ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΟΧΑΡΑΚΗ: Ο ζωγράφος Οδυσσέας Ελύτης

Κολάζ του μεγάλου ποιητή, πρώτες εκδόσεις και χειρόγραφα, το Νόμπελ αλλά και το βλέμμα σύγχρονων καλλιτεχνών στο έργο του, στο μεγαλύτερο εικαστικό αφιέρωμα που έχει γίνει ποτέ σε εκείνον

Ο «Φιλοκτήτης» του Γ. Τσαρούχη, για τον οποίο έγραψε ο ποιητής

"Απαλές κοιλάδες έχει ο ύπνος ακριβώς όπως / Και η επάνω ζωή. Μ' εκκλησάκια που βόσκουν / σε χορτάρι εμπρός αέρα / Που ολοένα μηρυκάζουν ώσπου να γίνουν ζωγραφιές?"

Η ζωγραφική του Οδυσσέα Ελύτη έχει τη μυρωδιά των ναών και των αγαλμάτων, των κυμάτων και των γαλάζιων της αιγαιοπελαγίτικης θάλασσας, των λευκών των κυκλαδίτικων σπιτιών, των πορφυρών και μοβ χρωμάτων του Βυζαντίου, των γυμνών κοριτσιών και των αγγέλων. Αυτά ορίζουν τις εικόνες του, οι οποίες συνοδοιπορούν και συμπληρώνουν το ποιητικό του έργο.

Η ζωγραφική, η μοντέρνα κυρίως, μετά την ποίηση ήταν το μεγαλύτερο πάθος του Ελύτη, το οποίο θα δούμε να ξεδιπλώνεται σε ένα μεγάλο αφιέρωμα στο Ιδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη (Βασ. Σοφίας 9), από 22 Σεπτεμβρίου έως 27 Νοεμβρίου, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του.

Θα δεσπόζει το ίδιο το Νόμπελ, το μετάλλιο και η περγαμηνή που παρέλαβε το 1979, στην τελετή της Σουηδικής Ακαδημίας, όπως δείχνει μια τεράστια φωτογραφία που θα στηθεί στον τρίτο όροφο. Το μετάλλιο και η περγαμηνή προέρχονται από το Μουσείο Μπενάκη, στο οποίο ο ποιητής τα είχε παραχωρήσει.

Ο εικαστικός κόσμος του θα απλωθεί στον 3ο και τον 4ο όροφο, μαζί με πρώτες ποιητικές εκδόσεις και χειρόγραφα. Στον 4ο όροφο, τα δικά του εικαστικά έργα, γύρω στα 70, σχεδόν το σύνολο της παραγωγής του (τέμπερες, σχέδια, υδατογραφίες, διαφανογραφίες, κολάζ), για πρώτη φορά όλα μαζί, δανεισμένα από τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, εκτός από 4 που ανήκουν στον Διονύση Φωτόπουλο. "Ονειρικά και υπερρεαλιστικά, όπως είναι, οδηγούν απρόσκοπτα τον εναργή θεατή στον χώρο μιας θεϊκής τάξης", γράφει η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ.

Ο Ελύτης, όμως, έγραψε και μερικά μνημειώδη αισθητικά δοκίμια. Δικαίως η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα γράφει "ο Ελύτης μπορεί να διεκδικήσει αβίαστα τον τίτλο του πιο φιλότεχνου, του πιο ειδήμονα ποιητή του 20ού αιώνα".

Ο ίδιος μυήθηκε πολύ νωρίς στη μοντέρνα τέχνη στο περιβάλλον του Ανδρέα Εμπειρίκου και σταδιακά δημιούργησε το δικό του "φανταστικό μουσείο" όπως το ονόμασε, περιλαμβάνοντας από Σεζάν και Βαν Γκογκ μέχρι Κλεε και Ρόθκο. Δεν μας άφησε απορία από ποιους επηρεάστηκε.

Τη θεωρητική πτυχή του Ελύτη θα δούμε και θα διαβάσουμε στον 3ο όροφο, όπου θα παρουσιαστούν 20 έργα 14 καλλιτεχνών (Ματίς, Πικάσο, Θεόφιλος, Παρθένης, Γκίκας, Εγγονόπουλος, Τσαρούχης, Μόραλης, Νικολάου, Καπράλος κ.ά.), από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, σε συνδυασμό με σχετικά αποσπάσματα από τα "Ανοιχτά χαρτιά" και το "Εν λευκώ".

«Το φυλλόδεντρο», μια τέμπερα του Ελύτη

Ανάμεσά τους κι ένα τεύχος του περιοδικού τέχνης "VEVRE" του Τεριάντ, το οποίο φέρει αφιέρωση, κι ένα σχέδιο, του Πικάσο: "Για τον Οδυσσέα Ελύτη".

• "ΞΑΠΛΩΜΕΝΟΣ ΝΕΟΣ..."

Το μεγαλύτερο εικαστικό αφιέρωμα που έχει γίνει ποτέ στον Οδυσσέα Ελύτη, ο επιμελητής του, Τάκης Μαυρωτάς, το ολοκληρώνει με μια ενότητα, η οποία "προεκτείνει το βλέμμα του θεατή προς το έργο διακεκριμένων σύγχρονων Ελλήνων καλλιτεχνών που εμπνέονται από την ποίησή του". Εκτός από τους Τσόκλη, Τέτση και Λάππα, οι οποίοι έδωσαν ιστορικά έργα τους που θεωρούσαν ότι έχουν άμεση σχέση με την ελυτική ποίηση, οι Νάτα Μελά, Φασιανός, Σόρογκας, Καρέλλα, Μπότσογλου, Παπαγιάννης, Αδαμάκος, Βαρώτσος, Μποκόρος κ.ά., φιλοτέχνησαν έργα ειδικά που θα δούμε στον 2ο όροφο του Ιδρύματος. "Ζωγράφισα έναν ξαπλωμένο νέο που λέει σιγά τον στίχο, "Ψελλιστί παίρνεται υπνάκος μέσα σε ένα στεντόρειο μεσημέρι, γεμάτο τζιτζίκια που μαίνονται"", γράφει ο Αλέκος Φασιανός.

«Ενα κυπαρίσσι για τον Οδυσσέα Ελύτη» από τον Χρ. Μποκόρο

• Η ΣΑΠΦΩ
"Η αγάπη στην ποίηση μού ήρθε από μακριά και, αν μπορεί να το πει αυτό κανένας, έξω απ' τη λογοτεχνία. Το συνειδητοποίησα μια μέρα καθώς τριγύριζα στις αίθουσες του Βρετανικού Μουσείου και βρέθηκα μπροστά σ' έναν πάπυρο πρασινωπό, αν θυμάμαι καλά, με χαραγμένο επάνω του ένα απόσπασμα της Σαπφώς" (Οδυσσέας Ελύτης, "Ανοιχτά χαρτιά")

ΔΗΜΗΤΡΑ ΡΟΥΜΠΟΥΛΑ, ΕΘΝΟΣ, 5/9/2011