Τα πολλά πρόσωπα του Γκούσταφ Κλιμτ

• Η Βιέννη τιμά τα 150 χρόνια από τη γέννηση ενός μεγάλου πολιτιστικού συμβόλου της

International Herald Tribune

Φέτος συμπληρώνονται 150 χρόνια από τη γέννηση του Γκούσταφ Κλιμτ και η Βιέννη γιορτάζει την επέτειο με μια πλειάδα εκθέσεων και άλλων εκδηλώσεων που αναδεικνύουν πολλές διαφορετικές πλευρές του καλλιτέχνη. Ο Κλιμτ σκιαγραφείται ως ανατρεπτικός πρωτοπόρος, καριερίστας λατρεμένος από τη μοναρχία των Αψβούργων, ισόβιος λάτρης των γυναικών και προσωπογράφος μιας δυναμικής θηλυκότητας, ιδιοφυής διακοσμητής και ζωγράφος που οι πίνακές του σπάνε ρεκόρ στις διεθνείς δημοπρασίες. Εκείνο που αναδύεται από τις μεγάλες εκθέσεις στη Βιέννη είναι η πολύπλοκη εικόνα ενός καλλιτέχνη του οποίου το κληροδότημα σήμερα αγκαλιάζει από αριστουργήματα έως τουριστικό κιτς. «Ο ρόλος του Κλιμτ είναι εκείνος ενός ιερού συμβόλου της πολιτιστικής ζωής της Βιέννης», λέει ο Βόλφγκανγκ Κος, διευθυντής του Wien Museum, του μουσείου που διαθέτει τη μεγαλύτερη συλλογή σχεδίων του Κλιμτ και εκθέτει τώρα 400 έργα του.

Γεννημένος στη Βιέννη το 1862, ο Κλιμτ σπούδασε στη Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών και άρχισε τη σταδιοδρομία του ως ζωγράφος εσωτερικής διακόσμησης. Στα 24 χρόνια του, ανέλαβε να διακοσμήσει το θέατρο Burgtheater και δημιούργησε εκεί μια τοιχογραφία οροφής χάρη στην οποία τιμήθηκε με τον Χρυσό Σταυρό από τον αυτοκράτορα Φραγκίσκο Ιωσήφ. «Ολοι ήταν ευτυχείς εκτός από τον καλλιτέχνη», λέει ο Τομπίας Νάτερ, διευθυντής του Leopold Museum, το οποίο ιχνηλατεί το χάσμα ανάμεσα στον επίσημο Κλιμτ και τη συνεσταλμένη, μυστικοπαθή πλευρά της προσωπικότητάς του στην έκθεση «Κλιμτ: Από κοντά».

Ο Κλιμτ απέκρουσε την κρατική βοήθεια, ωστόσο περιβαλλόταν από νεόπλουτους μαικήνες, οι οποίοι είχαν κερδίσει χρήματα με την εκβιομηχάνιση του 19ου αιώνα και ήταν αυτοί που παρήγγειλαν πολλά από τα αριστουργήματά του. «Ηταν ταυτόχρονα καριερίστας και παρείσακτος», λέει ο Νάτερ.

Στο μουσείο Belvedere εγκαινιάστηκε η έκθεση «Αριστουργήματα σε εστίαση: Γκούσταφ Κλιμτ, 150 χρόνια», στην οποία εκτίθενται 30 φημισμένοι πίνακες, με επίκεντρο την αποκαλούμενη Χρυσή Περίοδο του Κλιμτ, ανάμεσά τους το περίφημο «Φιλί» (1907-8). Η έκθεση χαρτογραφεί την πορεία του μέσα από τη σκοπιά της μεταθανάτιας εκτίμησης για το έργο του, παρακολουθώντας τις διακυμάνσεις της δημοτικότητας και της κριτικής υποδοχής του.

Παρότι ήταν ένας από τους πιο ακριβοπληρωμένους καλλιτέχνες του καιρού του, ο Κλιμτ έμενε με τη μητέρα και τις αδελφές του μέχρι τον θάνατό του, το 1918. Ποτέ δεν αγόρασε δικό του σπίτι ή διαμέρισμα και πέθανε αφήνοντας πολύ λίγα χρήματα. Οσον αφορά τις αισθηματικές σχέσεις του, είναι ακόμα δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς την αλήθεια από τις φήμες. Η γυναίκα με την οποία είχε την πιο στενή και μακρόχρονη σχέση, η σχεδιάστρια μόδας και επιχειρηματίας Εμιλί Φλόγκε, ήταν πιθανότατα και φίλη και ερωμένη του. «Προσωπικά την χαρακτηρίζω ισόβια σύντροφο», λέει ο Νάτερ. «Ο χαρακτηρισμός “μούσα” ταιριάζει περισσότερο στη Μαρί Τσίμερμαν ή την Καμίλα Χούμπερ, δύο από τις γυναίκες που έφεραν στον κόσμο παιδιά του Κλιμτ. Η εντύπωσή μου είναι ότι ο Κλιμτ και η Φλόγκε ήταν εραστές σε ένα πρώιμο στάδιο της γνωριμίας τους, αλλά αργότερα μπόρεσαν να αναπτύξουν μια πολύ χειραφετημένη σχέση».

Ανάμεσα στα άλλα αφιερώματα στον Κλιμτ, ξεχωρίζει η έκθεση στο Μουσείο Εφαρμοσμένων Τεχνών της Βιέννης όπου παρουσιάζονται όλα τα προσχέδια για το περίφημο διάζωμα στο Μέγαρο Στόκλετ στις Βρυξέλλες. Το διάζωμα αυτό υπήρξε η πιο εντυπωσιακή γέφυρα ανάμεσα στη ζωγραφική και τη διακόσμηση, εκφράζοντας την πεποίθηση του Κλιμτ για την ισοτιμία όλων των μορφών τέχνης. «Η διακόσμηση ήταν γι’ αυτόν ένας ελεύθερος χώρος, που δεν μπορούσε εύκολα να χειραγωγηθεί πολιτικά ή ιδεολογικά», λέει ο Νάτερ.

Η σπανιότητα ορισμένων έργων του Κλιμτ έρχεται σε αντίθεση με την πανταχού παρουσία άλλων. Η Βιέννη είναι γεμάτη από τόσο πολλές τουριστικές «παγίδες» με αναπαραστάσεις έργων του, που το Μουσείο της Βιέννης πραγματοποιεί έναν διαγωνισμό με θέμα «Τα χειρότερα του Κλιμτ» ζητώντας από τους συμμετέχοντες να συγκεντρώσουν εικόνες από αντικείμενα που συνδέονται κατά κάποιον τρόπο με έργα του. Τα «καλύτερα χειρότερα», ανάμεσά τους κουρτίνες μπάνιου, σαγιονάρες, τατουάζ, μια Μπάρμπι ντυμένη σαν μοντέλο του Κλιμτ, θα εκτεθούν στο μουσείο, ενώ το μεγάλο βραβείο πήγε σε ένα στολισμένο με πέρλες αυγό χήνας που όταν ανοίγει αποκαλύπτει ένα πλαστικό γλυπτό του «Φιλιού», με συνοδεία μουσικής.

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 15/7/2012