ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ: 45 καρέ από το «τέλος της Ευρώπης»

• Εικόνες ανθρώπων που ζουν στα άκρα της ηπείρου μας, από τη Γαύδο έως τη Νορβηγία και από τα Ουράλια έως το ακρωτήρι Κάμπο ντα Ρόκα, στην έκθεση του Παύλου Φυσάκη

«Τι φωτογραφίζετε;», ρώτησαν δύο κοριτσάκια, η Μάγια και η Σοφία, στο ακρωτήρι Νόρτκαπ της περιοχής Φίνμαρκ της Νορβηγίας τον Ελληνα φωτογράφο Παύλο Φυσάκη. «Το τέλος της Ευρώπης», απάντησε εκείνος. «Τότε φωτογράφησέ μας», του είπαν.

Στα τέσσερα γεωγραφικά άκρα της Ευρώπης αναζήτησε ο Παύλος Φυσάκης την έννοια των ορίων αλλά και της ταυτότητας της Ευρώπης. Σαράντα πέντε καρέ απαντήσεων θα δούμε υπό τον τίτλο «Land Ends» στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς, από τις 14 Δεκεμβρίου (εγκαίνια έκθεσης 13 του μηνός, 8 μ.μ.) έως τις 29 Ιανουαρίου.

Από το 2006 και μέχρι το 2008, ο 42χρονος φωτογράφος συνάντησε και φωτογράφησε ανθρώπους που γεννήθηκαν ή επέλεξαν να ζουν σ' ένα από αυτά τα άκρα. Προσπαθώντας να βρει την απάντηση στο πώς ορίζεται το άκρο και η ταυτότητα της Ευρώπης, ξεκίνησε από το απόλυτο άκρο της νότιας Ευρώπης, τη Γαύδο. Στους 55 μόνιμους κατοίκους του μικρού, μοναχικού νησιού μέτρησε σχεδόν του μισούς να έχουν επιλέξει να ζουν σ' αυτό.

Ανάμεσά τους και μια παρέα Ρώσων, επιστημόνων και καλλιτεχνών, που εγκατέλειψαν τη Ρωσία για να ζήσουν κοινοβιακά στη Γαύδο. Ενας απ' αυτούς είναι ο Μπόρις, ψυχολόγος και ζωγράφος, με καλλιτεχνική καριέρα στην Αμερική και με κάποια σύλληψη από δημόσια διαμαρτυρία του στη Μόσχα επί Μπρέζνιεφ.

Από τη μοναξιά της Γαύδου αναζήτησε τους ανθρώπους ενός άλλου άκρου, τεράστιου σε έκταση, στα Ουράλια και στην πιο ραδιενεργό, κατά την Greenpeace, πόλη του κόσμου, το Μουσλιόμοβο, όπου συνάντησε τον Ραφίκ αλλά και τον Ντίμα, έναν εργάτη σε πρώην γκουλάγκ της περιλάλητης από τα σταλινικά στρατόπεδα Βορκούτα. Και από το βάρος αυτού του ανατολικότερου σημείου της Ρωσίας φτάνει στο τέταρτο άκρο της Ευρώπης, στο ακρωτήριο Κάμπο ντα Ρόκα της περιοχής Σίντρα της Πορτογαλίας.

Εκεί, θα τον εκπλήσσει και θα τον προβληματίζει η ερμηνεία της λέξης sodade από μια κοπέλα, τη Μαρία-Ζοάο: «?το αίσθημα της μοναξιάς που γεννιέται καθώς κοιτάζεις τον απέραντο ωκεανό, ευχόμενος κάποιος να σε επισκεφθεί».

Οι φωτογραφίες του Φυσάκη, ποιητικές, σιωπηλές και συχνά σουρεαλιστικές, μας ταξιδεύουν σε τοπία αλλόκοτα, σε ορίζοντες μακρινούς, σε σύμβολα που διατρέχουν την ιστορία της Ευρώπης.

Στις εικόνες του, που σύμφωνα με τον ίδιο εντάσσονται στο σύγχρονο φωτο-ντοκιμαντέρ, αποτυπώνονται τα συναισθήματα των ανθρώπων που συχνά ποζάρουν στο κέντρο αφήνοντας το τοπίο να έχει τη θέση του φόντου. Κυρίως, όμως, μαρτυρούν την ανησυχία του φωτογράφου να ορίσει την ταυτότητα της Ευρώπης, ταξιδεύοντας στις εσχατιές τη γηραιάς ηπείρου και απαθανατίζοντας τις διαφορές των τοπίων που είναι τόσες όσες οι ομοιότητες των ανθρώπων. Η δουλειά του Φυσάκη σήμερα αποκτά, λόγω των περιστάσεων, μια συμβολική σημασία.

«Παντρεύοντας μαρτυρία και αφήγηση με μια προσωπική οπτική που εκφέρεται μέσω του χρώματος, ο Φυσάκης συμμετέχει στην εκ νέου ανακάλυψη της ταξιδιωτικής φωτογραφίας και της φωτογραφίας τοπίου, μακριά από τα κλισέ της καρτ ποστάλ ή του μεγάλου κλασικού ρεπορτάζ», αναφέρει η Λόρα Σερανί, ιστορικός τέχνης και επιμελήτρια φεστιβάλ και εκθέσεων φωτογραφίας.

Στο Παρίσι

Ο Π. Φυσάκης έχει τιμηθεί για τη σειρά «Land Ends». Το 2008 βραβεύτηκε από 24 επιμελητές από όλον τον κόσμο στη FotoBiennale της Θεσσαλονίκης και το 2010 η ομώνυμη δίγλωσση έκδοση βραβεύτηκε ως το καλύτερο ελληνικό φωτογραφικό λεύκωμα. Μέρος της σειράς έχει παρουσιαστεί στο Διεθνές Φεστιβάλ της Αρλ, στον Μήνα Φωτογραφίας του Παρισιού, στο Φεστιβάλ «Circulation (s)» στο Παρίσι και αλλού. Η έκθεση είναι συμπαραγωγή του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, της Νορβηγικής Πρεσβείας και του Νορβηγικού Ινστιτούτου Αθηνών.

ΔΗΜΗΤΡΑ ΡΟΥΜΠΟΥΛΑ, ΕΘΝΟΣ, 12/12/2011