Πώς δρούσαν τα κυκλώματα πλαστών έργων

Με αφορμή μια δίκη που βρίσκεται σε εξέλιξη η «Κ» αποκαλύπτει πώς λειτουργούσαν τα κυκλώματα πλαστών έργων τέχνης τη δεκαετία του 2000. Η «Νεκρή φύση μπροστά από την Ακρόπολη» (λεπτομέρεια από το αναγνωρισμένο ως έργο του Παρθένη και το επίδικο) που πωλήθηκε από τον οίκο Sotheby's είναι αντικείμενο δικαστικής διαμάχης για την αυθεντικότητά του.

Πολλοί γνώριζαν, κανείς δεν κατήγγελλε

Η «Κ» αποκαλύπτει πώς λειτουργούσαν τα κυκλώματα πλαστών έργων τέχνης τη δεκαετία του 2000

Της Μαργαριτας Πουρναρα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 12/2/2012

Στο βάθος, η θάλασσα, μουντή και γκρίζα σαν να την έχει ζωγραφίσει ο Αλταμούρας. Μπροστά στο παράθυρο, όρθιος, κοιτάζει το τοπίο ένας από τους ισχυρούς Ελληνες συλλέκτες, με σημαντικά έργα στην κατοχή του. Θέμα της συζήτησής μας, η δίκη που έγινε πριν από μερικές ημέρες για την υπόθεση του εφοπλιστή Διαμαντή Διαμαντίδη.

Ο γνωστός πλοιοκτήτης και συλλέκτης, με αγωγή του κατά του οίκου Sotheby’s, ζήτησε αποζημίωση περίπου 2,2 εκατομμύρια ευρώ για δύο έργα του Κωνσταντίνου Παρθένη, τα οποία αγόρασε σε δημοπρασίες του οίκου στο Λονδίνο, το 2006 και 2007, και θεωρεί ότι είναι πλαστά.

Η υπόθεση, για την οποία η Δικαιοσύνη θα αποφανθεί σε μερικούς μήνες, έφερε πάλι στο προσκήνιο την όζουσα πραγματικότητα στο εμπόριο έργων τέχνης Ελλήνων καλλιτεχνών του 19ου και του 20ού αιώνα, εξαιτίας της θρασύτατης και αδιάκοπης δράσης κυκλωμάτων πλαστογραφίας.

«Ακόμα και αν το δικαστήριο δικαιώσει τον Διαμαντίδη, είναι πια αργά», λέει ο συλλέκτης, που θέλει να κρατήσει την ανωνυμία του. «Το εμπόριο της ελληνικής τέχνης είναι σήμερα σαν ψόφιο άλογο, αφού έτρεξε όμως δαιμονισμένα την δεκαετία του 2000. Οσοι επιτήδειοι πρόλαβαν και έβγαλαν χρήματα με τα πλαστά έργα, εξαπατώντας ανθρώπους που είχαν άγνοια, τώρα αποσύρονται σταδιακά. Δεν υπάρχει πλέον τζίρος και η τέχνη δεν τους ενδιέφερε ποτέ. Μόνο το χρήμα».

Η δημιουργική σταδιοδρομία του Φου Μπάο Σι

The Metropolitan Museum of Art

www.metmuseum.org

«Chinese Art in an Age of Revolution: Fu Baoshi, 1904-65». Η έκθεση δίνει την ευκαιρία γνωριμίας με έναν Κινέζο καλλιτέχνη διάσημο στην πατρίδα του αλλά ελάχιστα γνωστό στη Δύση. Η δημιουργική σταδιοδρομία του Φου Μπάο Σι (1904 - 1965) κάλυψε πολλές δεκαετίες, στη διάρκεια των οποίων η Κίνα γνώρισε μεγάλες κοινωνικές, πολιτικές και πολιτιστικές αναστατώσεις. Αν και ο Φου υπερασπίστηκε την παραδοσιακή ζωγραφική με μελάνι, παράλληλα ανανέωσε την κινεζική καλλιτεχνική κληρονομιά εισάγοντας καινοτόμα στοιχεία, ενώ κατάφερε να προσαρμόζει τα θέματά του στην οπτική του Μάο χωρίς να υιοθετεί το στυλ σοσιαλιστικού ρεαλισμού που επικρατούσε τότε. Η έκθεση παρουσιάζει 70 έργα ζωγραφικής και 20 στάμπες, που προέρχονται από το Μουσείο της Νανκίν και από μια ιδιωτική αμερικανική συλλογή. Εως τις 15 Απριλίου.

Εργα από το Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης

Museo del Prado

www.museoprado.es

«El Hermitage en el Prado». Η έκθεση παρουσιάζει μια ανθολογία έργων τέχνης από το Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης, το μουσείο που στεγάζει τις συλλογές των τσάρων από τον καιρό του Πέτρου του Μεγάλου, καθώς και συλλογές ιδιωτών από τις αρχές του 20ού αιώνα. Η εκθεσιακή διαδρομή ξεκινά με μια πνοή αυτοκρατορικού ρωσικού αέρα, με βασιλικά πορτρέτα, έπιπλα, κοστούμια και πίνακες όπου απεικονίζονται όψεις των χειμερινών ανακτόρων, και συνεχίζει με έργα φημισμένων καλλιτεχνών όπως ο Τισιανός, ο Καραβάτζο, ο Ρέμπραντ, οι ιμπρεσιονιστές, οι μετα-ιμπρεσιονιστές και ο Πικάσο. Εκτίθενται επίσης χρυσά αντικείμενα τέχνης των νομάδων που διέσχιζαν τις στέπες της Ευρασίας πριν από τη χριστιανική εποχή, καθώς και μια συλλογή διακοσμητικών αντικειμένων από την Ευρώπη και την Ανατολή. Εως τις 25 Μαρτίου.

Βαν Γκογκ: τα τελευταία χρόνια

Η έκθεση «Van Gogh Up Close», στο Μουσείο Τέχνης της Φιλαδέλφειας, επικεντρώνεται στην ταραγμένη αλλά πολύ δημιουργική περίοδο μετά την αναχώρηση του ζωγράφου από την Αμβέρσα, το 1886, μέχρι τον θάνατό του, το 1890, στην Οβέρ. Κατά τη διαμονή του στο Παρίσι, στην Αρλ και στο άσυλο του Σεν Ρεμί, ο Βαν Γκογκ πειραματίστηκε τολμηρά με τα χρώματα, τις κλίμακες και την εστίαση των έργων του, μεταβάλλοντας την προοπτική στα τοπία και ζωγραφίζοντας από κοντά αντικείμενα, όπως στον πίνακα «Eνα ζευγάρι παπούτσια» (φωτ.). Στα τέσσερα αυτά χρόνια δημιούργησε μερικά από τα πιο φημισμένα έργα του, πίνακες που αναστατώνουν με τη συναισθηματική τους δύναμη και που επηρέασαν δραματικά την πορεία της ζωγραφικής. Παρουσιάζοντας περίπου 40 έργα, η έκθεση (έως 6/5) εξερευνά αυτήν την καθοριστικής σημασίας διαδρομή πριν από το πρόωρο τέλος του καλλιτέχνη.

Ο Σεζάν και το Παρίσι

Musee du Luxembourg

www.museeduluxembourg.fr

«Cezanne et Paris». Ο θρύλος περιγράφει τον Σεζάν (1839 - 1906) σαν έναν πεισματάρη επαρχιώτη, που έζησε απομονωμένος στη γενέτειρά του, το Αιξ-αν-Προβάνς, περιφρονώντας τα θέλγητρα της κοσμοπολίτικης πρωτεύουσας. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, ποτέ δεν έπαψε να επισκέπτεται το Παρίσι, συναντώντας συχνά ομοτέχνους του, όπως ο Μανέ, ο Πισαρό, ο Ρενουάρ, ο Μονέ, ενώ στο έργο του υπάρχουν πλήθος μαρτυρίες αυτών των επισκέψεων, από τα νεανικά του χρόνια έως το τέλος της ζωής του. Εδώ ήρθε αντιμέτωπος τόσο με την παράδοση όσο και με τα νέα ρεύματα, σφυρηλατώντας το δικό του καλλιτεχνικό ιδίωμα, που οδήγησε στην αναγνώρισή του ως μεγάλου σκαπανέα της νεωτερικότητας. Η έκθεση φωτίζει τους δεσμούς του με το Παρίσι, παρουσιάζοντας περίπου 80 πίνακες: τοπία, νεκρές φύσεις, πορτρέτα, γυμνά, σκηνές της καθημερινής ζωής (εδώ οι «Λουόμενοι», 1890-92). Εως τις 26 Φεβρουαρίου.

Ο Ροντέν ως σχεδιαστής και ζωγράφος ακουαρέλας

Musee Rodin

www.musee-rodin.fr

«La saisie du modele – Rodin, 300 dessins». Διάσημος ως ένας από τους κορυφαίους γλύπτες της νεωτερικής εποχής, ο Ροντέν (1840 - 1917) είναι πολύ λιγότερο γνωστός ως σχεδιαστής και ζωγράφος ακουαρέλας. Σ’ αυτή την πλευρά του εστιάζει η έκθεση, παρουσιάζοντας 300 σχέδια και άλλα έργα σε χαρτί από τα τελευταία τριάντα χρόνια του καλλιτέχνη, όταν ο Ροντέν είχε επιλέξει κατά κύριο λόγο αυτόν τον τρόπο έκφρασης. Στόχος της είναι να αναδείξει το εύρος και τον πλούτο της δημιουργικής αυτής δραστηριότητας του Ροντέν, ο οποίος κατακτούσε όλο και μεγαλύτερη εκφραστική ελευθερία μέσα από τις συνεχείς μορφοπλαστικές αναζητήσεις του όσον αφορά τη σχέση του σώματος με τον χώρο, την κίνηση και τη σεξουαλικότητα. Εως την 1η Απριλίου.

Σύγχρονη Βρετανική Τέχνη στο Μουσείο Μπενάκη

Πάνω από 8.500 έργα Βρετανών καλλιτεχνών αριθμεί η συλλογή του Βρετανικού Συμβουλίου, μέρος της οποίας θα εκτεθεί στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς, από τις 14 Φεβρουαρίου. Αποτελεί παγκοσμίως μία από τις πληρέστερες συλλογές σύγχρονης βρετανικής τέχνης, στην οποία εκπροσωπούνται 1.650 Βρετανοί καλλιτέχνες της δεκαετίας του 1980 έως τις μέρες μας. Η έκθεση συνδιοργανώνεται από το Βρετανικό Συμβούλιο και το Μουσείο Μπενάκη. Περιλαμβάνει περίπου 150 έργα από ένα μεγάλο φάσμα καλλιτεχνών, ανάμεσα στους οποίους οι Ντάμιεν Χιρστ, Σάρα Λούκας, Μάικλ Λάντυ, οι αδελφοί Τζέηκ και Ντίνο Τσάπμαν κι άλλα «τρομερά» παιδιά από την εικαστική σκηνή των «Νέων Βρετανών Καλλιτεχνών». Η έκθεση αποτυπώνει την ευρύτητα και την ποικιλομορφία της βρετανικής τέχνης καθ' όλη τη διάρκεια της τελευταίας τριακονταετίας. Τα έργα αναδεικνύουν τον ρόλο που έπαιξαν οι Βρετανοί καλλιτέχνες σε μια περίοδο τεράστιων αλλαγών στη βρετανική κοινωνία. Από τα έργα του εκκεντρικού καλλιτεχνικού διδύμου των Γκίλπμπερτ και Τζορτζ (1980) μέχρι τον Γκάρι Χιουμ (2009), η έκθεση αφηγείται το πώς η τέχνη χαρτογράφησε και κατέγραψε αυτές τις αλλαγές, βρισκόμενη κι η ίδια στην καρδιά των κοινωνικών μεταβολών. Στη διάρκεια της έκθεσης θα λάβουν χώρα εκπαιδευτικά προγράμματα και πολλές εκδηλώσεις που θα ξεκινήσουν από τα εγκαίνια της έκθεσης, στις 14 Φεβρουαρίου, με την ομιλία του Βρετανού καλλιτέχνη Mαρκ Τίτσνερ, του οποίου έργο παρουσιάζεται στην έκθεση.

Πίνακας του Μονέ πωλήθηκε έναντι 9,8 εκατ. ευρώ

Ένας πίνακας του Κλοντ Μονέ με θέμα ένα χιονισμένο τοπίο, ο οποίος ουδέποτε είχε εκτεθεί στο κοινό, πωλήθηκε χθες βράδυ έναντι 9,8 εκατ. ευρώ σε δημοπρασία αριστουργημάτων ιμπρεσιονιστών και μοντέρνων καλλιτεχνών, που διοργάνωσε ο οίκος Σόθμπι’ς στο Λονδίνο, ανακοινώθηκε από τους διοργανωτές. «Η είσοδος του Ζιβερνί το χειμώνα», έργο του 1885, ουδέποτε είχε παρουσιασθεί στο κοινό έως τη χθεσινή δημοπρασία του Σόθμπι’ς. Ο πίνακας είχε παραμείνει έως το 1924 στη διάσημη συλλογή του φαρμακοποιού και μεγάλου παρισινού βιομηχάνου Ανρί Κολόν.
Ένας αγοραστής, ο οποίος παρίστατο μεν στην αίθουσα δημοπρασιών, αλλά το όνομά του δεν δόθηκε στη δημοσιότητα, πρόσφερε για να αποκτήσει το έργο 8,2 εκατ. λίρες (9,8 εκατ. ευρώ), έπειτα από σκληρή μάχη με άλλους τρεις πλειοδότες. Η αρχική εκτίμηση για τον πίνακα ανερχόταν στα 7,8 εκατ. ευρώ. Επρόκειτο για την υψηλότερη τιμή που επιτεύχθηκε στη χθεσινή δημοπρασία, η οποία συνολικά απέφερε έσοδα 78,9 εκατ. λίρες (94,4 εκατ. ευρώ). Εκτός από τον Μονέ, στη χθεσινοβραδινή δημοπρασία προτάθηκαν έργα των Ζοάν Μιρό, Γκούσταβ Κλιμτ, Εντουάρ Βουϊγιάρ, Φερνάν Λεζέ, Ζορζ Μπρακ και Τζόρτζιο ντε Κίρικο.
Η κορωνίδα των δημοπρατηθέντων έργων ήταν ωστόσο το τιτλοφορούμενο «Ζωγραφική» του Ζοάν Μιρό, πίνακας του 1933, ο οποίος παρότι εκτιμάτο μεταξύ 7 -10 εκατ. λιρών (8,3-12 εκατ. ευρώ) δεν βρήκε αγοραστή κατά τη διάρκεια της συνεδρίας, «αλλά κάποιος εξέφρασε ενδιαφέρον μετά το πέρας της», όπως ανακοίνωσε ο Σόθμπι’ ς, τονίζοντας πως η πώλησή του θα είναι πλέον αποτέλεσμα ιδιωτικής συναλλαγής.[πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ]

Δύο εκθέσεις ζωγραφικής στον Αστρολάβο

Οι Ευριδίκη Καλλιμάχου και Αντώνης Παπαδόπουλος παρουσιάζουν τα νέα τους έργα

Εγκαινιάστηκαν στην Αίθουσα Τέχνης“ΑΣΤΡΟΛΑΒΟΣ - Δεξαμενή” η έκθεση ζωγραφικής της Ευριδίκης Καλλιμάχου, με τίτλο: “Μια κίνηση απ’ το όνειρο.. ” και η έκθεση ζωγραφικής του Αντώνη Παπαδόπουλου, με τίτλο: “ Double Reflections ”. 

“ Μια κίνηση απ’ το όνειρο.. ”

(Φερνάντο Πεσσόα, Το βιβλίο της Ανησυχίας, μτφ. Άννυ Σπυράκου, Εκδ. Αλεξάνδρεια, σσ. 117-118 )

Τι άλλο υπάρχει στον αέρα του ουρανού εκτός από τον αέρα του ουρανού, δηλαδή εκτός από το τίποτα; Τι άλλο υπάρχει στον ουρανό εκτός από το χρώμα που δεν είναι δικό του; Τι είναι μέσα σ ΄ αυτά τα κουρέλια, τα απομεινάρια σύννεφων, που δεν ξέρω καλά αν στ’ αλήθεια υπάρχουν, τι άλλο υπάρχει εκτός από αυτές τις φωτεινές ανταύγειες, υλικές προβολές ενός ήλιου που έχει πια παραδοθεί;

«Ως ποιητική λειτουργία η ζωγραφική σχετίζεται με κάτι βαθύτερο στον άνθρωπο, όπως, το όραμα, το συναίσθημα, την στάση μας απέναντι στον κόσμο. Στα όνειρα δημιουργούμε και συγχρόνως αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Το ίδιο ισχύει και στο χρόνο της ζωγραφικής δημιουργίας.

«...Κάτι σαν τη ζωή συμβαίνει, μια κίνηση 
Από το όνειρο προς την κωδικοποίησή του...»

(John Ashbery, Αυτοπροσωπογραφία σε κυρτό κάτοπτρο, μτφ. Χ.Βλαβιανός, εκδ. Νεφέλη, σ.35)

Η θεματική με την οποία καταπιάνομαι σ’ αυτή τη δουλειά, αφορά τη χρονική διάρκεια της δημιουργίας ενός έργου και της σχέσης που έχω με το χρόνο την ώρα που ζωγραφίζω.
Η «σημασία» που έχει ο χρόνος στην διάρκεια της δημιουργίας μέχρι την ολοκλήρωση του κάθε ζωγραφικού έργου ξεχωριστά, προέκυψε, στην πορεία της ζωγραφικής διαδικασίας- δεν ήταν κάτι που το αναζήτησα εξ αρχής. Είναι όμως σημαντικό μέρος του έργου, γιατί ο χρόνος ενυπάρχει μέσα του - μέσα στη ζωγραφική διαδικασία βιώνω μιαν αφήγηση του χρόνου, στην οποία κάθε χρωματιστή κουκίδα, κάθε γραμμούλα, κάθε πινελιά μετράνε το διάστημα που χρειάστηκε για να γίνουν, τη σκέψη, τις αμφιβολίες, την απόφαση, την εκτέλεσή της.
Βέβαια, κατά την επεξεργασία των έργων, η διεργασία της μορφοποίησης,  είναι, σε μεγάλο βαθμό, μη-συνειδητή. Συνειδητό είναι το μέρος της διεργασίας που αφορά το αίσθημα του όλου το οποίο θέλω να πετύχω έστω και αν τελικά το όλον που πραγματοποίησα προκύψει λίγο έως πολύ διαφορετικό από εκείνο που αρχικά «είδα» στη φαντασία μου.

«...Το σχέδιο ακόμη διαγράφεται στον άνεμο...»

(John Ashbery,  ό.π., σ.  57)

Την αφορμή για το θέμα, το ύφος και την αίσθηση  που ήθελα να δώσω σ’ αυτή τη δουλειά μου την τροφοδότησε η αγάπη που έχω για το έργο του Hokusai. Ήθελα να δημιουργήσω μια ζωγραφική που να μου δίνει το αίσθημα της ηρεμίας. Το ίδιο αίσθημα ηρεμίας που νιώθω όταν βλέπω ένα ηλιοβασίλεμα στη θάλασσα, το χάραμα με την ανατολή του ήλιου ή σ’ έναν ήσυχο συννεφιασμένο ουρανό. Όπως λέει και ο Πεσσόα «είμαι θαλασσοπόρος στις άγνωστες θάλασσες του εαυτού μου...»
Ευριδίκη Καλλιμάχου ( Ιανουάριος 2012)  

Στη νέα της δουλειά, με τίτλο: “ Μια κίνηση απ’ το όνειρο..  ”, η Ευρυδίκη Καλλιμάχου, συνεχίζει εξελίσσοντας τις αφαιρετικές διαδρομές της δουλειάς της, με έμφαση στην αίσθηση, την ποιητική , το όνειρο που μπορεί να αποπνέει η Ζωγραφική διαδικασία και το ζωγραφικό αποτέλεσμα.

“ Double Reflections ”

Ο Aντώνης Παπαδόπουλος στην έκθεση του αυτή με τίτλο: ‘ Double Reflections ’,παρουσιάζει σειρά ζωγραφικών έργων και σχεδίων, που εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο του κινήματος του Νέου Υπερρεαλισμού. 

Οι εικόνες των έργων της έκθεσης – διπλές εικόνες, που η μια ξεπηδά μέσ’ απ’ την άλλη, σαν ένας διάλογος σχεδίου, φόρμας και σύνθεσης δύο διαφορετικών, συχνά ετερόκλητων μεταξύ τους παραστάσεων, μέσα στο ίδιο έργο, επιβεβαιώνουν την ευρηματικότητα, τη συνδυαστική φαντασία και τις ζωγραφικές ποιότητες, σχεδιαστικές και χρωματικές, του καλλιτέχνη Αντώνη Παπαδόπουλου. Στη δεύτερη ατομική του έκθεση στην γκαλερί «Αστρολάβος», ο καλλιτέχνης παρουσιάζει έργα όπου, στο κέντρο της κάθε σύνθεσης κυριαρχεί ένα ορθογώνιο πλαίσιο, το οποίο ανοίγεται σαν παράθυρο σε μια άλλη διάσταση αποκαλύπτοντας μία δεύτερη εικόνα. Οι διπλές εικόνες των έργων  στην αναπάντεχη μεταξύ τους σύζευξη, συντάσσουν αφηγήσεις και προκαλούν ισχυρές εντυπώσεις, δημιουργούν χώρους και υπαινίσσονται αμφίσημες καταστάσεις, αποδίδουν έναν «ενδιάμεσο» κόσμο, μετεωρίζονται ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία μέσα σε μια μεταφυσική αποξένωση, ισορροπούν ανάμεσα στο παράδοξο και το ανοίκειο συνδυάζοντας την ποιητικότητα με την καθαρότητα και την ακρίβεια της αναπαράστασης, το μυστήριο με τις ερμητικές και αινιγματικές, κάποιες φορές, συμβολικές αναφορές.   

Στην έκθεση θα παρουσιάζονται 2 ενότητες έργων του καλλιτέχνη, τα πιο άγρια, εξπρεσιονιστικά ασπρόμαυρα έργα του, που είναι δουλεμένα με κάρβουνο και λίγο χρώμα σε ένθετες λεπτομέρειες - σχέδια σε χαρτί, καθώς και η ενότητα με τα ζωγραφικά έργα του καλλιτέχνη σε καμβά, τα οποία είναι δουλεμένα με ακρυλικά, έντονα φωτεινά χρώματα και έμφαση στο υπερρεαλιστικό κυρίως ζωγραφικό ιδίωμα. 

info:
ΑΣΤΡΟΛΑΒΟΣ-Δεξαμενή 
Ξανθίππου 11, Κολωνάκι, τηλ: 210 7294342, 3, www.astrolavos.gr,
Ώρες λειτουργίας: Τρίτη - Παρασκευή: 10.30 - 15.00 & 18.00 - 21.00, Σάββατο: 10.30 - 15.00
Διάρκεια εκθέσεων: Από Παρασκευή 3 Φεβρουαρίου έως Σάββατο 25 Φεβρουαρίου 2011.

Spain: What the 'Mona Lisa' Contemporary Copy Reveals

By LISA ABEND / MADRID | Time.com 

The most mysterious painting in the history of European art just got a little more mysterious. For centuries, Madrid's Prado Museum has held what was believed to be a mere replica of Leonardo da Vinci's masterpiece, the Mona Lisa. But researchers at the museum recently discovered that their copy wasn't just any copy. Thanks to the use of infrared technology, they deduced that the work was not only painted in Leonardo's workshop, by one of his students, but that it was done at the same time as the master was completing the original.

Although the copy, which depicts La Gioconda with a narrower face, redder dress and significantly more pronounced eyebrows than the original, has been in the Prado's collection for centuries, no one thought much of it, and it was generally attributed to an unknown Flemish artist. But when the Prado's conservators began to study it in preparation for an upcoming show in Paris, they realized there might be more to the work than previously recognized. Using infrared technology, they detected a lush Tuscan landscape -- the same as in Leonardo's original -- hiding beneath the coat of black varnish that had been added probably in the 18th century and obscured the original background. (See whether a male model inspired Leonardo da Vinci.)

That wasn't all they found. Infrared reflectography can reveal the sketches -- called underdrawings -- and changes that a painter makes in the course of composing a work. By comparing reflectography images taken of the Mona Lisa in 2004 with the copy (they matched), Prado conservators determined that the replica was painted while Leonardo was himself still at work on the original. "There is textual evidence from contemporary observers that Leonardo had assistants in his workshop making copies," says Miguel Falomir, the Prado's curator of Italian Renaissance art. "This is the first time we've found technical evidence of it as well."

The painting is still being cleaned and restored, but the findings were presented two weeks ago at a technical conference for specialists held in conjunction with the blockbuster Leonardo exposition currently on show at the National Gallery in London. The reaction from experts in the field has been unanimously positive. "So far, I haven't heard one discordant voice," says Falomir. (See photos of theMona Lisa imitations.)

Which isn't to say that the discovery hasn't raised questions, including who painted it and when. "It had to have been a pupil, and someone very close to Leonardo at the time," says Matthew Landrus, art historian at Oxford University and the Rhode Island School of Design. "And no one was closer than Andrea Salai and Francesco Melzi." Still, he points out, that there is no definite evidence of their work. Salai, who some historians believe became Leonardo's lover, entered the workshop in 1490; Melzi, who the Prado believes to be the likelier author, joined around 1506.

But the bigger question is why Leonardo would have had his students replicating his work in the first place. Certainly the practice of making copies was not unique to him; many Renaissance artists had their students attempt to recreate their work. The reason may have been pedagogical, but more likely, says Falomir, it was financial. "When people think about these great geniuses creating, they forget that even these artists had to eat. Selling copies was a way of earning money." (Read "How a 'New' da Vinci Was Discovered.")

Landrus suggests it may have been more than that. After all, the Mona Lisa was still in Leonardo's possession when he died. It was never turned over to Francesco del Giocondo, the man who, according to 16th century biographer Giorgio Vasari, had commissioned the portrait of his wife, Lisa Gherardini, in celebration of the birth of their second son. "It's possible that Leonardo realized, 'Hey, I've got a pretty good painting here,' and had the copy made so he could keep something for himself," says Landrus. "Only later did he recognize that he didn't have to give the original away."

But Alison Wright, a specialist in Italian art at University College London who attended the meeting where the Prado discovery was presented, sees the copying as contemporary recognition of Leonardo's importance. "It's just conceivable that there was a copy made to sell, but it's an odd painting, and a commissioned portrait, so it's hard to imagine what the market would be," she says. "It's more likely that it was a matter of Leonardo's students recording his every movement, even while they were still falling from his brush." (See how experts authenticate art.)

The discovery is already causing art historians to re-examine their understanding of how Leonardo's studio functioned, and to revise the picture they have of how the most famous painting in Western art captured a singular moment between sitter and artist. "Once again," says Wright, "we see that technical analysis can shed light on a case we thought was shut."

But if the Prado copy raises new mysteries, it also clarifies some things. The newly restored copy, with its gleaming landscape in the background and sharp lines defining the spindle of the chair and the ruffle of the bodice, fills in details obscured by the yellowing varnish on the real Mona Lisa. "The original hasn't been restored in a long time," says Prado curator Falomir. "The copy invites you to see it with new eyes."