Sunday, September 20, 2009

Ζωγραφικά «ποιήματα» ενός αφοσιωμένου δημιουργού

  • Εκθεση έργων του Σταύρου Μπαλτογιάννη στο Μουσείο Μπενάκη
«Πολυτεχνίτης»
«Μικρά ποιήματα καμωμένα με χρώματα», που μας ταξιδεύουν σε τόπους μακρινούς και οικείους, σε γνώριμα βιώματα και συναισθηματικές διαδρομές. Εικαστικές δημιουργίες, που γοητεύουν για τη δύναμη και την απλότητά τους. «Μικρές ιστορίες» του βλέμματος, που «ακουμπούν» στη μνήμη και «μιλούν» για τα χιλιάδες χρώματα της ζωής μας... Γυναικεία γυμνά, πορτρέτα, τοπία... Ο ζωγραφικός κόσμος του Σταύρου Μπαλτογιάννη. Ενός σημαντικού εικαστικού δημιουργού, που, για περισσότερα από πενήντα χρόνια, υπηρετεί με σεμνότητα, ήθος και αφοσίωση, μία μεγάλη του αγάπη, τη ζωγραφική. Ξεχωριστή στιγμή για τα εκθεσιακά δρώμενα, η αναδρομική έκθεση έργων του στο Μουσείο Μπενάκη. Οχι μόνο γιατί ο Σταύρος Μπαλτογιάννης είναι «ένας σοβαρός εργάτης της τέχνης», όπως τον χαρακτήρισε ο Μαρίνος Καλλιγάς, αλλά γιατί, στη μακρόχρονη πορεία του, επέλεξε το δύσκολο δρόμο της σεμνής και σιωπηλής δημιουργικής κατάθεσης. Το ανθρώπινο και καλλιτεχνικό ήθος του απέρριψε τις δημόσιες σχέσεις και τα εμπορικά κυκλώματα.

Από τις 15/9 έως τις 25/10, πενήντα συνολικά έργα, με γενικό τίτλο «Χωρίς μοντέλο», μας αποκαλύπτουν τις σημαντικότερες στιγμές της ζωγραφικής του περιπέτειας. «Απόγνωση», «Αποχαιρετισμός», «Μελτέμι», «Πρωινό ξύπνημα», «Οπως στους εμφύλιους του κόσμου», «Φιλοξενία», «Τα κυπαρίσσια», «Στα μάρμαρα της Νάξου»... Δημιουργίες που «κουβαλούν» τους ήχους του αέρα και τη μυρωδιά της θάλασσας των Κυκλάδων, τη «χαρμολύπη» των γυναικείων μορφών του, αλλά και το «λυγμό» από τις σκληρές μέρες που ζήσαμε. Ανάμεσά τους, το έργο «Πολυτεχνίτης» (1976), το οποίο ανοίγει χρονολογικά την έκθεση. Ενας «υποβλητικός συνδυασμός αρχαίου κούρου και Χριστού», όπως σημείωνε η Β. Σπηλιάδη, αναφορά του καλλιτέχνη στα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Η δημιουργία του Σταύρου Μπαλτογιάννη ακολουθεί τις αφαιρετικές τάσεις. Διακρίνεται για τη λιτότητα των εκφραστικών μέσων και, ταυτόχρονα, αποτελεί μια προσπάθεια του καλλιτέχνη να συνδυάσει την παράδοση με τις νέες αντιλήψεις. Συνοδοιπόρος στη ζωγραφική του, η τεχνική της κηρόχυτης ζωγραφικής ή εγκαυστικής. Μία πανάρχαια τεχνική, που διασώθηκε σε εξαίρετα έργα ζωγραφικής πάνω σε ξύλο, λινάτσα και μαρμάρινες επιφάνειες.

  • Μακρόχρονη διαδρομή
«Τα κυπαρίσσια»
Ο Σταύρος Μπαλτογιάννης γεννήθηκε στην Πεδινή Ιωαννίνων. Εκεί περνά τα πρώτα χρόνια της ζωής του και βιώνει τη μάστιγα του πολέμου και αργότερα τον εμφύλιο. Στα Γιάννενα παίρνει τα πρώτα μαθήματα σχεδίου κοντά στους: Κώστα Μαλάμο, Γιώργο Καζάκο, ενώ το 1950 εισάγεται στη Σχολή Καλών Τεχνών, στο εργαστήριο του Γ. Μόραλη. Η μαθητεία του στη Σχολή ολοκληρώθηκε το 1955, έχοντας πετύχει τρεις επαίνους και βραβείο στην αποφοίτησή του. Τα χρόνια αυτά ταξιδεύει στις περισσότερες γνωστές για τον καλλιτεχνικό τους πλούτο πόλεις: Νάπολη, Πομπηΐα, Ρώμη, Σιέννα, Φλωρεντία, Βενετία και Παρίσι. «Ο καλύτερος δάσκαλος για τον καλλιτέχνη είναι τα Μουσεία», μας λέει. «Φεύγω από τη Σχολή, κουβαλώντας το όνειρο για τη μεγάλη ζωγραφική». Αμέσως μετά, συνεχίζει τις σπουδές ζωγραφικής στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Φλωρεντίας, για να ακολουθήσει (1958 - 1962) η υποτροφία του ΙΚΥ στο Instituto Centrale del Restauro στη Ρώμη, και η μύησή του στα μυστικά των μεγάλων μαστόρων του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης.

«Το 1962 με ειδική αποστολή δουλεύω στις εγκαυστικές εικόνες του Σινά. Η γνωριμία με την εγκαυστική και τα θαυμάσια αποτελέσματα αυτής της μαγικής τεχνικής, με τις δυνατότητες για αλλεπάλληλα πλασμένα περάσματα, που διατηρούν αποκαλυπτική διαφάνεια, με οδηγεί στην απόφαση να τη χρησιμοποιήσω στη ζωγραφική μου. Πίστευα ότι με βοηθούσε να εκφραστώ πιο γνήσια, πιο γρήγορα και πιο καθαρά. Είναι νομίζω αναγκαίο για το ζωγράφο να γνωρίζει την τεχνική, που μετά από πολλή προσπάθεια διάλεξε. Να τη γνωρίζει τόσο καλά, που να μπορεί να μην ασχολείται μαζί της όταν ζωγραφίζει. Είναι πια σίγουρο ότι οι τεχνικές δεν ευνουχίζουν την καλή ζωγραφική, η οποία τελικά δεν κινδυνεύει απ' αυτές...».

Ενα χρόνο μετά, προσελήφθη στην Αρχαιολογική Υπηρεσία ως ζωγράφος Αναστηλώσεων, όπου μέχρι το 1990 στο Βυζαντινό Μουσείο, με αφοσίωση και γνώση, θεράπευε τα τραυματισμένα αριστουργήματα της βυζαντινής τέχνης.

«Η ζωγραφική ήταν για μένα η μόνιμη καταφυγή», λέει. Σταθμός στην εκθεσιακή του δραστηριότητα, η μεγάλη σειρά από γυναικεία γυμνά, που παρουσιάζονται στις «Νέες Μορφές» το 1982. «Σ' αυτήν εντάσσονται και συμβολικές συνθέσεις, όπως "Ο χορός της Σαλώμης", η "Πεπλοφόρος μπλε γυναίκα", η "Μαυροφορεμένη όρθια μάνα", που παραπέμπουν με σαφείς υπαινιγμούς στον παλαιστινιακό αγώνα και σε άλλα εναγώνια προβλήματα του κόσμου». Τότε παρουσιάζονται και τα κυκλαδίτικα τοπία. «Με αρκετή αφαίρεση, γιατί εκεί με ενδιέφερε η συγκίνηση από την περίεργη ποικιλία των όγκων και των χρωμάτων, που προσφέρουν αυτά τα λιτά και από μόνα τους αφαιρετικά τοπία των Κυκλάδων». Ακολούθησαν αρκετές ατομικές εκθέσεις (Ζυγός, Γαλλικό Ινστιτούτο, Χρυσόθεμις, Δημαρχείο Ιωαννίνων, κ.ά.) με καινούρια έργα και μεγαλύτερη αφαιρετική διάθεση.

«Στη ζωγραφική μου», καταλήγει, «ποτέ δεν αντέγραψα κάτι. Δεν θέλησα να αντιγράψω. Δεν ήθελα να κάνω ρεαλισμό. Ηθελα να εκφραστώ και να δώσω κάτι από την ψυχή μου. Εβαζα τη δική μου καρδιά, τη δική μου ματιά και το έδινα με τα δικά μου μάτια».

  • Ηλιάνα ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ, Ριζοσπάστης, 20/09/2009

No comments: