Ο Ernst Ziller, επισημοποίησε την σύνδεση της Αναγέννησης με την Αρχαιότητα, με διακριτές εκλεκτικιστικές τάσεις όπως την εφάρμοσε πρώτος ο δάσκαλός του Theophil Hansen. Ο Ziller αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση. Γερμανός, εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ελλάδα στα 1861 και συνεργάστηκε με τον Th. Hansen στην περίπτωση του κτιρίου της Ακαδημίας Αθηνών. Αυτός ο ξένος πολιτογραφήθηκε Έλληνας και μετέχοντας σε πολλές δραστηριότητες (Αρχαιολογικές έρευνες, διδασκαλία στο Πολυτεχνείο, Διεύθυνση Δημοσίων Έργων) έβαλε την σφραγίδα του στην Αρχιτεκτονική της εποχής του (1863-1897).
Η προσωπική συμβολή του Ernst Ziller συνίσταται στον συνδυασμό ελληνικών δομικών και διακοσμητικών στοιχείων με την αναγεννησιακή αρχιτεκτονική ώστε να εξυπηρετηθούν οι ιδεολογικές ανάγκες της τότε ελληνικής κοινωνίας. Ο Ziller κατόρθωσε να δημιουργήσει έργα ανάλογης ποιότητας με εκείνα που χτίζονταν στην Βιέννη και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Ο Ερνέστος Τσίλλερ [Ernst Moritz Theodor Ziller, Όμπερλόσσνιτς, 22 Ιουνίου 1837 – Αθήνα, 12 Νοεμβρρίου 1923] ήταν Γερμανός αρχιτέκτονας από τη Σαξονία, ο οποίος έδρασε στη Βιέννη και την Ελλάδα κατά τον 19ο και 20ό αιώνα. Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους και διασημότερους αρχιτέκτονες στην ελληνική επικράτεια σχεδιάζοντας και επιβλέποντας εκατοντάδες κτήρια.
Η οικογενειακή επιχείρηση στο Ράντεμποϊλ, προάστιο της Δρέσδης
Σχέδιο του Τσίλλερ για το παλάτι του διαδόχου
Γεννήθηκε στη συνοικία Ζερκόβιτς στο σημ. Όμπερλόσσνιτς – Ράντεμποϊλ[1][2] της Σαξονίας, στις 22 Ιουνίου 1837, και ήταν γιος του Κριστιάν Τσίλλερ (Christian Gottlieb Ziller), εργολάβου και κτηματία, και της Γιοχάνα Σοφί Φίχτερ (Johanna Sophie Fichter). Είχε εννέα αδέλφια από τους οποία οι τρείς ακολούθησαν το επάγγελμα του αρχιτέκτονα. Η οικογένεια διατηρούσε κατασκευαστική εταιρεία, την οποία κληρονόμησαν οι Moritz και Gustav Τσίλλερ. Ένας από τους αδελφούς του, ο Παύλος (Paul), εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα ασχολούμενος με οικοδομικές επιχειρήσεις. Σπούδασε αρχιτεκτονική στη Βασιλική Σχολή Οικοδόμησης στη Δρέσδη την περίοδο 1855-1858[2] και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στη Βιέννη, όπου προσελήφθη[3] ως σχεδιαστής στο γραφείο του Θεόφιλου Χάνσεν. Το 1859 επιστρέφει στην πατρίδα του, όπου και συμμετείχε σε διαγωνισμό ανέγερσης κατοικιών στην Τιφλίδα, διαγωνισμό όμως που εγκατέλειψε, αν και ήταν ο επικρατέστερος[4], για να αποδεχθεί πρόταση του Χάνσεν να εργαστεί πάνω στην ανέγερση του κτιρίου της Ακαδημίας Αθηνών[5]. Παράλληλα φοίτησε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης, όπου τιμήθηκε[6] με το αργυρό μετάλλιο της σχολής. Το 1861ξεκίνησε[6] τετραετές ταξίδι στις ιταλικές πόλεις Βερόνα, Ρώμξ, Βενετία, Πομπηία κ.ά. Το 1864 εγκαταστάθηκε πάλι στη Βιέννη, όπου και εργάστηκε για μια τετραετία στο γραφείο του Χάνσεν.
Υπήρξε προσωπικός φίλος του βασιλιά Γεωργίου Α΄, για λογαριασμό του οποίου πραγματοποίησε αρκετές σχεδιαστικές μελέτες.
Ήταν παντρεμένος με την πιανίστρια Σοφία Δούδου και είχαν αποκτήσει πέντε παιδιά: τη Βαλέρια, την Ναταλία, την Ιωσηφίνα (Φιφή), σύζυγο του ζωγράφου Δημητρίου Δήμα, τον Όθωνα και τον Βάλτερ. Η οικία του διατηρείται ακόμα και σήμερα στην οδό Μαυρομιχάλη (μεταξύ Ακαδημίας και Σόλωνος), ενώ διατηρούσε και εξοχική κατοικία στην οδό Πεσμαζόγλου 12 στην Κηφισιά μέσα σε έκταση σαράντα στρεμμάτων. Στην Εθνική Πινακοθήκη φυλάσσεται το αρχείο Τσίλλερ, το οποίο αγοράστηκε το 1961από τον Μαρίνο Καλλιγά και διαθέτει[7] περί τα 400 σχέδια καθώς διάφορα άλλα τεκμήρια (χειρόγραφα, έγγραφα κ.α.) από τη ζωή του.
Εγκατάσταση στην Ελλάδα
Το 1861 ταξίδεψε μαζί με τον Χάνσεν για πρώτη φορά στην Αθήνα. Το 1868 επέστρεψε για να εργαστεί ως ανεξάρτητος αρχιτέκτονας στην Ελλάδα. Η γνωριμία του με τον Βασιλιά Γεώργιο Α΄ και οι διασυνδέσεις του με την μεγαλοαστική τάξη των Αθηνών ενίσχυσαν την φήμη του με αποτέλεσμα να αναλάβει εκατοντάδες παραγγελίες για την ανέγερση δημοσίων κτιρίων καθώς και ιδιωτικών κατοικιών και επάλευων. Υπολογίζεται ότι κατά τη διάρκεια της ζωής του ανέλαβε την σχεδίαση και κατασκευή τουλάχιστον πεντακοσίων[7] κτιρίων. Το 1872 διορίστηκε καθηγητής του Πολυτεχνείου, απ’ όπου όμως απολύθηκε, το 1883, λόγω της άρνησής του να συγκαλύψει τις οικονομικές καταχρήσεις που καθυστερούσαν την ανέγερσή του Ζαππείου.[8] Το 1884διορίστηκε διευθυντής Δημοσίων Έργων.
Στον Πειραιά κατασκεύασε, κοντά στην σημερινή πλατεία Αλεξάνδρας, την επονομαζόμενη «Συνοικία Τσίλλερ» ή «Συνοικία των Επαύλεων», με τον σκοπό την πώληση των ακινήτων. Αργότερα ίδρυσε εταιρία κατασκευής οικοδομικών υλικών.
Αρχαιολογικές μελέτες
Ο Τσίλλερ ασχολήθηκε εντατικά με την αρχαιολογία. Ανακάλυψε πρώτος την ακριβή θέση του Παναθηναϊκού Σταδίου[9] ενώ την περίοδο 1864 – 1869 πραγματοποίησε ανασκαφές στο στάδιο, την έκταση του οποίου είχε αγοράσει[3] για τον συγκεκριμένο σκοπό. Το 1865 δημοσίευσε[10] την μελέτη του σχετικά με τον Παρθενωνα με τίτλο Περί της αρχικής υπάρξεως των καμπυλώσεων του Παρθενώνος, στην οποία υποστήριξε την, σωστή, άποψή του περί ηθελημένης καμπυλότητας. Πραγματοποίησε επίσης αρχαιολογικές έρευνες για την ανέρευση[11] της Τροίας καθώ και αρκετές μελέτες για τα υδατοφράγματα[11] Αττικής, το Θέατρο του Διονύσου στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης, την αρχιτεκτονική δομή του Παρθενώνα κ.α. Σχεδίασε τα λείψανα των αετωμάτων και είναι από τους πρώτους που κατέγραψαν την πολυχρωμία στα αγάλματα και στα αρχιτεκτονικά μέλη του Θησείου, του Ερεχθείου, του Ναού της Αφαίας στην Αίγινα κ.ά. Από τις μελέτες αυτές ο Τσίλλερ εμπνεύστηκε τα διακοσμητικά στοιχεία για τις κατοικίες του. Γενικά το ύφος του, εκλεκτικό στο πλαίσιο του νεοκλασικισμού, εμπνέεται από την Αρχαιότητα, το Βυζάντιο, την Αναγέννηση αλλά και από βορειοευρωπαϊκά στοιχεία.[5]
Αρχιτεκτονική
Μέγαρο Σλήμαν (Ιλίου Μέλαθρον)
Το κύριο αντικείμενο της οικογενειακής επιχείρησης που γνώρισε ήταν η κατασκευή επαύλεων αντίστοιχης κλίμακας με τις ελληνικές. Υπήρξε βασικός συντελεστής[11] της διαμόρφωνης και της ανάπτυξης του ώριμου ελληνικού κλασικισμού.
Η δημιουργική σκέψη του Τσίλλερ συνδυάστηκε με την αισθητική της εποχής του βασιλιά Γεωργίου Α΄. Σε αντίθεση με τον δάσκαλό του, Θεόφιλο Χάνσεν, δημιούργησε το έργο του στην ηλιόλουστη Αττική και όχι στον ομιχλώδη βορρά. Το μέγεθος της Αθήνας επέβαλλε διαφορετικές κλίμακες και αναλογίες από αυτές των πρωτευουσών του βορρά, ώστε να είναι σύμφωνες με τα αισθητικά, φυσικά και ιστορικά δεδομένα του τόπου. Ο Τσίλλερ προσαρμόστηκε σε αυτά και τελικά επηρέασε την ελληνική αρχιτεκτονική, περισσότερο από κάθε άλλον αρχιτέκτονα, δίνοντας στην Αθήνα τον ευρωπαϊκό της χαρακτήρα.[5][12]
Έργα του
Ο αριθμός των έργων του ξεπερνά τα 500.[5] Κτίρια που σχεδίασε ο Έρνστ Τσίλλερ είναι μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα:
Αθήνα
- Ανάκτορο του Διαδόχου (1891-1897) (σήμερα Προεδρικό Μέγαρο)[13]
- Ιλίου Μέλαθρον, κατοικία του Ερρίκου Σλήμαν (1878-1881) (σήμερα στεγάζει το Νομισματικό Μουσείο Αθηνών)[14]
- Βασιλικό Θέατρο (σήμερα Εθνικό Θέατρο) (1895-1901)[15]
- Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Οικοδομήθηκε σε σχέδια του αρχιτέκτονα Λούντβιχ Λάνγκε. Ο Τσίλερ ήταν ο τρίτος και τελευταίος επιβλέπων του έργου, επέφερε δε αλλαγές στην πρόσοψη του κτιρίου, προσθέτοντας το ιωνικό πρόπυλο και τις εκατέρωθεν στοές.[16]
- Μέγαρο Σταθάτου (1895)[17][18]
- Μέγαρο Ανδρέα Συγγρού, στην συμβολή της οδού Βασιλίσσης Σοφίας 5 (πρώην οδός Κηφισίας) με την οδό Ζαλοκώστα, σήμερα είναι το κεντρικό κτίριο του Υπουργείου Εξωτερικών[19]
- Μέγαρο (έπαυλη) του Ανδρέα Συγγρού (1872-1873) στο κτήμα Αναβρύτων, μεταξύ Αμαρουσίου και Κηφισιάς[20]
- Έπαυλη του Νικολάου Θων (Thon). Η έπαυλη είχε οικοδομηθεί (1891) ολόκληρη πάνω σε σχέδια του Τσίλερ, στη συμβολή των λεωφόρων Αλεξάνδρας και Κηφισσίας. Δεν υπάρχει πια αλλά διασώζεται στο εσωτερικό του περιβόλου της έπαυλης ο ναός του Αγίου Νικολάου, ένα περίκεντρο νεοκλασικό εκκλησάκι με ημισφαιρικό θόλο, που οικοδομήθηκε περί το 1900, το οποίο όμως δεν σχεδιάστηκε από τον Τσίλερ, αλλά από τον Αναστάσιο Μεταξά, ο οποίος ήταν νεότερος του Τσίλλερ και επίσης αυλικός.[21][16]
- Η πρώτη βασιλική έπαυλη στο Τατόι (1872-74) (καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1916) [22]
- Μέγαρο Μελά (1874) στην οδό Αιόλου, το μεγαλύτερο Αθηναϊκό ιδιωτικό κτίριο της εποχής, του οποίου η ανέγερση κόστισε 1.000.000 δραχμές.[16]
- Δημοτικό Θέατρο Αθηνών, στην Πλατεία Κοτζιά. Γκρεμίστηκε το 1940.[5]
- Nαός του Αγίου Λουκά Πατησίων (1865-1870). H πρώτη εκκλησία – έργο του Τσίλερ κτίστηκε σε νεορωμανικό ρυθμό, εμφανή κυρίως στον τρούλλο.[23]
- Ναός Αγίου Γεωργίου Ορφανοτροφείου Χατζηκώνστα (Μεταξουργείου), 1899-1901. Εκκλησία νεο-ρωμανικού ρυθμού, με τους χαρακτηριστικούς πυργίσκους στις εξωτερικές ακμές.[16]
- Διοικητήριο της Σχολής Ευελπίδων (1889) (σήμερα Σχολή Εθνικής Άμυνας)[24]
- Παλαιό Χημείο (1887). Σχεδιάστηκε και κτίστηκε σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα του Βερολίνειου Χημείου Zarstrau και την έγκριση του διάσημου χημικού Hofmann [25]
- Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (1887-1897), τετραώροφο νεοκλασικό μέγαρο στη γωνία των οδών Χαριλάου Τρικούπη και Φειδίου.[16]
- Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (1905), τριώροφο νεοκλασικό μέγαρο στη λεωφόρο Αλεξάνδρας.[16]
- Μέγαρο Δεληγεώργη (1890. Τριώροφο μέγαρο μεταξύ των οδών Πινδάρου, Ακαδημίας και Κανάρη, εκλεκτικιστικού ρυθμού.[16]
- Μέγαρο Κούπα (1875-1900). Νεοκλασικό κτίριο στην οδό Πανεπιστημίου, από τα μεγαλύτερα και πολυτελέστερα της εποχής εκείνης. Ανήκε στον βιομήχανο Αχιλλέα Κούπα.[16]
- Petit Palais (Ιταλική Πρεσβεία), 1885. Μέγαρο στη γωνία της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας με την οδό Σέκερη.[16]
- Αιγυπτιακή Πρεσβεία (1885). Nεοκλασικό μέγαρο στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, αρχικά γνωστό ως Μέγαρο Ψύχα.[16]
- Εκλεκτικιστική τριώροφη κατοικία στην οδό Σταδίου (1880). Αρχικά ανήκε στον Χιώτη τραπεζίτη Σταμάτιο Δεκόζη Βούρο.[16]
- Ξενοδοχείο «Μέγας Αλέξανδρος» (1889), στη δυτική γωνία της διασταύρωσης της οδού Αθηνάς με την πλατεία Ομονοίας. Αρχικά ήταν τριώροφο, με αγάλματα στη στέψη, τα οποία αφαιρέθηκαν όταν προστέθηκε ο τέταρτος όροφος (μετά το 1920).[16]
- Πολυκατοικία Πεσμαζόγλου (1900). Επιβλητικό τετραώροφο μέγαρο εκλεκτικιστικού ρυθμού στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, με όψη και προς την οδό Ηρώδου Αττικού. Η προς την οδό Ηρώδου Αττικού δυτική πτέρυγα του μεγάρου κατεδαφίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960.[16]
- Κινηματοθέατρο «Αττικόν» (1899-1901). Η αρχική εκλεκτικιστική φάση του κτιρίου οικοδομήθηκε σε σχέδια του Τσίλερ. Δέχθηκε σημαντική επέμβαση (1914 – 1920) σε ρυθμό νεομπαρόκ όταν οικοδομήθηκε, σε τμήμα του, το κινηματοθέατρο «Αττικόν».[16]
- Ξενοδοχείο «Μπάγκειον» (1890-1894). Τετραώροφο (αρχικά τριώροφο) κτίριο στην ανατολική γωνία της διασταύρωσης της οδού Αθηνάς με την πλατεία Ομονοίας.[16]
- Ξενοδοχείο «Excelsior» (1910-1914). Πιθανότατα έργο του Τσίλερ. Είναι τετραώροφο μέγαρο στη γωνία της οδού Πανεπιστημίου με την πλατεία Ομονοίας.[16]
- Κτίριο οικογένειας Φρυσίρα (1904). Νεοκλασικό κτίριο στην οδό Μονής Αστερίου 7 στην Πλάκα με στοιχεία ιωνικού ρυθμού[26]
- Οικία Α. Κατσανδρή (1878). Απλό διώροφο κτίριο στην οδό Αθηνάς, αρ. 51.[16]
- Νέο Αρσάκειο (1900-1925). Σχεδιάστηκε απόν Κωνσταντίνο Μαρούδη. Το 1907 ο Τσίλερ ανέλαβε την πλήρη αναμόρφωση της πρόσοψης.[16]
Πειραιάς
- Οικία Πατσιάδου στην Πλατεία Αλεξάνδρας (1894-1895)[27][28]
- Συνοικία Τσίλλερ ή «Συνοικισμός Επαύλεων» στην Πλατεία Αλεξάνδρας στην Καστέλλα (1874-1876)[29]
- Οικία Σπυρίδωνος Μεταξά στη Βασιλέως Γεωργίου Α’ και Γρηγορίου Λαμπράκη (1899)[30]
Η οικία του Σπύρου Μεταξά, ιδρυτή της ομώνυμης ποτοποιίας METAXAστον Πειραιά
- Οικία Χριστοφή στο νέο Φάληρο
Υπόλοιπη Ελλάδα
- Ναός Αγίου Ιωάννου, στο Μαρκόπουλο Μεσογαίας (1889). Το αρχικό σχέδιο του Τσίλερ κρίθηκε πολύ δαπανηρό με αποτέλεσμα να αναλάβει την επίβλεψη άλλος αρχιτέκτονας ο οποίος του επέφερε σημαντικές αλλαγές ώστε να μειωθεί το κόστος.[23]
- Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (1893) στα Βίλια.[23]
Θέατρον Απόλλων, Πάτρα - Δημοτικό Θέατρο Πατρών «Απόλλων» (1871-1872)[31]
- Δημοτικό Θέατρο «Φώσκολος» (1870 – 1875) (Ζάκυνθος, καταστράφηκε από τους σεισμούς της 12ηςΑυγούστου 1953)[32]
- Δημαρχείο Ερμούπολης Σύρου (1876-1891)[33][34]
- Μουσείο της Ολυμπίας[8]
- Δημοτική Αγορά Πύργου (τώρα Αρχαιολογικό Μουσείο Πύργου)[8]
- Δημοτική Αγορά Αιγίου (1890) (σημερινό Αρχαιολογικό Μουσείο Αιγίου)[35]
- Μητροπολιτικός Ναός Παναγίας Φανερωμένης (Αίγιο, θεμελίωση 1899, εγκαίνια 1914)[36]. Ο τρούλλος του ναού, αναγεννησιακής μορφής, πλαισιώνεται από τέσσερα συμμετρικά κωδωνοστάσια και στέφεται από τοξύλια ρωμανικού ρυθμού.[23]
- Ναός Εισοδίων της Θεοτόκου (1894)[37][23]
- Ναός Αγίου Ανδρέου (Αίγιο, 1888 ή 1893)[36]
- Αρχοντικό Ευθυμίου Γάτου (Αίγιο, Γάτειο Κληροδότημα, σημερινό Ταχυδρομείο) (Αρχές δεκαετίας 1910)[38]
- Παναρκαδικό Νοσοκομείο «Ευαγγελίστρια» (1895-1905) (σήμερα Αρχαιολογικό Μουσείο Τρίπολης) θεωρείται πιθανό έργο του Τσίλλερ [39]
- Αρχαιολογικό Μουσείο Μήλου (1870) [40]
- Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στη Θεσσαλονίκη (1894) (σήμερα Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα)[41][42]
- Το Παλαιό Παρθεναγωγείο[43] (Γύθειο)
- Ναός Αγίας Μαρίνης[5] (Βέλο Κορινθίας)
Παραπομπές
- Άλμα πάνω↑ Agstner, Rudolf. Handbuch des Österreichischen Auswärtigen Dienstes. Band 1: 1918 – 1938, LIT Verlag Münster, 2015, ISBN 3-643-50685-6, σελ. 82
- ↑ Άλμα πάνω, στο:2,0 2,1 Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα: Ο αρχιτέκτονας Ερνστ Τσίλλερ
- ↑ Άλμα πάνω, στο:3,0 3,1 Επιμέλεια: Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη, Ziller, άρθρο του Δημήτριου Φιλιππίδη: Ο Τσίλλερ ως αρχαιογνώστης, εκδόσεις Εθνικής Πινακοθήκης, Αθήνα 2010, σελ. 23 – 24
- Άλμα πάνω↑ Επιμέλεια: Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη, Ziller, άρθρο της Μαριλένας Κασιμάτη: Από το σχέδιο στο κτήριο: Η κοσμοπολίτικη εφαρμογή του ιστορισμού κατά Τσίλλερ, εκδόσεις Εθνικής Πινακοθήκης, Αθήνα 2010, σελ. 15 – 16
- ↑ Άλμα πάνω, στο:5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Εθνική Πινακοθήκη
- ↑ Άλμα πάνω, στο:6,0 6,1 Επιμέλεια: Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη, Ziller, άρθρο του Σκαρπιά – Χόϊπελ: Ο Ερνέστος Τσίλλερ, το μοντέλο της πλουραλιστικής ιδέας και η συμβολή του στη διαμόρφωση του ώριμου νεοελληνικού κλασικισμού, εκδόσεις Εθνικής Πινακοθήκης, Αθήνα 2010, σελ. 33 – 34
- ↑ Άλμα πάνω, στο:7,0 7,1 Επιμέλεια: Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη, Ziller, άρθρο της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα, εκδόσεις Εθνικής Πινακοθήκης, Αθήνα 2010, σελ. 11 – 12
- ↑ Άλμα πάνω, στο:8,0 8,1 8,2 Ελευθεροτυπία, Ο απαράμιλλος κύριος Τσίλερ. Ανακτήθηκε 30/03/2013
- Άλμα πάνω↑ Ιστοσελίδα του Παναθηναϊκού Σταδίου. Ανακτήθηκε 30/03/2013
- Άλμα πάνω↑ Επιμέλεια: Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη, Ziller, άρθρο του Μανόλη Κορρέ: Η συμβολή του Ε. Τσίλλερ στην επιστημονική μελέτη του Παρθενώνος, εκδόσεις Εθνικής Πινακοθήκης, Αθήνα 2010, σελ. 25
- ↑ Άλμα πάνω, στο:11,0 11,1 11,2 Επιμέλεια: Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη, Ziller, άρθρο του Σκαρπιά – Χόϊπελ: Ο Ενρέστος Τσίλλερ, το μοντέλο της πλουραλιστικής ιδέας και η συμβολή του στη διαμόρφωση του ώριμου νεοελληνικού κλασικισμού, εκδόσεις Εθνικής Πινακοθήκης, Αθήνα 2010, σελ. 37
- Άλμα πάνω↑ Βιογραφικά Τσίλλερ, στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Προεδρίας της Δημοκρατίας
- Άλμα πάνω↑ Τοποθεσία, στην ιστοσελίδα της Ελληνικής Προεδρίας της Δημοκρατίας
- Άλμα πάνω↑ Νομισματικό Μουσείο, στον κόμβο του Υπουργείου Πολιτισμού
- Άλμα πάνω↑ Εθνικό Θέατρο Αθηνών, στον κόμβο του Υπουργείου Πολιτισμού
- ↑ Άλμα πάνω, στο:16,00 16,01 16,02 16,03 16,04 16,05 16,06 16,07 16,08 16,09 16,10 16,11 16,1216,13 16,14 16,15 16,16 16,17Αρχαιολογία της πόλης των Αθηνών – Αρχείο νεότερων μνημείων, ανακτήθηκε 30/03/2013
- Άλμα πάνω↑ Κυκλαδικό Μουσείο Τέχνης, επίσημη ιστοσελίδα
- Άλμα πάνω↑ Ιστοσελίδα Κτηματικής Εταιρείας Δημοσίου, ανακτήθηκε 9-03-2009
- Άλμα πάνω↑ Ιστοσελίδα Υπουργείου Εξωτερικών
- Άλμα πάνω↑ Επιμέλεια: Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη, Ziller, εκδόσεις Εθνικής Πινακοθήκης, Αθήνα 2010, σελ. 221
- Άλμα πάνω↑ «Έργο του Αναστάση Μεταξά ο Άγιος Νικόλαος στο Κτήμα Θων – Μεγάλη έκπληξη στον μικρό ναό». ΕΘΝΟΣ. 9 Ιανουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 2016.
- Άλμα πάνω↑ Κτήμα Τατοΐου, τον κόμβο του Υπουργείου Πολιτισμού, ανακτήθηκε 12-10-2006(pdf)
- ↑ Άλμα πάνω, στο:23,0 23,1 23,2 23,3 23,4 Νίκος Παπαγιαννάκος. Το «πέρασμα» του Ερνέστου Τσίλλερ από το Μαρκόπουλο(pdf)
- Άλμα πάνω↑ Ιστοσελίδα Σχολής Εθνικής Άμυνας
- Άλμα πάνω↑ Οδηγός σπουδών του Τμήματος Φυσικής, στην ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου Αθηνών(pdf)
- Άλμα πάνω↑ Ιστοσελίδα Μουσείου Φρυσίρα
- Άλμα πάνω↑ Τραυλός, Ι., Νεοκλασσική αρχιτεκτονική στην Ελλάδα, Έκδοσις Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος, Αθήναι 1967, σελ.33.
- Άλμα πάνω↑ Οικία Πατσιάδου
- Άλμα πάνω↑ Καρδαμίτση-Αδάμη, Μάρω, Α. Παπανικολάου-Κρίστενσεν, Ernst Ziller, Αναμνήσεις, (Περικοπαί -Σημειώματα υπό κ. Ι. Τσίλλερ-Δήμα), Libro, Αθήνα 1997, σελ. 75,102.
- Άλμα πάνω↑ Οικία Σπυρίδωνος Μεταξά
- Άλμα πάνω↑ Δημοτικό θέατρο «Απόλλων» στον κόμβο του Υπουργείου Πολιτισμού
- Άλμα πάνω↑ Επιμέλεια: Μαριλένα Ζ. Κασιμάτη, Ziller, εκδόσεις Εθνικής Πινακοθήκης, Αθήνα 2010, σελ. 59
- Άλμα πάνω↑ Δημαρχείο Ερμούπολης, στον κόμβο του Υπουργείου Πολιτισμού
- Άλμα πάνω↑ Ιστοσελίδα Δήμου Ερμούπολης
- Άλμα πάνω↑ Ιστορικό Αρχαιολογικού Μουσείου Αιγίου, στον κόμβο του Υπουργείου Πολιτισμού
- ↑ Άλμα πάνω, στο:36,0 36,1 Master Plan για την υλοποίηση του έργου «Κατασκευή Μαρίνας Τουριστικών και Ιστιοπλοϊκών Σκαφών του Δήμου Αιγίου», Ιστοσελίδα Δήμου Αιγίου(pdf)
- Άλμα πάνω↑ Ιστοσελίδα Δήμου Αιγίου
- Άλμα πάνω↑ Αίγιο, μνημεία & τέχνη, Γ. Παναγόπουλος & Σ. Κρητικός, Δημοτική Βιβλιοθήκη Αιγίου, Εκδόσεις Νηρέας Αθήνα 2002 σελ. 256-261 Παρατίθεται συν τοις άλλοις ενυπόγραφη επιστολή του Τσίλλερ προς τον Ευθύμιο Γάτο της εποχής της ανέγερσης του κτηρίου.
- Άλμα πάνω↑ Αρχαιολογικό Μουσείο Τρίπολης, στον κόμβο του Υπουργείου Πολιτισμού
- Άλμα πάνω↑ Αρχαιολογικό Μουσείο Μήλου, στον κόμβο του Υπουργείου Πολιτισμού, ανακτήθηκε 16/04/2007
- Άλμα πάνω↑ Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα, στον κόμβο του Υπουργείου Πολιτισμού
- Άλμα πάνω↑ Βασίλης Κ. Γούναρης, Ο Μακεδονικός Αγώνας. Συλλογική Μνήμη, Σύμβολα και Ιστορία
- Άλμα πάνω↑ Παλαιό Παρθεναγωγείο του Γυθείου, στον κόμβο του Υπουργείου Πολιτισμού
ΠΗΓΗ: https://el.wikipedia.org
No comments:
Post a Comment