή της, με την ιδιοσυγκρασία της, πείτε το όπως θέλετε, έχουν διαφορετικές αντιλήψεις και επομένως δίνουν χώρο σε πάρα πολλές εκφράσεις της τέχνης».

- Μιλώντας για το εμπορικό και το κοινωφελές στοιχείο ταυτόχρονα,είσαστε από τις πρωτεργάτιδες και του ΠΣΑΤ (Πανελληνίου Συνδέσμου Αιθουσών Τέχνης) και της foire σύγχρονης τέχνης, της art athina...

«Ηθελα να την κάνω πριν από τη χούντα την art athina, αν το πιστεύετε...».

- Ναι;

«Ναι, αλλά δεν έγινε τότε, βέβαια. Και μετά, μόλις έκανα τον ΠΣΑΤ, από το 1987, άρχισα να κοιτάζω πώς θα κάνουμε μια art athina. Αλλά ήταν πολλές οι δυσκολίες, τέλος πάντων, το κυνήγησα πάρα πολύ. Τελικά μπόρεσε και έγινε και έχει σταθεί. Χαίρομαι...».

- Εχει περάσει πολλά η art athina, πράγματι. Ισως όμως ένα πολύ θετικό στοιχείο είναι ότι φεύγοντας η art athina από εσάς, τους εμπνευστές της, εξακολουθεί να υπάρχει και να προχωράει και να ενισχύεται...

1965. Εκθεση «Αμερικανική Χαρακτική»

«Ασφαλώς. Κοιτάξτε, ήταν μια ανάγκη. Οι γκαλερί εκείνη την εποχή ήταν πολύ ερασιτεχνικές. Χρειαζόταν και οι ίδιες να μπουν σε μια άμυλα μεταξύ τους και να σκεφτούν περισσότερο. Και αν συγκρίνετε τις πρώτες χρονιές με τώρα, βλέπετε τη διαφορά. Επιπλέον, ελπίζαμε ότι θα ερχόταν και ένα νέο κοινό. Νομίζω ότι σιγά σιγά, χρόνο με τον χρόνο, επιτυγχάνεται και αυτό».

- Θέλατε λοιπόν η δράση σας να είναι ευρύτερη από ό,τι θα περίμενε κανείς απλώς από έναν εμπορικό χώρο...

«Το πώς ξεκινάει κανείς τον στιγματίζει. Οταν ξεκινήσαμε εμείς, δεν υπήρχε τίποτε. Συνεπώς είδαμε τη δουλειά μας και από αυτή την πλευρά, ότι προσφέραμε κάτι. Και το “Νέες Μορφές” αυτό ήθελε να πει. Γι΄ αυτό βλέπω και αυτό που πάμε να κάνουμε τώρα, το ινστιτούτο που σας έλεγα στην αρχή, ως μια συνεπή συνέχεια των Νέων Μορφών».

- Από τότε λοιπόν που ξεκινήσατε,τι έχει αλλάξει;

«Εχουν αλλάξει πάρα πολλά. Πιστεύω ότι όσο πιο πολλά πράγματα γίνονται στην τέχνη τόσο το καλύτερο. Προκαλούν ένα πολύ ευρύτερο κοινό να επικοινωνήσει. Παίζει μεγάλο ρόλο η γκάμα των πραγμάτων, ελκύει κάθε φορά περισσότερο και διαφορετικό κόσμο. Είναι σίγουρα πολύ μεγαλύτερη η ιδιωτική πρωτοβουλία. Από την άλλη, η πολιτική βούληση δεν έχει υπάρξει ιδιαίτερα μέσα σε αυτά τα χρόνια, το κράτος δεν έχει κάνει αυτά που θα έπρεπε να είχε κάνει. Στην Ελλάδα έπαιξαν ρόλο οι ιδιώτες, μολονότι όλοι κάναμε προσπάθειες να μιλήσουμε σε πολιτικούς ή τουλάχιστον σε όσους μπορούσαν να ακούσουν λίγο περισσότερο. Αλλά δυστυχώς η κοινωνία σε αυτά τα θέματα προχωρεί πολύ αργά».

- Τι θα λέγατε όμως σε έναν πολιτικό που πιστεύει ότι έχει την Ακρόπολη και του αρκεί; Τι του χρειάζεται η σύγχρονη τέχνη;

«Θα του έλεγα ότι η σύγχρονη Ελλάδα χρειάζεται σύγχρονη τέχνη. Είναι πολύ απλό. Δεν είναι δυνατόν να μην μπορούμε να μεταδώσουμε την ιδέα ότι είμαστε μια σύγχρονη χώρα με σύγχρονους, δημιουργικούς ανθρώπους».

«Νέες Μορφές, Πενήντα χρόνια μετά», Μουσείο Μπενάκη Οδού Πειραιώς (Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου, τηλ.210 3453.111), από τις 22 Σεπτεμβρίου ως τις 29 Νοεμβρίου.

του ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ ΖΕΝΑΚΟΥ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 13 Σεπτεμβρίου 2009

Γελοιογραφική δημιουργία

«Το κουβάλημα της πέτρας»

«Η γελοιογραφία είναι σάτιρα (...) η κωμική παράσταση ή ο λόγος που ξεσκεπάζει το κακό και την ασκήμια, με σκοπό να τη διορθώσουν. Είναι η εκδίκηση του αδύνατου, μια τέχνη ελιγμών. "Οταν ο σατιρικός συγκατανεύοντας χαϊδεύει, χαϊδεύει με τα νύχια του και είναι τούτο η μόνη συγκατάβαση που μπορεί να κάνει". Γι' αυτό αφορίστηκε ο Λασκαράτος, γι' αυτό ο σκοταδισμός και οι δικτατορίες ευνουχίζουν τον σατιρικό. Κι ο τελευταίος αν είναι ανευλαβής αφορίζεται διαφορετικά... Οσο κι αν ψάξετε, δε θα βρείτε ούτε μια γελοιογραφία δικτάτορα στον τόπο του».

Αυτό το κείμενο (από το βιβλίο του Δημήτρη Σαπρανίδη «Ιστορία της πολιτικής γελοιογραφίας στην Ελλάδα») προτάσσει σε ένα βιβλίο που ετοίμασε και σκοπεύει να εκδώσει ο αγωνιστής, εικαστικός καλλιτέχνης της ΕΠΟΝ, παλαίμαχος εικονογράφος εξαιρετικών βιβλίων για παιδιά και εφήβους και συγγραφέας Γιάννης Στεφανίδης. Υπό τον τίτλο «Οι "χειρότερες" γελοιογραφίες», ο ακαταπόνητος δημιουργός παραθέτει γελοιογραφίες εμπνευσμένες από την πολιτικο-οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα που βιώνει ο απλός άνθρωπος της ανάγκης, αλλά και ποικίλης θεματολογίας σκίτσα, μεταξύ των οποίων και το «Κουβάλημα της πέτρας», ένα πικρόγευστου χιούμορ σκίτσο μνήμης από την εξορία στο Κοντοπούλι της Λήμνου, όπου οι πολιτικοί εξόριστοι κουβάλησαν μεγάλες πέτρες και έχτισαν αναρρωτήριο.

Αφιέρωμα σε Έλληνες φωτογράφους στο The Black Snapper

• Το διεθνούς φήμη διαδικτυακό περιοδικό The Blasck Snapper αφιέρωσε μια εβδομάδα το Σεπτέμβριο σε επτά ταλαντούχους Έλληνες φωτογράφους.

Το περιοδικό ειδικεύεται στην παρουσίαση εξεχόντων φωτογράφων από όλον τον κόσμο. Οι επτά καλλιτέχνες που παρουσιάζονται στο αφιέρωμα είναι ο βραβευμένος Γιάννης Κοντός, η Χριστίνα Κάλμπαρη, η Αθηνά Χρόνη, ο Βίκτωρ Κοέν, ο Γιώργος Μάκκας, ο Στράτος Καλαφάτης και ο Γιώργης Γερόλυμπος.

Η εβδομάδα Ελληνικής Φωτογραφίας άρχισε διαδικτυακά την Παρασκευή 4 Σεπτεμβρίου. Από την ιστοσελίδα του περιοδικού θα παρουσιάζεται καθημερινά και από ένας καλλιτέχνης. Ταυτόχρονα, θα προβάλλονται από οκτώ έως είκοσι φωτογραφικά του έργα. Οι εβδομαδιαίες επιλογές γίνονται από τους προσκεκλημένους επιμελητές και τους Έλληνες καλλιτέχνες επέλεξε ο επιμελητής του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, Ηρακλής Παπαϊωάννου.

Το πρόγραμμα του περιοδικού αναδεικνύει φερέλπιδες καλλιτέχνες από όλον τον κόσμο, χωρίς αισθητικές προκαταλήψεις και αποκλεισμούς. Κάθε επιμελητής επιχειρηματολογεί για τις επιλογές του και το κείμενό του, όπως και τα σχόλιά του, φροντίζουν να αναδείξουν τη δυναμική του κάθε καλλιτέχνη. [Ελευθεροτυπία, 20:14 Παρασκευή 4 Σεπτεμβρίου 2009]

«Oι δημόσιες σχέσεις είναι το Α και το Ω»

• Ο 79χρονος Γιαννιώτης καλλιτέχνης, Σταύροs Μπαλτογιάννηs μιλά για τις δυο μεγάλες αγάπες του, τη ζωγραφική και τη συντήρηση

Συνέντευξη στη Γιουλη Επτακοιλη, Η Καθημερινή, 06/09/2009

«Γεννήθηκε ζωγράφος, δεν έγινε». Στον κατάλογο της έκθεσης ο Νίκος Κούνδουρος, περιγράφει με μεγάλη τρυφερότητα τον ζωγράφο Σταύρο Μπαλτογιάννη. Ο 79χρονος Γιαννιώτης καλλιτέχνης, μαθητής του Μόραλη στην ΑΣΚΤ, μέλος μιας σπουδαίας γενιάς καλλιτεχνών -Κεσσανλής, Τσόκλης, Κοντός, Κανιάρης- παρουσιάζει στο Μουσείο Μπενάκη πενήντα έργα του: μισόγυμνα κοριτσίστικα σώματα, μυστηριακά αιγαιοπελαγίτικα τοπία, έργα καμωμένα με την τεχνική της εγκαυστικής, της κηρόχυτης ζωγραφικής, παραδοσιακά μα και μοντέρνα. O ξεχωριστός ζωγράφος αλλά και άνθρωπος, μίλησε στην «Κ» για την εξέλιξη της ελληνικής ζωγραφικής αλλά και την άλλη του ιδιότητα για την οποία έγινε γνωστός σε όλα τα μεγάλα μουσεία του κόσμου: του συντηρητή έργων τέχνης που για δεκαετίες όργωνε την Ελλάδα διασώζοντας αριστουργήματα.

– H έκθεσή σας έχει τίτλο «Χωρίς μοντέλο», στο έργο σας όμως, πρωταγωνιστεί η γυναίκα.

– Πάντα μου έλεγαν: «Τυχερέ Μπαλτογιάννη, πού τα βρίσκεις όλα αυτά τα μοντέλα; Κρυφά από τη γυναίκα σου;». Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω ζωγραφίσει ποτέ με μοντέλο. Ο ζωγράφος δεν έχει ανάγκη να αντιγράψει κάτι.

– Η έκθεση αυτή είναι αντιπροσωπευτική της πορείας σας;

– Καλύπτει σχεδόν όλη την πορεία μου, από τα πρώιμα έργα μέχρι τις τελευταίες μου δουλειές. Συνολικά πενήντα έργα.

– Παρακολουθείτε στενά την εξέλιξη της ελληνικής ζωγραφικής τα τελευταία σαράντα χρόνια. Πώς τη βλέπετε;

– Η γενιά μου έβγαλε πολύ καλούς ζωγράφους, και μερικοί απ’ αυτούς θα αντέξουν στο χρόνο. Ηταν μεγάλα ταλέντα. Σήμερα, όμως, δεν αρκεί να είναι κανείς μόνο ταλέντο. Οι δήμοσιες σχέσεις είναι το Α και το Ω. Επίσης, αν και υπάρχουν νέοι ικανοί και ελπιδοφόροι ζωγράφοι, είναι συνήθως εγκλωβισμένοι γύρω από έναν ιστορικό της τέχνης, ενώ μπορούσαν να πετύχουν κάτι παραπάνω. Να βγουν από τα σύνορα.

– Mήπως γίνονται περισσότερες εκθέσεις απ’ όσες μπορεί να «αφομοιώσει» το κοινό;

– Aυτό ξεκινάει από τις σχολές. Τότε ήμαστε περίπου εκατό παιδιά που δίναμε εξετάσεις και έπαιρναν μόνο εννέα. Σήμερα θα πάνε εκατοντάδες και θα επιλέξουν το ανάλογο ποσοστό. Ισως παλαιότερα η επιλογή να γινόταν πιο σωστά. Οι δάσκαλοι ήταν αυστηροί. Σήμερα στη σχολή μπαίνουν τα ταλέντα, αλλά μπαίνει και ένας αριθμός που δεν θα έπρεπε να ασχοληθεί με την τέχνη. Ο πολύς κόσμος όμως δεν μπορεί να το ξεχωρίσει αυτό. Μόνο οι ειδικοί.

– Πού πρέπει να είναι στραμμένο το βλέμμα του ζωγράφου;

– Στη Φύση. Ο δάσκαλος θα σου δώσει την τεχνική, τα μυστικά του χρώματος. Τα υπόλοιπα θα στα δώσει η Φύση. Και μετά τα Μουσεία.

– Eχει υποχωρήσει η παραστατική ζωγραφική;

– Νομίζω ότι επανέρχεται. O καλλιτέχνης πάντοτε θα βρίσκει τα εκφραστικά του μέσα, μέσα από τον ίδιο τον άνθρωπο.

– Τι είναι μοντέρνο για σας;

– Μοντέρνο είναι ό,τι ακολουθεί τη μόδα της εποχής. Το στοίχημα στη ζωγραφική όμως, είναι αυτό που λέμε «διαχρονικά μοντέρνο». Ενα έργο δηλαδή το οποίο να μπορεί να διαβάσει και να αισθανθεί ο νέος άνθρωπος ανά πάσα στιγμή.

– Εκτός από τον ζωγράφο Σταύρο Μπαλτογιάννη, υπάρχει και ο συντηρητής. Τι έδωσε στη ζωγραφική σας η σπουδή πάνω στη συντήρηση;

– Οταν αποφοίτησα από την ΑΣΚΤ, πήρα υποτροφία από το Ιδρυμα Κρατικών Υποτροφιών για να σπουδάσω στη Ρώμη πάνω στη συντήρηση. Στο πρώτο έτος σκεφτόμουν «τι θέλω τώρα εγώ να μπερδεύομαι με τα “παλιά”;». Με ενδιέφερε η ζωγραφική και μόνο. Είχαν πάρει και τα μυαλά μου αέρα... Το δεύτερο χρόνο, όμως, κατάλαβα ότι έχει ενδιαφέρον αυτή η ιστορία γιατί με έβαζε στα μυστικά της τέχνης. Οχι από το θεωρητικό αλλά από το πρακτικό μέρος. Μάθαινα το πώς κατασκευάζεται ένα έργο, ποιες είναι οι τεχνικές του. Ολοι οι ζωγράφοι δανειζόμαστε μια τεχνική και εκφραζόμαστε. Μόνο όταν την κατακτήσουμε εκφραζόμαστε ελεύθερα, χωρίς αναστολές. Εμένα με γοήτευσε η τεχνική της εγκαυστικής που δημιουργήθηκε στα πρώτα χριστιανικά χρόνια. Aλλά δεν ήξερα τον τρόπο. Μέσα από διαβάσματα και έρευνα κατάφερα να την αποκρυπτογραφήσω. Περισσότερο, όμως, μέσα από το γεγονός ότι είχα στα χέρια μου τα ίδια τα έργα. Η συντήρηση λοιπόν, μου έδωσε την απόλυτη κατανόηση και κατάκτηση της τεχνικής στη ζωγραφική μου.

– Οταν ως νέος σπουδαστής στον τομέα της συντήρησης στη Ρώμη ερχόσασταν σε επαφή με τους μεγάλους καλλιτέχνες, πώς νιώθατε;

– Ελεγα τι κάνω εγώ εδώ, ανακατεύω χρώματα. Νιώθει κανείς να τα παρατήσει!

– Ζωγραφίζατε πάντοτε παράλληλα με τη δουλειά σας ως συντηρητής;

– Πάντα. Ακόμη και όταν σπούδαζα στη Ρώμη. Ημουν μοιρασμένος ανάμεσα στη ζωγραφική και στη συντήρηση. Και τώρα πια μπορώ να πω ότι ως συντηρητής κατάφερα και έσωσα μεγάλο μέρος από την κληρονομιά μας. Εχουν περάσει αριστουργήματα από τα χέρια μου. Μαζί με τον συνάδελφό μου Τάσο Μαργαριτώφ οργανώσαμε τη συντήρηση στην Ελλάδα. Αφήσαμε τα εργαστήρια και βγήκαμε στην επαρχία, ανεβήκαμε στις σκαλωσιές. Τα εγκαταλειμμένα βυζαντινά, οι ανασκαφές, όλα αυτά, έγιναν από μας. Στελεχώσαμε τις εφορείες αρχαιοτήτων, εκπαιδεύσαμε νέους συντηρητές.

«Το είδε κι ο Μπαλτογιάννης»

– Υποθέτω ότι έχετε μεγάλη εμπειρία από πλαστά έργα;

– Ακόμη και σήμερα έχει μείνει η φράση «το είδε ο Μπαλτογιάννης». Ερχονται συνέχεια και τους λέω τη γνώμη μου. Βλέπω πολύ καλά έργα αλλά βλέπω και πληθώρα πλαστών, τα οποία είναι συμφορά για την ιστορία της τέχνης. Θα σας πω και μια ιστορία που αν και αστεία είναι τραγική. Πριν από μερικά χρόνια ήμουν με μία παρέα στο Μοναστηράκι και κάποιος απ’ την παρέα ήθελε να αγοράσει ένα έργο -το οποίο ήταν αντίγραφο, δεν ήταν το πρωτότυπο- από ένα παλαιοπωλείο. Η κυρία που είχε το παλαιοπωλείο για να τον πείσει να το αγοράσει, του είπε, παρουσία μου και χωρίς να με γνωρίζει φυσικά, «πάρτε το, το είδε και ο Σταύρος Μπαλτογιάννης. Μην έχετε καμιά αμφιβολία». Πολλοί με έχουν «χρησιμοποιήσει», λέγοντας «το είδε ο Μπαλτογιάννης», φαντάζομαι όμως, ότι ακόμη και αν πράγματι είχα δει κάποιο απ’ αυτά τα πλαστά έργα, κανείς δεν είπε στους υποψήφιους αγοραστές «τι είπε ο Μπαλτογιάννης». Δεν είναι εύκολο να αναγνωρίσεις ένα πλαστό έργο.