Ελληνική αβανγκάρντ στη Νέα Υόρκη

• ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΒΛΑΣΗ ΚΑΝΙΑΡΗ ΣΕ ΑΤΟΜΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΓΚΑΛΕΡΙ «ΤΗΕ ΤΕΑΜ»
• Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΡΟΥΖΑΚΗ

Ιστορικά έργα του Βλάση Κανιάρη, του κορυφαίου Ελληνα εικαστικού και σημαντικού εκπροσώπου της ευρωπαϊκής αβανγκάρντ, ο οποίος μας «αποχαιρέτησε» τον περασμένο Μάρτιο σε ηλικία 83 ετών, παρουσιάζονται από τις 15 Σεπτεμβρίου στη Νέα Υόρκη.

Ο «Τουρίστας», ένα από τα έργα του Βλάση Κανιάρη που ταξίδεψε στη Νέα ΥόρκηΕξι γλυπτικές εγκαταστάσεις, που δημιούργησε μεταξύ του 1973 και του 1974, έχουν ήδη κατακλύσει τους εκθεσιακούς χώρους της νεοϋορκέζικης γκαλερί «The Team», που βρίσκεται στο νούμερο 47 της οδού Γούστερ. Τα γνώριμα, «φτωχά» υλικά που αξιοποίησε ο Βλάσης Κανιάρης, ο γύψος, τα φθαρμένα ρούχα, οι βαλίτσες, τα κιβώτια, τα αινιγματικά, ακέφαλα ανδρείκελα από σύρμα («Μετανάστες») ταξίδεψαν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Να θυμίσουμε ότι αυτή είναι η δεύτερη σημαντική παρουσίαση του έργου του στην αμερικανική μητρόπολη. Η πρώτη ήταν το 2003, όταν στις αίθουσες του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού είχε παρουσιαστεί ένα σημαντικό μέρος της δουλειάς του στην έκθεση «Ο,τι θέλει ο λαός...», σε επιμέλεια Μάνου Στεφανίδη.

Την είδηση της δεύτερης ατομικής έκθεσης στην Αμερική ανακοίνωσε η ελληνική γκαλερί «The Breeder». Είναι εντυπωσιακό ότι ο αμερικανικός Τύπος έχει ήδη ξεχωρίσει -έστω ετεροχρονισμένα- με θερμά δημοσιεύματα την προσφορά του στις εικαστικές τέχνες. Για παράδειγμα, η γνωστή τεχνοκριτικός των New York Times Ρομπέρτα Σμιθ, η οποία γνώρισε τη δουλειά του Κανιάρη όταν παρουσιάστηκε σχετικά πρόσφατα στην έκθεση «Armory Show» της Νέας Υόρκης, έχει σχολιάσει θετικά το έργο του, κάνοντας λόγο για ένα «σημαντικό Ελληνα καλλιτέχνη της Αρτε Πόβερα που αξίζει μεγαλύτερη αναγνώριση στην Αμερική».

Αναλυτική είναι και η παρουσίαση της δουλειάς του Κανιάρη από την γκαλερί «The Team», η οποία και συστήνει το έργο του στο αμερικανικό κοινό: «Ο Κανιάρης τοποθετεί τις ανθρώπινες φιγούρες και οργανώνει τις συνθέσεις του με τέτοιο τρόπο στο χώρο ώστε να αναδεικνύονται οι σχέσεις ακινησίας και κινητικότητας. Σ' ένα από τα έργα του, με τον αινιγματικό τίτλο "Χωρίς λόγια", η ατελής γλυπτική φιγούρα ενός παιδιού που φορά ρόλερ-σκέιτ στα πόδια είναι δεμένη σ' ένα ξύλινο κιβώτιο που αποκλείει κάθε δυνατότητα της λιλιπούτειας φιγούρας για πατινάζ».

«Σακατεμένα» ποδήλατα, που τους λείπει η μπροστινή ρόδα, δίπλα σε ακέφαλες φιγούρες με φθαρμένα ρούχα συμπληρώνουν, εκτός των άλλων, την αμερικανική έκθεση ενός δημιουργού βαθύτατα πολιτικοποιημένου, όχι όμως και στρατευμένου. Κατάφερε, όμως, να συμπυκνώσει στο έργο του την πρωτοπορία της εποχής και την αγωνία του για τη μοίρα του νεότερου ελληνισμού.

Από τη γνωστή σειρά έργων που δημιούργησε το 1950 με τα χρώματα και τα συνθήματα που έβλεπε κάποιος στην Αθήνα της Κατοχής μέχρι τα κόκκινα γαρίφαλα στο γύψο -σύμβολο της αντίστασης κατά της δικτατορίας των συνταγματαρχών- και τη μετέπειτα δουλειά του με τους πρόσφυγες, ξεχώριζε πάντοτε η δυναμική αντίδρασή του στην αλλοτρίωση του σύγχρονου ανθρώπου από πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά γεγονότα.

Ο ίδιος πορεύτηκε πάντως γενναία και τολμηρά με τις εμμονές του, χωρίς την αγωνία της υστεροφημίας του. «Κάποια στιγμή ίσως αποδειχτούν σωστά όσα κάναμε», μας έλεγε το 2003. «Τώρα αντέχουν στο χρόνο και δίνουν τις εξετάσεις τους κάθε μέρα. Θυμάμαι ότι η επίσημη κριτική στη Γαλλία και στην ατομική μου έκθεση, αλλά και σε κάποια άλλη, με έβριζε και με κορόιδευε. Σαν τον μουρλό όμως επέμενα να κάνω αυτά τα πράγματα. Πρέπει να αποδειχτούν βέβαια. Ολα τα έργα, άλλωστε, επανεξετάζονται, γερνούν, αλλάζουν. Ετσι, πρέπει να τα δούμε σαν ζωντανούς οργανισμούς, που μπορούν να γεράσουν και να πεθάνουν μαζί μας. Ισως όμως και να μείνουν».

* Διάρκεια έκθεσης έως 29 Οκτωβρίου. *

• Ελευθεροτυπία, Τρίτη 6 Σεπτεμβρίου 2011