Ο «πρώτος» Μοντιλιάνι

Ο ζωγράφος Αμεντέο Μοντιλιάνι φωτογραφημένος το 1915, πέντε χρόνια πριν από τον πρόωρο θάνατό του σε ηλικία 35 ετών Αν ρωτήσεις έναν ειδήμονα της Τέχνης τι χαρακτηρίζει τον ιταλό ζωγράφο Μοντιλιάνι, θα σου απαντήσει με κλειστά μάτια: απλές γραμμές, μακρόστενα κορμιά, οβάλ πρόσωπα με ανδρόγυνα χαρακτηριστικά. Ειδήμονες και απλοί θαυμαστές του ζωγράφου θα έχουν την ευκαιρία να δουν ορισμένα από τα πρωτόλεια έργα του στην έκθεση «Modigliani: A Unique Artistic Voice» που διοργανώνει η γκαλερί Estorick Collection του Λονδίνου ως τις 28 Ιουνίου.

Η έκθεση αποτελείται από 30 σκίτσα του ζωγράφου που απεικονίζουν τη σταδιακή εξέλιξη που ακολούθησε για την αποτύπωση του ανθρώπινου προσώπου και σώματος. Για παράδειγμα, μια σειρά πρωταρχικά σκίτσα με τον χαρακτήρα του μεταγενέστερου πίνακα «Αμαζόνα» δείχνουν την αναζήτηση του Μοντιλιάνι για το πώς μπορεί να παρουσιάζει την αλήθεια στα πρόσωπα των ζωγραφικών υποκειμένων του. Με επιρροές από την κυκλαδική, την αφρικανική, την ασιατική, τη βουδιστική και την αναγεννησιακή τέχνη, ο Μοντιλιάνι κατάφερε να δημιουργήσει το δικό του, μοναδικό προσωπικό στυλ.

Ορισμένα από τα σκίτσα της έκθεσης ανήκουν στον πρώτο ευεργέτη του ζωγράφου Πολ Αλεξάντρ, ενώ άλλα στον αμερικανό ιδρυτή της γκαλερί Ερικ Εστόρικ. Τα σκίτσα δημιουργήθηκαν στο Παρίσι, εκεί όπου, σύμφωνα με τον Αλεξάντρ, «άλλοι καλλιτέχνες όπως ο Μπρανκούζι έβγαζαν λεφτά με το να καθαρίζουν εστιατόρια ή να ξεφορτώνουν εμπορεύματα στο λιμάνι. Ο Μοντιλιάνι δεν θα το έκανε ποτέ αυτό. Ηταν γεννημένος αριστοκράτης, αγαπούσε τον πλούτο και την πολυτέλεια, αν και ζούσε μέσα στη φτώχεια».

Ο Αμεντέο Κλεμέντε Μοντιλιάνι γεννήθηκε στο Λιβόρνο της Ιταλίας το 1884. Οι γονείς του ήταν σεφαραδίτες ιουδαίοι. Αν και ήταν εύποροι κάποτε, ο πλούτος είχε εξαφανιστεί όταν γεννήθηκε ο Μοντιλιάνι, το τέταρτο και τελευταίο παιδί της οικογένειας. Φιλάσθενος από μικρός, μια και πέρασε φυματίωση στα πρώτα χρόνια της ζωής του, ήρθε σε επαφή με τον χώρο της τέχνης μέσω της μητέρας του που ήθελε να καλλιεργήσει τα ταλέντα του. Η μητέρα του έγραψε σε ένα γράμμα της όταν ο Μοντιλιάνι ήταν 11 ετών: «Ηδη θεωρεί τον εαυτό του ζωγράφο».

Μετακόμισε στο Παρίσι το 1906 για να ασχοληθεί με το μεγάλο πάθος του, τη ζωγραφική. Βέβαια η τεχνική του με τα μακρόστενα πρόσωπα δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στο κοινό. Τέσσερα χρόνια αργότερα θα συναντήσει τη ρωσίδα ποιήτρια Ανα Αχμάτοβα, η οποία συνήθιζε να επηρεάζει καλλιτέχνες, λογοτέχνες και φιλοσόφους της εποχής. Μάλιστα η Αχμάτοβα έγινε η μούσα του καθώς δεν σταματούσε να τη ζωγραφίζει. Αν και στα έργα του Μοντιλιάνι τα χαρακτηριστικά του προσώπου δεν είναι ευδιάκριτα, η έκθεση περιλαμβάνει ένα σκίτσο που απεικονίζει μια γονατιστή καρυάτιδα με πιο συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Λέγεται πως αυτή η φιγούρα είναι η  Αχμάτοβα.

«Θα ήθελα η ζωή μου να ήταν σαν πλουσιοπάροχο ποτάμι που κυλάει χαρμόσυνα πάνω στη γη» συνήθιζε να λέει. Ο Μοντιλιάνι όμως δεν ξέφυγε από την «κατάρα» που ακολουθεί τους καλλιτέχνες του Παρισιού. Αν και ήταν «λάτρης» των ναρκωτικών ουσιών που συνήθιζε να τις ανακατεύει με τεράστιες ποσότητες αψέντι, έφυγε από τη ζωή στα 35 του χρόνια, το 1920, από φυματίωση.

Φλώρου Γιώτα, ΤΟ ΒΗΜΑ: 29/04/2015