Πέντε μικρά «θαύματα» διεκδικούν βραβείο

Μεταξύ Φλωρεντίας και Σιένας, το ιστορικό οινοποιείο Αντινόρι, στο Μπαρτζίνο της Τοσκάνης. Η αρχιτεκτονική γίνεται η ίδιαβρίσκεται τοπίο. (Φωτ.: Pietro Savorelli).

ΤΖΙΝΑ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 03.05.2015

Το σιωπηρά ηχηρό Ναυτικό Μουσείο της Δανίας ενθυλακώνεται στη ναυπηγοεπισκευαστική δεξαμενή πλοίων στο λιμάνι του Ελσινορ (Ελσινόρη), έργο του δανέζικου αρχιτεκτονικού γραφείου BIG. Νοτιότερα, το οινοποιείο Αντινόρι των Φλωρεντίνων Archea Associati βυθίζεται οργανικά στους αμπελώνες της Τοσκάνης. Αυτά είναι τα δύο φαβορί μεταξύ των πέντε φιναλίστ του Βραβείου Ευρωπαϊκής Ενωσης για τη Σύγχρονη Αρχιτεκτονική-Mies van der Rohe 2015.
Τα άλλα τρία έργα που συνθέτουν την πεντάδα αποτελούνται από το λαμπερά αιχμηρό Μέγαρο Φιλαρμονικής στο Στετίνο της Πολωνίας των Ισπανών Barozzi Veiga, το γεωμετρικά αυστηρό Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο μεσαιωνικό Ράβενσμπουργκ των Γερμανών LedererRagnarsdόttirOei (LRO) και την τούβλινη Φοιτητική Λέσχη Saw Swee Hock του London School of Economics των Ιρλανδών O’Donnell + Tuomey που πτυχώνεται ατίθασα στη πάλαι ποτέ ντικενσιανή μεγαλούπολη. Κτίρια που συνιστούν ποικιλόμορφες εκφράσεις ενός συμπαγούς κελύφους που σφηνώνεται και δυναμιτίζει το υπάρχον πυκνοδομημένο αστικό περιβάλλον.
Τα πέντε αυτά έργα επιλέχθηκαν μεταξύ τετρακοσίων είκοσι συμμετοχών από τριάντα έξι ευρωπαϊκές χώρες. Αξίζει να αναφερθεί ότι στα σαράντα έργα που προκρίθηκαν στη δεύτερη φάση αξιολόγησης συμπεριλήφθηκε και η ανάπλαση της Νέας Παραλίας Θεσσαλονίκης του Πρόδρομου Νικηφορίδη και του Bernard Cuomo.

• Ναυτικό Μουσείο Δανίας

Στη σαιξπηρική Ελσινόρη, δίπλα στο κάστρο Κρόνμποργκ του Αμλετ, ξετυλίγεται μια στιβαρή τεθλασμένη μονοκονδυλιά. Τρεις διώροφες γυάλινες γέφυρες-κτίρια διασχίζουν επικλινώς την παλιά δεξαμενή πλοίων. Ο επισκέπτης βυθίζεται σ’ αυτήν και περιεργάζεται τα παλαιά τείχη της προβλήτας εντυπωσιασμένος από τη μεγαλειώδη κλίμακα του χώρου. Η αρχιτεκτονική σύνθεση ανήκει στους BIG, οι οποίοι ήταν ανάμεσα στους φιναλίστ και των προηγούμενων βραβείων, το 2013. Ο ιδρυτής Bjarke Ingels είναι από τους πιο αναγνωρίσιμους νέους αρχιτέκτονες με «θορυβώδες» βιογραφικό. Συγγραφέας του βιβλίου «Yes is More», με το οποίο προσπάθησε να αναπαραγάγει το πρότυπο του «S M L XL» του μέντορά του Ρεμ Κούλχαας, κερδίζει διαρκώς διαγωνισμούς και αναθέσεις, με πιο πρόσφατη αυτή του σχεδιασμού των νέων γραφείων της Google στη Σίλικον Βάλεϊ.
Εδώ, με μια παραδόξως «αθόρυβη» πρόταση, δημιουργεί ένα ημιδιάφανο γλυπτικό έργο που συνδιαλέγεται με το βιομηχανικό τοπίο. Η ίδια η δεξαμενή αποτελεί το επίκεντρο του μουσείου. Δεν είναι τυχαίο ότι η επανάχρηση του Σταθμού Παραγωγής Ενέργειας του Bankside δημιούργησε μια από τις πιο δημοφιλείς πινακοθήκες στον κόσμο: την Tate Modern του Λονδίνου. Αλλά και ένα από τα ωραιότερα αστικά πάρκα, το High Line, είχε ως αφετηρία την ανάπλαση της παροπλισμένης σιδηροδρομικής γραμμής στο Lower West Side του Μανχάταν. Στη λογική του δημιουργικού επαναπροσδιορισμού των βιομηχανικών αστικών υποδομών με σκοπό την περιβαλλοντική ανακύκλωση και αναζωογόνηση ολόκληρων περιοχών, εγγράφεται και το νέο Ναυτικό Μουσείο της Δανίας. Γι’ αυτό ίσως κερδίσει το βραβείο: γιατί καταφέρνει να αναδείξει την πολιτιστική κληρονομιά και τη ναυτική παράδοση του βιομηχανικού λιμανιού με μια σύγχρονη ριζοσπαστική αρχιτεκτονική πρόταση που αξιοποιεί τον υπάρχοντα χώρο της ναυπηγοεπισκευαστικής δεξαμενής πλοίων.

• Οινοποιείο Αντινόρι

Μια εναλλακτική προσέγγιση της κριτικής επιτροπής θα έστρεφε από την άλλη το βλέμμα στην ανάδειξη του τοπίου και στην προβολή του φυσικού πλούτου των λόφων του Κιάντι, μεταξύ Φλωρεντίας και Σιένας. Η βαθιά σχέση της γης με το κρασί αποτυπώνεται στην κεντρική ιδέα του υπόσκαφου, σχεδόν αόρατου κτιρίου. Το ιστορικό οινοποιείο Αντινόρι στο Μπαρτζίνο της Τοσκάνης ενσωματώνεται στους αμπελώνες και ξεπροβάλλει από την πλαγιά. Η αρχιτεκτονική γίνεται η ίδια τοπίο. Το αγροτικό ανάγλυφο συγχρωτίζεται με το βιομηχανικό πολυλειτουργικό συγκρότημα που φιλοξενεί αποστακτήρια, δεξαμενές ζύμωσης, χώρους γευσιγνωσίας, μουσείο, βιβλιοθήκη κ.λπ. Το δώμα φυτεύεται με αμπέλια και μετατρέπεται σε μια τεχνητή γεωργική έκταση. Ρυθμικές κυκλικές οπές διαπερνούν την οροφή φωτίζοντας τις εσωτερικές αυλές, ενώ μια εντυπωσιακή σπειροειδής κλίμακα σηματοδοτεί την κάθετη κίνηση, συνδέοντας τον υπαίθριο χώρο με τους υπόγειους θόλους απ’ όπου αναδίδεται η μυρωδιά των σταφυλιών.

Η πρόταση ανήκει στους Archea Associati με έδρα τη Φλωρεντία και παραρτήματα στο Μιλάνο, τη Ρώμη, το Πεκίνο, το Ντουμπάι και το Σάο Πάολο. Οργανικά αφαιρετικό, το οινοποιείο επενδύει στις λεπτομέρειες από τερακότα και οξειδωμένο χάλυβα, εναρμονίζεται χρωματικά με το χωμάτινο περιβάλλον και γοητεύει τόσο τους λάτρεις της αρχιτεκτονικής όσο και του κρασιού.
​​Το όνομα του νικητή του βραβείου για τη Σύγχρονη Αρχιτεκτονική-Mies van der Rohe 2015 θα ανακοινωθεί στις 8 Μαΐου στο Barcelona Pavilion, χαρακτηριστικό δείγμα της μοντέρνας αρχιτεκτονικής του Mies van der Pohe. Παράλληλα, θα δοθεί τιμητική διάκριση στον καλύτερο «Ανερχόμενο Αρχιτέκτονα». Τέλος, για πρώτη φορά θεσπίστηκε το «Αρχιτεκτονικό Βραβείο Νέου Ταλέντου» για τις τρεις καλύτερες μεταπτυχιακές ευρωπαϊκές σχεδιαστικές προτάσεις.

• Στην καρδιά του αστικού ιστού

Λιγότερο τολμηρά και χωρίς την κατασκευαστική συναρπαστική λεπτομέρεια που θα απογείωνε τη συνθετική επίλυση, κρίνονται τα υπόλοιπα τρία κτίρια που διεκδικούν το βραβείο. Αξιόλογες προτάσεις που κατασκευάζονται σε ιδιαίτερα δύσκολους αστικούς ιστούς και βασίζονται κυρίως στην εξωτερική τους εικόνα: πυκνή, ενιαία και συμπαγής. Η ολόλευκη διαυγής μονολιθικότητα του Μεγάρου Φιλαρμονικής παιχνιδίζει κάτω από μια οδοντωτή γεωμετρική στέψη, επανάληψη της μορφολογίας της κορυφογραμμής των παρακείμενων κτιρίων. Το βράδυ, το απαστράπτον κτίριο φωτίζεται από λαμπτήρες LED, 20.000 συνδυασμών.

Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης Ράβενσμπουργκ, συμμετρικά διακριτικό, αναδύει μια ατμοσφαιρική λιτότητα χάρη στην επανάχρηση χειροποίητων τούβλων που διασώθηκαν από μοναστήρι του 14ου αιώνα και στην κυματιστή οροφή από εγκάρσιους τοξωτούς θόλους.

Τέλος, η επταώροφη κεραμιδί φοιτητική Λέσχη του London School of Economics, που κέρδισε το βρετανικό αρχιτεκτονικό βραβείο RIBA 2014, επεξεργάζεται την πολύπλοκη γεωμετρία του κέντρου της πόλης, με μια αιχμηρή όψη συναρμολογημένη από ένα ακανόνιστο μωσαϊκό: ένα τούβλινο οριγκάμι που περιοδικά αλλάζει μοτίβο και υφή.