Ιπτάμενες πόλεις και αεροποδήλατα

Εργα της Συλλογής Κωστάκη που αναδεικνύουν τη σχέση της Ρωσικής τέχνης με την εξερεύνηση του Διαστήματος και την επιστήμη, στο Ιδρυμα Ευγενίδου

Πιοτρ Φατέεφ, Σύνθεση, 1917

H Ρωσική Πρωτοπορία αναπτύχθηκε μέσα στο ιστορικό πλαίσιο και το ιδεολογικό κλίμα που προετοίμαζαν τη Ρωσική Επανάσταση. Οι καλλιτέχνες εκείνοι που αμφισβητούσαν την παραδοσιακή τέχνη αισθάνθηκαν συνοδοιπόροι με τους επαναστάτες, γιατί κι αυτοί είχαν μια ουτοπική ιδέα: να ταυτίσουν την τέχνη με την ίδια τη ζωή ή να βάλουν την τέχνη στη ζωή.

Ο Μαγιακόφσκι, εκπρόσωπος του φουτουρισμού, ονειρεύτηκε συμφωνίες από σειρήνες εργοστασίων. Ο Καντίνσκι πρότεινε το 1920 να ανεγερθεί μνημείο στη "Μεγάλη Ουτοπία", γιατί πυροδοτούσε την πρόοδο του πνεύματος. Και ο Βλαντιμίρ Τάτλιν, θρυλική μορφή της Ρωσικής Πρωτοπορίας, σχεδίασε το μοναδικό ουτοπικό όραμα ενός αεροποδηλάτου, του περίφημου "Λετάτλιν", ενός ιπτάμενου οχήματος κινούμενου με πετάλια από τον άνθρωπο. Δεν έβλεπε γιατί οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να διδαχθούν να πετούν σε νεαρή ηλικία, ακριβώς όπως διδάσκονται να περπατούν ή να κολυμπούν. Ο Τάτλιν έδωσε έμφαση στην ευαίσθητη επεξεργασία του ξύλου (ιτιά), όπως και στην οργανική ροή του. "Δεν θέλω να το προσεγγίσουν με έναν καθαρά ωφελιμιστικό τρόπο. Το δημιούργησα ως καλλιτέχνης. Κοιτάξτε την καμπύλη των φτερών.

Τη θεωρώ αισθητικά τέλεια", είχε πει ο ίδιος, ο οποίος το 1932 παρουσίασε στη Μόσχα τρία μοντέλα του "Λετάτλιν" (λέξη που προκύπτει από το όνομα του Τάτλιν και το ρήμα "πετώ" στα ρωσικά). Το μοναδικό τμήμα που σώζεται και βρίσκεται στη Συλλογή Κωστάκη είναι ένα στήριγμα φτερού. Αυτό το αισθητικά τέλειο, αλλά και οραματιστικό και ουτοπιστικό έργο, θα βρίσκεται στο κέντρο μιας ακόμη θεματικής έκθεσης με έργα της Συλλογής Κωστάκη, στο Ιδρυμα Ευγενίδου, από την Τρίτη 8 Νοεμβρίου έως τις 31 Δεκεμβρίου.

Θα αιωρείται στον θόλο του Πλανηταρίου έχοντας γύρω του άλλα 57 έργα που συνθέτουν την έκθεση "Το σύμπαν της Ρωσικής Πρωτοπορίας: Τέχνη & Εξερεύνηση του Διαστήματος 1900-1930", από τη Συλλογή Κωστάκη του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης και από την ιδιωτική συλλογή της Αλίκης Κωστάκη, κόρης του αείμνηστου συλλέκτη (8 έργα). Η παρούσα έκθεση αποτελεί μια μικρότερη εκδοχή εκείνης που είχε παρουσιαστεί τον Ιούνιο του 2010 στο Σανταντέρ της Ισπανίας και τον Δεκέμβριο του ιδίου έτους στη Θεσσαλονίκη.

«Βλαντιμίρ Τάτλιν», «Λετάτλιν»

Η επιλογή των έργων έγινε με κριτήριο να αναδειχτεί η σχέση της ρωσικής τέχνης με την επιστήμη, πριν και μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917, να εντοπιστούν οι περίπλοκες και γόνιμες σχέσεις των καλλιτεχνικών οραμάτων για το σύμπαν και των επιστημονικών ερευνών που οδήγησαν στην υλοποίηση του διαστημικού ταξιδιού, αλλά και να τονιστεί η αλληλεπίδραση της αισθητικής και της φιλοσοφικής συνείδησης των καλλιτεχνών και των αστροφυσικών με την αστροναυτική έρευνα των αρχών του 20ού αιώνα στη Ρωσία, όπως αναφέρει η διευθύντρια του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και επιμελήτρια, Μαρία Τσαντσάνογλου.

Mikhail Plaksin «Πλανητάριο», 1922

Με δεκαεννέα καλλιτέχνες

Φρανσίσκο Ινφάντε, «Spiral», 1965

Στην έκθεση εκπροσωπούνται δεκαεννέα καλλιτέχνες της Ρωσικής Πρωτοπορίας, διαφόρων ρευμάτων. Εκτός από τον Βλαντίμιρ Τάτλιν και το "Λετάτλιν" του, τους επισκέπτες θα κεντρίσουν και τα έργα των υπόλοιπων δημιουργών. Ανάμεσά τους του Γκεόργκι Κρούτικοφ, που σχεδιάζει ιπτάμενες πόλεις, και του Σολομών Νικρίτιν, που δημιουργεί διαστημικά λεωφορεία ή ιπτάμενα αντικείμενα να ταξιδεύουν στο διαπλανητικό διάστημα. Του Γκούσταβ Κλούτσις, με τη "Δυναμική πόλη", ο οποίος δούλεψε πάνω στην ιδέα της ζωγραφικής αναπαράστασης ενός πλανήτη που αιωρείται, και του Ιβάν Κλιούν, με τις "κοσμικές εικόνες" του, μία από τις οποίες είναι το εκθαμβωτικό "Κόκκινο φως, σφαιρική κατασκευή". Του Ιβάν Κουντριασόφ, ο οποίος, εμπνευσμένος από το εργαστήριο του μηχανικού Τσιολκόφσκι, ανέπτυξε την έννοια της "διαστημικής ζωγραφικής", του Πιοτρ Φατέεφ με τις "μάχες στα σύννεφα" κ.ά.

ΣΥΜΠΟΣΙΟ
Ταινίες βωβού κινηματογράφου επιστημονικής φαντασίας θα συνοδεύουν το "Σύμπαν" της Ρωσικής Πρωτοπορίας, καθώς κι ένα συμπόσιο με θέμα, "Τέχνη-Επιστήμη-Σύμπαν", στις 8 και 9 Νοεμβρίου.

ΔΗΜΗΤΡΑ ΡΟΥΜΠΟΥΛΑ,ΕΘΝΟΣ, 4/11/2011