Paul Klee (18 Δεκεμβρίου 1879 - 1940)

Death and Fire, painting on burlap by Paul Klee, 1940; in the Museum of Fine Arts, Bern, Switzerland. © Artists Rights Society (ARS), New York City/VG Bild-Kunst, Bonn/Kunstmuseum Bern, Paul-Klee-Stiftung, Bern, Inv.Nr.B40; photograph, Peter Lauri, Bern

Ο Ελβετός ζωγράφος, χαράκτης και γλύπτης Paul Klee γεννήθηκε στις 18 Δεκεμβρίου 1879, στο Münchenbuchsee, κοντά στη Βέρνη, (Ελβετία), και πέθανε στις 29 Ιουνίου 1940, στο Muralto, κοντά στο Locarno. Η μητέρα του που γεννήθηκε στη Βασιλεία, και ο γερμανο-γεννημένος πατέρας του, ο Hans Klee, ήσαν μουσικοί. Από τον ελβετικό νόμο, ο Paul Klee κράτησε την υπηκοότητα του πατέρα του, και αργά στη ζωή του υπέβαλε αίτηση για την ελβετική υπηκοότητα, αλλά πέθανε προτού να του χορηγηθεί.

Paul Klee - "Photograph" (?) - Image Copyright © (cf.www.dhm.de/lemo/)

Υπήρξε ταλαντούχος βιολιστής, και μεταξύ των ετών 1903 και 1906 έπαιξε περιστασιακά στη συμφωνική ορχήστρα της Βέρνης. Ο Klee γράφτηκε στο κλασικό Literarschule (ένα λογοτεχνικό σχολείο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) στη Βέρνη. Σαν αγόρι ο Klee έκανε λεπτά σχέδια τοπίων, στα οποία αυτός και οι γονείς του είδαν την υπόσχεση μιας σταδιοδρομίας, και γέμισε τα σχολικά σημειωματάριά του με τα κωμικά σκίτσα. Μόλις τέλειωσε το Literarschule το 1898, έφυγε για το Μόναχο, που ήταν τότε η καλλιτεχνική πρωτεύουσα της Γερμανίας, και γράφτηκε στην ιδιωτική σχολή τέχνης του Heinrich Knirr. Το 1899 φοίτησε στην Ακαδημία του Μονάχου, υπό την καθοδήγηση του Franz von Stuck, του μεγαλύτερου ζωγράφου του Μονάχου. Ο Stuck ήταν ένας μάλλον ακαδημαϊκός ζωγράφος των αλληγορικών εικόνων, αλλά η έμφασή του στον ακαδημαϊσμό μάλλον ενόχλησε τον νεαρό Klee, που αναγκάστηκε έτσι να εγκαταλείψει τη σχολή.

Zitronen Poster - Paul Klee

Τα ημερολόγια που κράτησε από 1897 έως το 1918 περιέχουν πολύτιμα στοιχεία με τον λεπτομερή απολογισμό της εμπειρίας του και των παρατηρήσεών του στην τέχνη και τη λογοτεχνία. Το 1906 ο Klee νυμφεύθηκε την Lily Stumpf, μια πιανίστα που την είχε συναντήσει ενώ ήταν σπουδαστής, κι εκείνη τη χρονιά εγκαταστάθηκε στο Μόναχο για να ακολουθήσει τη σταδιοδρομία του. Η δημόσια εμφάνισή του έγινε με μια έκθεση στη Φρανκφούρτη και στο Μόναχο, αλλά αγνοήθηκε κατά ένα μεγάλο μέρος. Προσπάθησε να κερδίσει τα προς το ζην γράφοντας κριτική εκθέσεων και συναυλιών, διδάσκοντας ζωγραφική κατ’ οίκον, και κάνοντας εικονογραφήσεις για περιοδικά και βιβλία. Είχε μια μικρή επιτυχία ως εικονογράφος: τα σχέδια που έκανε το 1911-12 για τη σατιρική νουβέλα Candide του Voltaire.

Legend of the Nile, 1937 (190 Kb); Pastel on cotton cloth mounted on burlap, 69 x 61 cm (27 1/8 x 24 in); Kunstmuseum Bern

Μετά από μερικά χρόνια ο Klee άρχισε να εξετάζει τη σχέση της μοντέρνας γαλλικής τέχνης με τη δική του. Το 1905 επισκέφθηκε το Παρίσι, όπου πήρε τη γεύση των ιμπρεσιονιστών, και μεταξύ 1906 και 1909 εξοικειώθηκε με το έργο των μετα-ιμπρεσιονιστών Vincent van Gogh και Paul Cézanne και του βέλγου καλλιτέχνη James Ensor. Άρχισε επίσης να διερευνά τις εκφραστικές δυνατότητες των σχεδίων των παιδιών. Αυτές οι ποικίλες επιρροές μετέδωσαν στην εργασία του μια ελευθερία της έκφρασης και του ύφους.

Super Chess. Image size in millimetres: 560 x 615. Open Edition. Fine Art Print.

Έως το 1914 Klee δεν είχε βρει ακόμα το δρόμο του στη ζωγραφική. Δεν εμπιστευόταν τις δυνατότητές του ως κολορίστα, και το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς εκείνη την περίοδο ήταν σε μαύρο και άσπρο. Αλλά τον Απρίλιο εκείνης της χρονιάς πήγε ένα δεκαπενθήμερο ταξίδι στην Τυνησία με τον παιδικό φίλο του Louis Moilliet και τον ζωγράφο August Macke της ομάδας του Der Blaue Reiter [Γαλάζιος Καβαλάρης]. Προφανώς εκεί στην Τυνησία βρήκε την απάντηση ο Klee για τον αν είναι ζωγράφος. Μάλιστα δε στα ημερολόγιά του αργότερα έγραψε: «Εγώ και το χρώμα είμαστε ένα - είμαι ζωγράφος»!

Zentrum Paul Klee. Monument im Fruchtland 3. Postfach, 3000 Bern 31, Switzerland

Είναι χαρακτηριστικό αυτό που είπε επίσης ότι "ένα χωράφι με μικές καλαμποκιές δεν είναι ένα χωράφι με μικρές καλαμποκιές, αλλά γραμμές σε κάποια τάξη, μια πνοή της άνοιξης, ένα χαλί πάνω στη γη"!!!

Insula Dulcamara, 1938 (210 Kb); Oil on newsprint, mounted on burlap, 31 1/2 x 69 in; Klee Foundation, Bern

ΚΙ ΑΥΤΑ:

Paul Klee, The Diaries of Paul Klee, 1898–1918, ed. by Felix Klee (1964; originally published in German, 1957), includes illustrations and a brief autobiography. The development of Klee's life and work is traced by Will Grohmann, Paul Klee (1954), a fundamental work; Gualtieri di San Lazzaro, Klee: A Study of His Life and Work (1957, reissued 1964; originally published in Italian, 1957), copiously illustrated; Werner Haftmann, The Mind and Work of Paul Klee, new ed. (1967; originally published in German, 1950), a good analysis; Christian Geelhaar, Paul Klee, Life and Work (1982; originally published in German, 1974); and Marcel Franciscono, Paul Klee: His Work and Thought (1991). Studies of specific topics include Jürgen Glaesemer, Paul Klee: The Colored Works in the Kunstmuseum Bern (1979; originally published in German, 1976); Jim M. Jordan, Paul Klee and Cubism (1984); and O.K. Werckmeister, The Making of Paul Klee's Career, 1914–1920 (1989).